Basiszorg les 3.4 Uitscheiding, Transpiratie, sputum, braken en menstruatie

• Pers. Verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Uitscheiding

17 Transpiratie, sputum, braken en menstruatie

17.1 Inleiding

17.2 Transpiratie

17.3 Speeksel

17.4 Sputum

17.5 Braken

17.6. Menstruatie

Even herhalen!

Bij diarree moet je meer zouten innemen om vochtverlies tegen te gaan

1. Juist
2. Onjuist

Obstipatie kan aambeien veroorzaken

1. Juist
2. Onjuist

Keutelvormige ontlasting zegt iets over je leefwijze

1. Juist
2. Onjuist

Feces bestaat voor het merendeel uit water.

1. Juist
2. Onjuist

Stopverfontlasting duidt op een maagafsluiting

1. Juist
2. Onjuist

Uitscheidingsproducten

Verschillende uitscheidingsproducten

• Transpiratie
• Speeksel
• Sputum
• Braken
• Menstruatie

Transpiratie

- bestaat voor 99% uit water en kleine hoeveelheden                lichaamszouten

- normale, gezonde reactie van lichaam in bepaalde   omstandigheden.

- door te zweten koelt je lichaam af. 

Omstandigheden

Je transpireert veel bij;

• als je het warm hebt, 
• bij zwaar lichamelijk werk,
• bij sporten
• bij koorts
• tijdens overgangsjaren bij vrouwen, "opvliegers"

Warmteafvoer

Het warmte regulerend centrum in de hersenen zorgen voor constante temperatuur lichaam. (ong. 37 graden)

Functie van transpiratie;   ---->>>>      afkoeling, 

- door verdamping lichaamsvocht 

- via koude luchtstroom (wind)

- door contact met koud materiaal, koud washandje op je   voorhoofd

- 

Transpiratie observeren

Bijzondere oorzaken van hevig transpireren; 

- koorts, 

- angst, 

- algehele zwakte

- afwijkingen in het centrale zenuwstelsel,

- een hormonale oorzaak, b.v. "opvliegers"

- plaatselijk zweten, b.v zweetvoeten, oksel transpireren of zweethanden

- 'koud, klam zweet'  gevaarlijke situatie, bij flauwvallen of in shock dreigen te vallen

Hyperhidrosis 

- overmatige zweetproductie 

- meestal geen duidelijke aanwijsbare oorzaak

- familiaire aanleg

- kan zich uiten in continue vochtige handen en voeten, op je kleding zijn vaak vochtplekken zichtbaar, vooral onder oksels of op de rug.

,

Verzorging bij transpiratie

• omgevingstemperatuur temperen
• tocht voorkomen
• regelmatig opfrissen
• kleding en beddengoed regelmatig/vaker verschonen
• extra drinken geven
• decubitus en smetten voorkomen
• begrip tonen voor de onbehaaglijke situatie vd zorgvrager.

Bij koud klam zweet denk je aan een gevaarlijke toestand zoals shock

1. Juist
2. Onjuist

Wanneer zweet in aanraking komt met bacteriën gaat het ruiken

1. Juist
2. Onjuist

Uitscheiding van transpiratie kun je beïnvloeden door spierarbeid.

1. Juist
2. Onjuist

Speeksel

ieder heeft 6 grote en een wisselend aantal kleine speelselklieren

Normale productie is 1/2 tot 1 1/2 liter speeksel per dag

Overmatige speekselproductie

Oorzaken; 

 *** overactieve speeksel klieren
*** spastische beperking, naast kauw- en slikproblemen. Kan 'kwijlen' tot gevolg hebben.

*** verminderde speekselafvoer,

      - door verminderde spierwerking door ziekte (bij Parkinson)
      - door bijwerking medicijnen.

*** zure voedingsmiddelen verhogen speekselproductie

*** melkproducten geven verhoogde slijmvorming,

Verzorging bij overmatige speekselproductie

Bescherming van de kleding, soms hele dag,

Hoe ?

Alternatieven;

felle gekleurde slab, 'neutrale' knoeidoekje, bontgekleurd servet en bandana

Speeksel wordt reflexmatig aangemaakt.

1. Juist
2. Onjuist

Normaal gesproken maken de speekselklieren gemiddeld een halve tot anderhalve liter speeksel per dag.

1. Juist
2. Onjuist

Speeksel reinigt de mondholte dankzij een antibacteriële en antivirale werking.

1. Juist
2. Onjuist

Sputum

bestaat uit speeksel met slijm uit de luchtwegen of longen,

Sputum wordt opgegeven door hoesten, is een reflex vd luchtwegen.

Verhoogde slijmproductie door; 

- ontstoken ademhalingswegen

- irritatie in de luchtwegen

- bevat vaak bacteriën,

Sputum observeren

• Hoeveelheid, enkele ml tot enkele 100-en ml per dag
• Kleur en consistentie, 
• Geur, kan bij verschillende longziekten zeer onaangenaam zijn.

Kleur en consistentie

Kleur en Consistentie	Oorzaak
Slijmerig, helder en draderig,	ontsteking van de bovenste luchtwegen
taai sputum	bronchitus en longontsteking
taai en oranjebruin	longontsteking
Etterig, groen en klonterig	flinke infectie
licht rood schuimend	longbloeding
spoortjes bloed	diverse longziekten, longcarcinoom

Rapportage van observatiegegevens

Opgeven van sputum en hoesten is altijd afwijkend,

Altijd rapporteren;

- de geschatte hoeveelheid, de kleur en consistentie 

- de 'wijze' van hoesten

- de eventuele benauwdheid.

