Havo3 Thema 6.8 Voedselproductie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Voedselproductie

Klas 3H - Thema 6.8

Leerdoelen

• Je kunt aangeven wat landbouw is en de (intensieve) landbouw in Nederland beschijven.
• Je kunt voordelen en nadelen van visserij en visteelt beschrijven.
• Je kunt aangeven welk voordeel het eten van insecten heeft.
• Je kunt de biologische landbouw beschrijven en de voordelen en nadelen ervan noemen.

Leerdoelen

• Je leert twee vormen van gewasbescherming
• Je kunt voor- en nadelen van elke vorm noemen
• Je kunt voorbeelden van elke vorm noemen

Voedselproductie

Tot 1950 waren de meeste boeren bedrijven gemengde/ combinatiebedrijven. Dus zowel voedingsgewassen (planten) als landbouwhuisdoeren (dieren). Nu zijn de meeste bedrijven gespecialiseerd in 1 ding.

Er is een sterke bevolkingstoename en om al deze mensen te kunnen voeden, zal de voedselproductie moeten verdubbelen.

Voedselproductie

Er zijn drie soorten landbouw:

• akkerbouw (grote velden met aardappels, suikerbieten, graan)
• veeteelt (weilanden en stallen met koeien, varkens, kippen, schapen, geiten)
• tuinbouw (kassen en kleine velden met groenten en fruit)

Voedingsgewassen

Akkerbouw: grootschalig, machinaal, altijd buiten

Tuinbouw: kleinschaliger, meer handmatig. Soms buiten, meestal in kassen.

Akkerbouw

Vroeger kleine akkers, veel afwisseling.

Door ruilverkaveling zijn de akkers van boeren steeds groter geworden.

Meestal wordt maar één gewas geteeld: monocultuur

Voordelen: grote gespecialiseerde machines, grote opbrengst

Nadelen: gevoelig voor ziektes/ insecten

Akkerbouw

Graan

Aardappelen

Suikerbieten

Maïs

Akkerbouw - bestrijding

Monoculturen zijn gevoelig voor insecten: boeren gebruiken chemische gewasbeschermingsmiddelen.

Deze middelen zijn giftig en ook schadelijk voor nuttige organismen.

Deze middelen kunnen ook in het grondwater (sloten) terecht komen.

Akkerbouw - bemesting

Er wordt mest gebruikt om de grond van voedingsstoffen te voorzien.

Organische mest: mest van organismen (compost/ koeien)

Kunstmest: mest uit een fabriek

Met kunstmest heeft een boer meer controle.

Mest kan in het grondwater (sloot) terecht komen en verstoort het natuurlijke evenwicht.

Biologische landbouw

Vormen van landbouw die minder/ geen impact op het milieu hebben maar toch voldoende voedsel opleveren.

Biologische landbouw

Gebruik van biologische gewasbeschermingsmiddelen (niet giftig of zelfs dieren zoals sluipwespen)

Vruchtwisseling om te voorkomen dat ziekteverwekkers de kans krijgen.

Wat is géén voorbeeld van akkerbouw?

1. Graan
2. Aardappelen
3. Tulpen
4. Maïs

Wat is een nadeel van grote akkers

1. grote machines nodig
2. veel van hetzelfde gewas bij elkaar
3. gevoeligheid voor ziektes
4. kunstmestgebruik

Vruchtwisseling is

1. het moment dat de fruitboom zijn vruchten verliest
2. als er stuifmeel op de stamper komt en de plant dus bevrucht
3. de afwisseling van gewassen op een akker
4. het wisselende aanbod van seizoengebonden fruit in de supermarkten

Tuinbouw - in de volle grond

Fruit

Bloembollen

Bloemen

Zaden 

Tuinbouw - glastuinbouw

Voordelen van verbouwen in kassen:

Gecontroleerde omstandigheden

Niet afhankelijk van seizoenen

Tuinbouw - glastuinbouw

Nadelen:

Hoog energie verbruik (verwarming/ lampen)

10x zoveel energie per kg groente

Gevoelig voor ziekteverwekkers

Beschermen tegen ziekten en plagen

In de landbouw worden voedingsgewassen beschermd tegen ziekten:

1. chemische gewasbeschermingsmiddelen 
2. biologische manier.
   

Chemische gewasbescherming

Chemische gewasbescherming zijn biociden.

Biociden: Middelen die levende organismen doden.

Voordelen

1. Snel effect (ziekten en plagen kunnen goed bestreden worden).
   

Nadelen

1. Veel biociden zijn niet selectief: ze doden veel soorten organismen, ook onschadelijke en nuttige soorten.
   
2. Er treedt resistentie op.
   
3. Er treedt accumulatie op.
   

Resistentie

Resistentie: Minder gevoelig of ongevoelig zijn voor gewasbeschermingsmiddelen.

