7.1 De verlichting, GRES

• geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 4

7. De tijd van pruiken en revoluties

KA'S

- Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

- Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)

- De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap

-Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

Planning

Doel: Kan uitleggen wat de verlichting is en voorbeelden geven.
- Welkom + Afgelopen periode... en nu?
- Wat weet je?
- 7.1 Verlichting: Uitleg +opdracht
- Stukje serie: Amend, aflevering 1.

- HW: WB vragen 7.1 blz. 72:
    Let op: Zelf kiezen + verplicht
    Mag: 1 t/m 8 kennis, letterlijk uit de tekst
    Mag: 9 t/m 16 kennis toepassen

    Moet: 17 en 18, SE/CE niveau, hiervoor heb je de kennis       nodig.

Tijd van pruiken en revoluties (1700-1800)

?

Wat weet jij over de 18de eeuw?

7.1 Verlichting

KA

Rationeel optimisme en 'verlicht denken'dat werd toegepast op alle tereinen van de samenleving:godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

Revolutie in het denken: verlichting 

Middel: Rationalisme

Om met rede (verstand), rationalisme,  alles te begrijpen en het te verbeteren. 

Diderot

1713-1784
O.l.v. Diderot werkten verschillende geleerden samen

Doel

Informeren én de lezer de juiste - rationele - weg tonen

Inhoud

Er verschenen 35 delen tussen 1751 en 1780.
Hierin werden verschillende wetenschappelijke onderwerpen behandeld.

Verspreiding Verlichte ideeën

In Frankrijk kwam het volk in contact met de ideeën door:

- brieven

- publicaties (tijdschriften, boeken)

- discussies in koffiehuizen en vooral in salons

Salons

Een literaire salon is een sociaal-literaire bijeenkomst waarbij verschillende schrijvers, dichters, filosofen en kunstenaars elkaar regelmatig ontmoeten om zaken op het gebied van literatuur, poëzie, filosofie en soms nog andere kunsten en politiek te bespreken. Deze bijeenkomsten werden met name georganiseerd door de edelen.

De Encyclopedie van Diderot werd het boegbeeld van de Verlichting in Frankrijk in de 18e eeuw. De eerste 28 delen zijn in Frankrijk gepubliceerd tussen 1751 en 1772.

In de encylopedie staan allerlei gebieden van kennis op wetenschappelijk bescheven. Bijvoorbeeld planten, voertuigen ect.

Gaston van Orleans (1608-1660); broer van koning Lodewijk XIII; wilde meer macht en streed tegen koning en adviseurs

Lodewijk XIII (1601-1643); 

kardinaal Richelieu (1585-1642): adviseur van Lodewijk XIII en Lodewijk XIV

kardinaal Mazarin (1602-1661): adviseur van Lodewijk XIV

Kijkopdracht:

1. Bekijk het filmpje
2. Beantwoord daarna de 4 vragen.

1. Geef een voorbeeld van een verlicht idee uit het filmpje.

2. Geef een voorbeeld van een continuïteit, dat te zien is in het filmpje tussen de 17de en 18de eeuw.

3. Leg uit dat de verlichting en het geloof niet altijd samen ging, geef een voorbeeld uit het filmpje.

4. In het filmpje wordt er gesproken over 'de zwarte man'. Tegenwoordig is dit ongepast. Leg uit dat deze uitspraak in de 18de eeuw normaal was. Gebruik in je antwoord het woord 'standplaatsgebondenheid'.

Atheïst 

Deïst
'God heeft de wereld gemaakt, maar zich daarna niet meer mee bemoeid'

godsdienst en verlichting

Door de verlichting:
- Kritiek op godsdienst intolerantie

- Geen bewijs welke godsdienst juist was
- Atheisme groeit, zeer gestaag

Voltaire

Ongelijkheid

Voltaire:
Het grootste deel van de bevolking moet zich laten leiden door de adel of geestelijkheid

Jean Jacques Rousseau:
Alle mensen zijn van nature gelijk.

Ancien régime: 7.2

Onder ‘ancien régime’ wordt de maatschappijstructuur verstaan die in de westerse wereld dominant was tot de achttiende eeuw. Westerse maatschappijen in Europa kenmerkten zich door een standenstructuur, waarbij de geestelijkheid en adel in politiek, economisch en cultureel opzicht de dienst uitmaakten.

Verlichte denk ideeën

Onverlichte denk ideeën

Belangrijke personen (leren!!!) 

Montesquieu

John Locke

Voltaire

Adam Smith

Trias Politica (volgende dia)

Koning krijgt niet de macht van god maar door de burgers. Bestuurders moeten mensenrechten beschermen. Voorstander van de rechtstaat (voorzowel burger als overheid).

Iedereen zijn eigen geluk na streeft, wordt iedereen gelukkig, op economisch gebied. Smith is voorstander van 'markt van vraag en aanbod' en tegenstander van het merantilisme.

De kar trekker van de verlichting en met name godsdienstcriticus.
Vond dat de bevolking die kon nadenken de achterlijke moest leiden.

Jean-Jacques Rousseau

Alle mensen zijn van nature gelijk.
Het hoogste gezag in de staat, de soevereiniteit, moest afkomstig zijn van het volk. 
Volkssoevereiniteit: Algemene wil.

Montesquieu: Trias Politica

verlichte filosofen 

en 

hun ideeën

trias politica

sociaal contract

sociaal contract + het volk

encyclopédie

Montesquieu

Rousseau

Diderot

Locke

Van welke denker is dit idee?

'Vorsten krijgen hun macht niet van God, maar van het volk'

1. Voltaire
2. Montesquieu
3. Diderot
4. Locke

Van welke denker is dit idee?

'De macht van een overheid bestaat uit drie onderdelen die moeten worden verdeeld.'

1. Voltaire
2. Montesquieu
3. Diderot
4. Locke

Naast dit hoofstuk kijken:

Episode 1: Amend The Fight for America (Netflix)

Waarom?
- Actueel in de samenleving
- Sluit aan bij 3 van de 4 kenmerkende aspecten van tijdvak 7:
*Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

* De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap

*Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme