13.4 Kou en Hitte (deel 1 en deel 2)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Deze les

• Wat weten we al?
• Uitleg over 13.4 deel 1 
• Opdrachten maken
• Leerdoelencheck 

Warm- en koudbloedig

13.4 Kou en hitte

Aan het einde van deze les kun je:

• de verschillende manieren uitleggen waarop dieren zijn aangepast aan de kou of warmte.
• uitleggen waarom kleine dieren sneller afkoelen.
• uitleggen welke lichaamsbouw geschikt is voor extreem warme of koude leefomstandigheden.

Energiebalans

E: energie

B: beweging

T: temperatuur

P: produceren van nieuwe cellen

U: wat het lichaam uit gaat
      (poep, urine, zweet)

Warm- en koudbloedige dieren

Lees het artikel op de volgende pagina.

cdn.schooltv.nl

Warmbloedige dieren

Aanpassingen in lichaamsbouw of gedrag waardoor ze niet te veel 

afkoelen of opwarmen

Aanpassingen aan kou
enkele voorbeelden:

Dieren overleven in koude gebieden door zich te isoleren.

Net als je een huis isoleert om de warmte binnen te houden.

Dit doen ze door een dikke vetlaag te hebben, of lucht in hun vacht of veren stil te zetten

Winterrust

Nog een trucje om de winter door te komen is door in winterrust te gaan.

Dan doe je een paar dingen :

1.Je lichaamstemperatuur verlagen.

2. Je hartslag gaat veel minder snel

3. Je ademt veel langzamer 
> Minder energie verbruiken, af en toe wakker om te eten

Winterslaap:
reservevoorraad vet aanleggen 
hele winter doorslapen om de winter te overleven

Aanpassingen aan warmte
enkele voorbeelden:

Om te overleven in een warm gebied moet je je warmte kwijt kunnen raken.

Dit doe je op verschillende manieren, maar je geeft de warmte graag af aan de lucht.

Door te zweten of door de lucht langs een deel van het lichaam te laten waaien met veel bloedvaten

Aanpassing aan warmte 

Aanpassing aan kou

• Waarom heeft een dier een vacht?

• Waarom wil een warmbloedig dier ook warmte vasthouden?

Bedenk voor jezelf: welk dier zal sneller afkoelen? -->

Kleine dieren koelen sneller af

Dieren verliezen warmte via de huid (het lichaamsoppervlak)

De grootte van dit oppervlakte bepaalt de snelheid van afkoelen.

> Een groot dier heeft in verhouding tot zijn volume een klein oppervlak en koelt daardoor minder snel af.
> Een klein dier heeft in verhouding tot zijn volume een groot oppervlak en koelt daardoor sneller af.
 

Dus welke lichaamsverhouding is nou handiger in een koude en warme omgeving?

Aan de slag... 

Maken 13.4 

1 t/m 9 + nakijken

Onderzoeksverslag

Onderzoek naar de eigenschappen, waarmee een dier het beste warmte kan vasthouden.

Vooraf:

• Onderzoeksvraag opstellen
• Hypothese opstellen
• Tabel maken om temperatuur in te zetten (25 minuten van drie flessen, meting per minuut)

Alle informatie staat op It's Learning!

Een kikker en een muis van dezelfde grootte worden vergeleken.
Leg uit welk dier het meeste voedsel nodig heeft.

De das is een dier die in de winter in winterrust gaat. Welk uitspraken over winterrust zijn waar?

1. De lichaamstemperatuur stijgt
2. De hartslagfrequentie daalt
3. De ademfrequentie daalt
4. Tijdens de winterrust stijgt het lichaamsgewicht

Welke eigenschappen verwacht je aan te treffen bij een woestijnvos in tegenstelling tot een poolvos?

1. Kleine oren
2. Dikke vacht
3. Relatief groot lichaamsoppervlak t.o.v. de inhoud
4. Lange poten

Deze les

• Wat weten we nog?
• Uitleg 13.4 deel 2
• Opdrachten maken

13.4 Kou en hitte

- Je kunt het verschil tussen warmbloedig en koudbloedig uitleggen.

- Je kunt uitleggen wat het verschil in lichaamsoppervlakte heeft op de lichaamstemperatuur van dieren.

- Je kunt de aanpassingen van woestijnplanten benoemen waardoor ze kunnen overleven in de hitte en waterverlies voorkomen

Koudbloedinge dieren

Koudbloedige dieren kunnen niet zelf hun temperatuur regelen en zijn zo warm als de temperatuur buiten.

Hierom moeten hagedissen ook in de zon opwarmen anders kunnen ze bijna niet bewegen.

Hoe overleven planten in de warmte?

Woestijnplanten zijn aangepast aan weinig regen en warmte. Verschillende aanpassingen:

• Lange wortels
• vetlaagje tegen waterverdamping
• haren/stekels --> stilstaande lucht
• kleiner (blad)oppervlakte
• minder huidmondjes
• huidmondjes dieper in het blad

Poolplanten

Groeien in erg koude omgeving --> moeilijke wateropname.

• kleine blaadjes (minder fotosynthese --> langzame groei --> blijven klein)
• bladeren liggen in 'rozet' (minder water weg door wind)
• behaarde bladeren tegen verdamping

Aan de slag...

Maken 13.4 

10 t/m 19 + nakijken

(vorige les: 1 t/m 9)

10 minuten in stilte, daarna starten met verdiepende opdracht H13.