H4-TH4-BS6-SHB

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4

BS6 

Evolutie in

populaties.

Leerdoelen BS 6

1. Je kunt beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen
2. Je kunt uitleggen wat er wordt bedoeld met de begrippen: soort, populatie, genenpool, allelfrequentie, genotypefrequentie, seksuele selectie, genetic drift

Begrippen BS6

populatie

soort

genenpool

seksuele selectie

Een 'Darwinvraag' beantwoorden

Stap 1

Benoem het uitgangspunt dat er in de muizenpopulatie sprake is van genetische variatie

Door mutaties is er variatie ontstaan in de vachtkleur van de muizen

Stap 2

Benoem: WIE hebben er WELK selectievoordeel? Dit haal je altijd uit de context van de vraag:

De muizen met een donkere vacht hebben een selectievoordeel omdat zij hierdoor minder gezien worden door hun predator.

Stap 3

Benoem dat individuen met selectievoordeel vaker ONDERLING voortplanten (hogere fitness)

De muizen met de donkere vacht zullen dus vaker overleven en als gevolg daarvan vaker onderling voortplanten.

Stap 4

Benoem de genfrequentieverschuiving die dit tot gevolg heeft

Het allel voor donkere vachtkleur zal vaker worden doorgegeven en daardoor zal het aantal donkere muizen in de volgende generaties toenemen. 

Wat is de definitie van het begrip 'soort'?

soort = organisme die zich onderling kunnen voortplanten en vruchtbare nakomelingen hebben

Wat is de definitie van het begrip 'populatie'?

populatie = een groep van individuen van dezelfde soort

Populatie vs. soort

populatie   = een groep van individuen van dezelfde soort

soort            = organisme die zich onderling kunnen voortplanten en  vruchtbare nakomelingen

                           hebben

maar let:

• binnen een soort kan je verschillende rassen hebben  (sint-bernards hond en dwergpoedel)
  
• na aanpassingen kan de populatie veranderen in meerderen soorten (Indische en Afrikaanse olifant
  

soort          = grootste verzameling populaties waartussen uitwisseling van genen kan     

                         plaatsvinden

Populatie vs. soort

Genenpool

Verzameling van alle genen in een populatie.

Allelfreqentie -> hoe vaak een allel in de populatie voorkomt.

Afhankelijk hiervan is de genetische variatie : 

•  1 allel  = geen natuurlijke selectie hierop 
•  geen selectie druk -> willekeurige overerving (allelfrequenties constant)

Oorzaken van evolutie

1. (natuurlijke) selectie
2. gene flow
3. seksuele selectie (non-random mating)
4. kunstmatige selectie
5. founder effect
6. bottleneck effect
7. genetic drift

(Natuurlijke) selectie 

Organismen die binnen een populatie het best zijn aangepast aan de leefomgeving en hun genen doorgeven aan de volgende generaties. 

 

Gene flow

Seksuele selectie

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van migratie tussen verschillende populaties van een soort.

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van specifieke partnerkeuze.

Founder effect

Bottleneck effect

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg stichten nieuwe populatie uit toevallige, niet gelijke allelfrequentie bij stichters.

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg achterblijvers na gebeurtenis met toevallige, niet gelijke allelfrequentie.

Kunstmatige selectie

Genetic drift

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van selectie op (door de mens) gewenste eigenschappen.

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van willekeurige verschuivingen gebaseerd op toeval (hoofdzakelijk bij kleine populaties)

Aan het werk:

maak de opdrachten uit BVJ:

• 58-69
  

Nog even wat herhalen... 

gescheiden creatiemodel

polyfyliemodel

evolutiemodel

Welke stoffen zijn organisch en welke zijn anorganisch?

Sleep de moleculen naar de juiste categorie.

anorganische moleculen

organische moleculen

water

glucose

zetmeel

zuurstof

aminozuur

eiwit

CO2

nitraat

DNA

stikstof (N2)

RNA

bladgroen

Welk celtype hoort bij welk domein/rijk?

prokaryota

funghi 

(schimmels)

animalia

(dieren)

plantae

(planten)

Wat is de Latijnse naamgeving voor het vogelbekdier?