  

Organismen die ongevoelig zijn voor een gewasbeschermingsmiddel
(of een bepaalde hoeveelheid) blijven in leven en planten zich voort.

Wat is resistentie?

1. Het ongevoelig worden van een gewas voor een ziekteverwekker
2. het overgevoelig worden van een gewas voor een ziekteverwekker
3. Het overgevoelig worden van een ziekteverwekker voor bepaalde bestrijdingsmiddelen
4. Het ongevoelig worden van een ziekteverwekker voor bepaalde bestrijdingsmiddelen

Accumulatie

Accumulatie: In een voedselketen hopen de biociden zich op, doordat ze niet of zeer langzaam biologisch worden afgebroken. Vooral in dieren die aan het eind van een voedselketen staan hopen de gewasbeschermingsmiddelen zich op.

De bestrijdingsmiddelen worden langzaam afgebroken
+ opgeslagen in vetweefsel van dieren.

In een voedselketen:

- Bij elke schakel de biomassa af.  (verbranding)

- Gewasbeschermer neemt niet af.

- DUS: Verhouding gewasbeschermer wordt steeds
 groter -> Dodelijk

Tuinbouw - bestrijding

In kassen: biologische bestrijding

m.b.v. sluipwespen

Biologische gewasbescherming

Biologische gewasbescherming: gebruik van natuurlijke vijanden, door lokken met kleuren of door vruchtwisseling.

Natuurlijke vijanden: Organismen die plagen bestrijden, bijvoorbeeld een dier dat een vijand is van een insect

Voordelen:  

1. Vaak selectief 
2. Er treedt geen resistentie op.

Nadelen:  

1. Mogelijk iets minder snel effectief.

Tuinbouw - nieuwe ontwikkelingen

Verticale teelt
:

• Led verlichting
  
• Weinig ruimte
  

Tuinbouw - nieuwe ontwikkelingen

Aquaponics

• vissenkweek
• plantenkweek
• afval van de een is voedsel voor de ander

Sluipwespen kunnen ingezet worden om een luizenplaag in een tulpenveld te bestrijden

1. juist
2. onjuist

Dankzij tuinbouw in kassen kunnen exotische fruitsoorten het gehele jaar gekocht en gegeten worden

1. klopt!
2. onzin!

Veeteelt

Intensieve veehouderij (bio-industrie/ vee-industrie). Weinig eigen grond, voer moet worden ingekocht (vaak geïmporteerd).

Voordelen: gecontroleerd voer/ krachtvoer. Veel opbrengst van de dieren.

Veeteelt

Nadeel: mestoverschot: de dieren produceren veel meststoffen. Deze komen in het milieu terecht.

Oplossing: aangepast voer/ mestverwerking/ export 

Visserij

Nadelen van visserij:

Overbevissing: Hierdoor sterft de soort zelf uit, het heeft ook een impact op andere soorten in hetzelfde gebied.

Bijvangst: naast de soorten die geschikt zijn voor consumptie worden ook andere soorten gevangen.

Visserij

Oplossing:

Visteelt: gecontroleerde kweek van vis
in tanks of afgesloten stukken zee.

Alternatief: insecten eten

Nieuwe ontwikkeling voor westerse landen: eten van insecten.

Goede eiwitbron.

Het is nog niet echt ingeburgerd maar er zijn geen biologische nadelen.

Bij intensieve veehouderij draait het VOORAL om

1. dierenwelzijn
2. opbrengsten

Wat is geen voorbeeld van landbouw?

1. akkerbouw
2. veeteelt
3. tuinbouw
4. visserij

Zou jij insecten willen eten?

ja, om eens te proberen

ja, als vleesvervanger

nee, getver

ik twijfel

In een bepaald gebied hadden aardappelplanten last van een plaag coloradokevers. De kevers werden bestreden met een chemische gewasbeschermingsmiddel. Dit gewasbeschermingsmiddel kan niet door organismen worden afgebroken. Een bioloog vergeleek 100 gram biomassa van aardappelplanten, coloradokevers, insectenetende vogels en roofvogels. In welk van deze organismen zal zij de grootste hoeveelheid van dit gewasbeschermingsmiddel aantreffen?

1. in de aardappelplanten
2. in de coloradokever
3. in de insectenetende vogels
4. in de roofvogels

De larven van de nonnetjes vlinder eten uitsluitend de naalden van bomen. Soms is de plaag zo groot dat de bomen kaal worden. De plaag kan worden bestreden met sluipwespen. De sluipwespen leggen eieren in de larven van nonnetjes, en eten de larven van binnenuit op.
Is dit een voorbeeld van biologische of van chemische gewasbescherming? Zal het aantal sluipwespen in de eerste weken afnemen of toenemen?

1. biologisch en afnemen
2. biologisch en toenemen
3. chemisch en afnemen
4. chemisch en toenemen

Aan het werk

Maak de opdrachten van basisstof 6 en 8 in het digitale werkboek.