Wat is het verschil tussen speeksel en sputum?

1. Speeksel is opgehoest slijm uit de luchtwegen. Sputum ontstaat bij de klieren in de mond.
2. Speeksel ontstaat bij de klieren in de mond. Sputum is opgehoest slijm uit de luchtwegen.
3. Speeksel ontstaat bij de klieren in de hals. Sputum is opgehoest slijm uit de luchtwegen.

Sputum bevat vaak bacteriën.

1. Juist
2. Onjuist

Het opgeven van sputum en hoesten is altijd afwijkend.

1. Juist
2. Onjuist

Braken

• = reflex van het lichaam, waarbij de maag zich leegt.
• beschermfunctie
• bestaat uit uit half verteerd voedsel en maagsappen,
• soms kunnen de resten voedsel duidelijk maken, wat de oorzaak van braken is ----->>>niet goed gekauwd of te veel eten

Oorzaken van misselijkheid en braken

in de meeste gevallen is braken een reactie van het lichaam op vreemde stoffen, zoals;

- bedorven voedsel,

- vergif,

- medicijnen

- virusinfectie

- bewegingsziekte (de ziekte van Ménière)

oorzaken van misselijkheid en braken

- prikkeling of ontsteking maagslijmvlies  (besmet voedsel)

- hersenaandoeningen (hersenschudding)

- nervositeit, angst

- migraine,

- zwangerschapsbraken o.i.v. hormonen,

- (soms) aangeboren afwijking, hele of gedeeltelijke afsluiting in het spijsverteringskanaal. (pylorusstenose)

Waarschuw arts als;

• je een vergiftiging vermoedt.
• de cliënt hevige buikpijn heeft,
• de cliënt verward is of bijna flauw valt,
• de cliënt een dag niet meer heeft geplast,
• er bloed bij het braaksel zit,
• de cliënt overgeeft nadat hij is gevallen.

Observeren van braaksel

Observatiepunten	Oorzaak
tijdstip en frequentie van het braken	na het eten -> voedsel besmet onafh. -> hersenaandoening
hoeveelheid,	volle maag / lege maag
wijze van braken	explosief bij hersenletsel,
bestanddelen van het braaksel,	gal -->geelgroen, rood --> bij bloedingen zwart --> bloed al enige tijd in maag
geur (zeer onaangenaam)	fecaal braken

Verzorging bij braken

• Geef de cliënt een ruime bak om braaksel op te vangen.
• Zorg dat kleding, haren en bed zo schoon mogelijk blijven
• Ondersteun de cliënt, ga naast of achter haar staan
• Laat cliënt zitten i.p.v. liggen, of draai op de zij ,zodat de ademhalingsweg vrij blijft,
• Laat cliënt na het braken zijn mond spoelen, neus snuiten en gezicht te wassen.
• er zijn medicijn tegen braken of te verminderen, b.v. tabletten tegen reisziekte

Braken is altijd een reactie van het lichaam op vreemde stoffen in maag en darmen.

1. Juist
2. Onjuist

Fecaal braken komt voor bij een darmafsluiting.

1. Juist
2. Onjuist

Bij explosief braken wordt steeds een beetje overgegeven.

1. Juist
2. Onjuist

Menstruatie - voorlichting

Als beroepskracht MZ / VB is het goed mogelijk dat je voorlichting geeft over menstrueren en de verzorging tijdens de menstruatie.

Geef basisinformatie en beantwoord de vragen.

Overlaad de cliënt niet met medische informatie of wat jij ervan weet.

Menstruatie

- schoonmaken van de baarmoeder

- periodieke bloeding (maandelijks = ong. 28 +/- 2 dagen)

- periode menstruatie = 1 - 8 dagen

- hoeveelheid = niet meer dan 100 ml

- niet vies en ruikt niet, tenzij het in aanraking komt met lucht,

- =mengsel van slijmvliesrestjes, velletjes, bloed, kleine bloedstolsels en vocht

Menstruatieklachten

- opgezette buik in de dagen voor de menstruatie

- sneller geëmotioneerd of geïrriteerd in de dag voor de menstruatie, (hormoonwisselingen)

- pijn in de onderrug

- opgezet gevoel, omdat vocht wordt vastgehouden

- vermoeidheid,

*** kunnen verminderen door de pil of hormoontherapie, 

*** bij zeer ernstige klachten naar gynaecoloog

Verzorging bij menstruatie

Aandachtspunten;

- persoonlijke hygiëne is belangrijk,

- Was de schaamstreek dagelijks, zo nodig vaker, zonder zeep.

- Verschoon maandverband enkele keren per dag.

- Wanneer je helpt, niet in aanraking komen met menstruatievocht --> plastic handschoenen

- gebruik wat cliënt prettig vindt, inwendig of uitwendig maandverband

Inwendig / uitwendig maandverband e.a. hulpmiddelen

Menstruatievocht gaat pas ruiken als het met de buitenlucht in aanraking komt.

1. Juist
2. Onjuist

Het dragen van uitwendig maandverband heeft altijd de voorkeur.

1. Juist
2. Onjuist

Vandaag: 

verder met oefenen casussen:

- steunkousen aan- en uittrekken

- verzorgen katheter 

- begeleiden iemand achter de rollator 

Aan t werk 

Maak de verwerkingsopdrachten  

boek Pers, Verzorging MZ

Thema 4

Hfst 17: Vraag 1 - 4

10:10 vertrek naar rolstoelbasketbal !!