2htvtb: week 23 les 3+4 cursus 5 §14 betrekkelijk voornaamwoord + cursus 4 §5 Morfemen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

week 23 les 3+4- 2htvtb

• 
  
• 10 minuten stillezen

• Herhaling betrekkelijk vnw
• Oefenen § 14
• Uitleg §4 Morfemen

• Oefenen § Morfemen

Lesdoelen

Ik kan betrekkelijke voornaamwoorden herkennen en gebruiken.

Ik weet hoe woorden gevormd worden (morfologie)

Ik weet wat morfemen, voorvoegsels (prefixen) en achtervoegsels (suffixen) zijn.

Betrekkelijk 

voornaamwoord

• Het betrekkelijk voornaamwoord (betr. vnw) verwijst terug naar een woord of woordgroepje dat er vlak voor staat, het antecedent.
• De bekendste betrekkelijke voornaamwoorden zijn die, dat, wie en wat.

Betrekkelijk voornaamwoord

1.  Die verwijst naar de-woorden.

2. Dat verwijst naar het-woorden.

3. Wat verwijst naar:

• een overtreffende trap na ‘het’:

       - Het noorderlicht is het mooiste wat ik ooit heb gezien.

• 'vage' woorden als alles, datgene, diegene, het enige, iets, niets, veel, weinig:
  

        - Alles wat op de site staat, is uit voorraad leverbaar.

• een hele zin of een deel van een zin:
  

       - Max is een ijverige leerling, wat niet gezegd kan worden van Wesley.

Betrekkelijk voornaamwoord

4.  Voorzetsel + wie verwijst naar een persoon (van wie, door wie, voor wie etc.)

       - Tessa, van wie ik dit huisje huur, maakt een rondreis door Chili. 

Let op: dus niet met waar + voorzetsel: waarover, waarvoor enz.

Verschil?

• De woorden die en dat kunnen zowel betrekkelijk voornaamwoord als aanwijzend voornaamwoord zijn. 

• Die kast is mooi.
  
• De kast die daar staat is te koop.

• Een aanwijzend voornaamwoord staat vóór het zelfstandig naamwoord
• Het betrekkelijk voornaamwoord staat achter het zelfstandig naamwoord.

Zelf oefenen

Wat: Maak § 14 betrekkelijk voornaamwoord opdr. 1 t/m 5 p. 232-233  af . 

Hoe:  Individueel, maar je mag op fluisterniveau overleggen met degene die naast je zit. 

Hulp: Theorie uit je boek of internet.

Tijd: 15 min.

Uitkomst: Geoefend met betrekkelijk voornaamwoord en voegwoord

Klaar?

werk verder aan je brief

week 23 les 3+4- 2htvtb

• 
  
• 10 minuten stillezen

• Herhaling betrekkelijk vnw
• Oefenen § 14
• 10 minuten stillezen
• Uitleg §4 Morfemen
  
• Oefenen § Morfemen
• Nieuwsquiz...

§4 Morfemen

Morfologie

= de studie naar de bouw van woorden

woordvorming= manier waarop we woorden maken

Morfeem

Morfeem = het kleinste betekenisdragende deel van een woord

Door het toevoegen van morfemen, verandert de betekenis van het woord.

talentjes -> talent  +  je  +  s

talent=gave

je= kleine versie van het ZN (talent in dit geval)

s= meervoud van het ZN (talent in dit geval)

Samenstelling 

Bij een samenstelling combineer je twee woorden die ieder op zich ook weer uit meer woorden kunnen bestaan

bijv: deurbel-> deur + bel

Afleiding

bij een afleiding-> voeg voor- of achtervoegsel toe

on+juist = onjuist (voorvoegsel/prefix)

waar+heid = waarheid (achtervoegsel/suffix)

Verbuiging 

Verbuiging: Een morfeem wordt aan een bestaand woord toegevoegd, maar vormt geen nieuw woord

bijvoorbeeld: land + je. 

Denk ook bijvoorbeeld aan de vergrotende en de overtreffende trap bij een bijvoeglijk naamwoord, of meervoudsvormen en verkleiningen bij zelfstandige naamwoorden.

Vervoeging

Dit lijkt op verbuiging, maar wordt toegepast op werkwoordsvormen, bijvoorbeeld: loop + t. De betekenis van t is abstract en grammaticaal van aard, namelijk tweede of derde persoon enkelvoud.

gelede woorden -> bestaan uit meer morfemen

het woord dat het belangrijkste is binnen een geleed woord, noem je grondwoord -> talentjes

ongelede woorden-> bestaan uit één morfeem

vb groen, talent

Geleed en ongeleed

Geleed:            op te delen in verschillende delen

                            denkbaar - denk+baar

Ongeleed:      niet op te delen in verschillende delen

                            denk

Geleed (uit welke delen) of ongeleed?

Overleg in duo's. 

banaan

kastje

deur

spinazie

gevaarlijk

Opdracht: geleed of ongeleed?

Banaan                     banaan                ongeleed

Kwastje                     kwast+je             geleed

Deur                            deur                      ongeleed

Spinazie                    spinazie              ongeleed

Gevaarlijk                 gevaar+lijk          geleed

Achtervoegsels / grondwoord

Soms verandert de betekenis van een woord door een achtervoegsel. 

Voorbeelden: - loos, -je, -achtig

WaardeLOOS (zonder waarde)

BusJE(kleine bus)

JongensACHTIG (een beetje als een jongen)

Grondwoorden: basis van het woord --> waarde, bus, jongen

morfemen en oude naamvallen/casus

Voorvoegsels (prefix) en achtervoegsels (suffix) zijn vormen van morfemen die een woord een andere betekenis geven.

Vroeger hadden wij in het Nederlands veel meer prefixen en suffixen. Daar zien we nu nog een aantal voorbeelden van terug in de vorm van oude naamvallen:

De heer des huizes; des avonds; op den duur; in de loop der tijd; ter waarde van

Naamvallen gaven de grammaticale functie van een woord aan. Dit zien we nu nog terug in het Duits.

Overleg in tweetallen. Wat is het verschil tussen een samenstelling en een afleiding?

Zelf oefenen

Wat: Maak cursus 4 §4 morfemen opdracht 2 t/m 4 p. 96-97 en maak cursus 5 §14 opdr. 1 t/m5 af.

Hoe:  Individueel, maar je mag op fluisterniveau overleggen met degene die naast je zit. 

Hulp: Theorie uit je boek of internet.

Tijd: 15 min.

Uitkomst: Geoefend met morfemen

Klaar?

werk verder aan je brief