LES 5: Hofcultuur - Renaissance: Muziek

• Kunst algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Muziek in de Renaissance

Aan het begin van de 15 eeuw is Rome

1. rijk en oppermachtig
2. in verval geraakt

Humanisten zien de Middeleeuwen als...

1. een bron van inspiratie
2. een periode die gauw vergeten moet worden
3. de bron van al het kwaad in de wereld
4. een en al gezelligheid

Neoplatonisme

1. onderzoekt de platonische liefde
2. zoekt de verbinding tussen het christendom en de klassieken
3. verwerpt de christelijke leer
4. onderzoekt de werken van Plato en Aristoteles

Streven naar schoonheid in de Renaissance door

1. wiskundige verhoudingen
2. symmetrie
3. op de natuur gebaseerde verhoudingen (gulden snede)
4. A, B en C

Kerkelijke muziek in de Middeleeuwen

Na het Gregoriaans: ontwikkeling van de meerstemmigheid:

• parallel organum: meerstemmigheid waarbij de stemmen dezelfde kant op bewegen (vaak kwarten en kwinten - zie dia 15)
  
• daarna: vrij organum en melismatisch organum 

Links: parallel organum

Rechts: melismatisch organum

Muziek in de Renaissance: algemeen

• Uitvinding drukpers - zéér belangrijk voor bladmuziek en daarmee de verspreiding van muziek
  
• componist krijgt daardoor hoge status 
• muziek ligt makkelijker in het gehoor dan Middeleeuwse muziek
  
• overgang van kerktoonladders naar majeur/mineur-systeem
• ontwikkeling van de instrumentale muziek
• Er mag van muziek genoten worden (i.t.t. in de Middeleeuwen)

Kenmerken kerkelijke Renaissancemuziek

• meestal geschreven voor a capella-uitvoeringen
• soms toevoeging van instrumenten
• basis is de cantus firmus (vast gezang): vaak een Gregoriaanse melodie
  
•  samenklanken vaker in tertsen en sexten dan in kwarten en kwinten         (dat laatste was gebruikelijk in de Middeleeuwen):

Vormen / genres

1. De mis bestond uit 5 vaste gezangen:

-Kyrie

-Gloria

-Credo

-Sanctus/Benedictus

-Agnus dei

2. Het motet: meerstemmig door een  (mannen)koor, Latijn, multi-inzetbaar. Tekstuitbeelding wordt belangrijk. 

Termen om te begrijpen

monodie - meerstemmigheid

a-capella - geinstrumenteerd

homofonie - polyfonie

Refreinen - coupletten

Polyfonie - Homofonie🤔

The day after tomorrow

Franco-Vlaamse school (1450-1550)

•  Verzamelnaam voor groep componisten uit Nederland/Vlaanderen/Frankrijk
• 4-stemmig tot 6-stemmig polyfoon (slecht verstaanbaar dus)

Kenmerkende compositietechnieken:

- imitatie (een motief uit de ene stem wordt overgenomen door een andere). Vormen van imitatie zijn de canon, vergroting, verkleining, en de kreeftengang.

- doorimitatie (één motief/thema wordt lang achter elkaar in alle andere stemmen herhaald)

- gelijkwaardigheid van alle stemmen. Cantus firmus kan in alle stemmen verschijnen.

- polyfone delen worden met homofone delen afgewisseld

- stemparen

Bestudeer het schema hiernaast.

Beluister het fragment.

Maak de vragen op de volgende slide:

Tomas Luis de Victoria: Sanctus

Welke muzikale aspecten / principes vallen je het meest op (1 uit elke kolom)? Licht je keuzes toe.

Wereldlijke muziek

Madrigaal: 

-Meerstemmig lied in Italiaans 

-Vaak aan het hof gezongen

-vel ruimte voor experiment: tekstuitbeelding, ingewikkelde compositietechnieken, vreemde samenklanken

-couplet-refreinstructuur

-serieus

Chanson:

-in het Frans

-eenvoudiger dan madrigaal

-'hits' van de Renaissance!

-vaak luchtig

Bij beide vormen worden homofonie en polyfonie met elkaar afgewisseld.

Instrumentale muziek

•  Vaak dansmuziek, later ook zelfstandig uitgevoerd
• In de ME vaak geïmproviseerd, nu vastgelegd (boekdrukkunst)
• er mag van genoten worden!
• instrumenten vaak in families (SATB) 
• Klavecimbel (voorloper van de piano) en luit (voorloper gitaar) zijn populair

Zelfstandig werken:

Huiswerk:

Eventueel nog: lezen en samenvatten: muziek in de Renaissance (boek blz. 37-40)

-maken vragenblok 4 (Hoofs vermaak) – blok 1 en 2

optioneel:
bekijk dit filmpje (aantekeningen maken = slim!):