1. Pandion Haliaetus
2. phascolarctos Cinereus
3. equus quagga
4. Ornithorhynchus anatinus

in afwezigheid van zuurstof

maakt organische stof uit anorganische stof

cellen van dit organisme hebben (echte) celkernen

cellen van dit organisme hebben geen celkernen

in aanwezigheid van zuurstof

organismen die organische stof maken uit andere organische stof

autotroof

prokaryoot

anaeroob

eukaryoot

aeroob

heterotroof

Wat is geen misconcept over de evolutie?

1. je kan zelf evolueren
2. dieren met dezelfde uiterlijke kenmerken zijn altijd verwant
3. de sterkte wint altijd in de evolutie
4. evolutionaire veranderingen nemen generaties in beslag

De vleugels van de pinguïn (zoogdier) is een voordeel van een ... vergeleken met de vleugels van een vogel.

1. homologe organen
2. analoge organen
3. rudimentaire organen

Door aanpassing aan het milieu kunnen organen tijdens de evolutie hun functie verliezen en dan niet meer uitgroeien tot volledig orgaan. Deze organen kunnen dan zelfs in de loop van de evolutie verdwijnen. Soms zijn nog resten van deze organen bij een organisme terug te vinden als rudimenten. Rudimentaire organen hebben geen enkele functie meer voor het organisme. Bekende voorbeelden van rudimentaire organen zijn het bekken bij een walvis, pootresten bij een python en de blinde darm bij de mens. De vleugels van een pinguïn zijn niet rudimentair. Een rudimentair orgaan heeft geen duidelijke functie meer. Vleugels van een pinguïn worden weliswaar niet meer gebruikt als vleugels, maar kregen een nieuwe functie bij het zwemmen. De vleugels van een pinguïn en de vleugels van andere vogels zijn voorbeelden van homologe organen. Homologe organen vertonen overeenkomst in bouw en hebben een gelijke embryonale ontstaanswijze maar kregen door aanpassing aan verschillende milieus een andere functie.

Bruine muizen overleven beter en planten vaker voor in een woestijnomgeving omdat lichtere muizen vaker door uilen worden gezien en gegeten.
Wie of wat zorgt hier voor selectiedruk?

1. predator
2. bodemsamenstelling
3. vachtkleur
4. seksuele voorkeuren

Een fenotype dat de overlevingskans van een organisme verbetert in een bepaalde omgeving noemen we een ...

1. selectie
2. adaptatie
3. soortvorming
4. uitsterving

Natuurlijke selectie wordt het beste omschreven als:

1. een verandering in een organisme als gevolg van een bepaalde noodzaak
2. een proces van een nagenoeg continue verbetering, leidend tot een perfect organisme
3. verschillen in overlevingskansen als gevolg van een verschil in genetische eigenschappen.
4. overerving van eigenschappen die gedurende het leven zijn verkregen.

Een klein aantal herten verlaten hun eigen habitat
en komen in een nieuw perceel terecht waar nog geen herten hebben geleefd. Hun genenpool blijkt anders dan de oorspronkelijke populatie vanwege ...

1. Founder effect
2. Seksuele selectie
3. Natuurlijke selectie
4. Bottleneck effect

500 jaar nadat deze herten een goed gedijende populatie hebben gevormd, migreren er een aantal terug naar hun oorspronkelijke habitat. In deze populatie verschuift de allelelfrequentie vanwege ...

1. Genetic drift
2. Founder effect
3. Bottleneck effect
4. Gene flow

Gele toekan vrouwtjes hebben een voorkeur voor mannetjes die dezelfde kleur hebben als zijzelf. De genenpool zal veranderen vanwege ...

1. Genetic drift
2. Seksuele selectie
3. Kunstmatige selectie
4. Gene flow

Leerdoelen + begrippen BS 6

1. Je kunt beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen
2. Je kunt uitleggen wat er wordt bedoeld met de begrippen: soort, populatie, genenpool, allelfrequentie, genotypefrequentie, seksuele selectie, genetic drift

populatie / soort / genenpool / seksuele selectie

Huiswerk

• Voor de volgende les heb je de volgende opgaven gemaakt van BS6 op BVJ online: 58 t/m 69
• Kijk alvast naar BS7

Tot donderdag!!