3.8 Zuid-Amerika: Politieke ontwikkelingen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

3.8 Politieke ontwikkelingen

Uitleg par. 3.8

Leerdoelen

• Je weet hoe de meeste Zuid-Amerikaanse landen zich in de postkoloniale periode hebben ontwikkeld tot meer stabiele democratische landen.
• Je kunt uitleggen waarom het neoliberalisme tot bottom-up democratisering en sociale participatie leidde.

Politieke ontwikkelingen

De meeste Zuid-Amerikaanse landen ontwikkelden zich in de postkoloniale periode van kwetsbare democratieën via oligarchieën, populistische regeringen en dictatuur naar meer stabiele landen.

In de koloniale tijd is de kiem gelegd voor de huidige etnische en raciale tegenstellingen en grensconflicten.

 

Koloniale periode (1500-1800)

Verdrag van Tordesillas (1494): Spanje en Portugal verdeelden de wereld - lijn door de Atlantische Oceaan 

Verdrag van Zaragoza (1529): lijn door de Stille Oceaan

1521: Begin kolonisatie

Wat zegt deze foto over de geschiedenis van Zuid-Amerika?

Geschiedenis Zuid-Amerika

Toen de Spaanse conquistadores (veroveraars) binnentrokken schakelden zij de inheemse maatschappelijke bovenlaag uit, verwoestten de tempels en paleizen van de Inca’s en bouwden op de fundamenten ervan hun kerken en overheidsgebouwen.

Van oligarchie naar democratie (1800-2000)

In 1825 zijn bijna alle landen onafhankelijk, maar de feodale structuur bleef bestaan. Deze feodale klassenmaatschappij vormt de basis van de economische achterstand en politieke problemen in Zuid-Amerika. 

In de tweede helft van de 19e eeuw was er een periode van stabilisatie. 

Er ontstonden veel oligarchieën.

Feodaal stelsel?

Grond werd in dit stelsel door leenheren toebedeeld aan hun leenmannen, in ruil voor een verplichting van persoonlijke trouw, militaire bijstand en belastinginkomsten.

Oligarchie?

Regeringen die bestaan uit een kleine groep rijke en invloedrijke personen die alle macht hebben.

Van oligarchie naar democratie (1800-2000)

Oligarchie zet kwaad bloed bij de bevolking. Populistische partijen spelen hier op in. Rond 1930 werden veel oligarchieën afgelost door populistische regeringen.

• Gericht op coöperatie
• Persoonlijkheidscultus rondom de leider

Populisme?

Regeringen die de nadruk leggen op een sterke band tussen de grote leider en het volk. (De leider steunt op het leger, op de door hem opgerichte vakbonden en op een combinatie van sociaal beleid en propaganda.)

Van oligarchie naar democratie (1800-2000)

Na WOII

• Veel regimes vervangen door meer democratische, maar minder stabiele regeringen.
• Veel bemoeienis vanuit het noorden (angst voor het communisme).
• Bloedige dictaturen met directe of indirecte hulp van de V.S.

01:37

Eva Perón - Argentinië

Wat maakt de speech populistisch?

Don't Cry For Me Argentina

https://www.youtube.com/watch?v=KD_1Z8iUDho

Politieke ontwikkelingen

De meeste Zuid-Amerikaanse landen ontwikkelden zich in de postkoloniale periode van kwetsbare democratieën via oligarchie, populistische regeringen en dictatuur naar meer stabiele landen.

In de koloniale tijd is de kiem gelegd voor de huidige etnische en raciale tegenstellingen en grensconflicten.

 

Bemoeienis vanuit het noorden

Veel bemoeienis vanuit de VS om het communisme tegen te gaan. Militaire regimes kwamen met hulp van de VS aan de macht.

Economische crisis

Pas in de economische crisis van de jaren '80 werden veel militaire regimes afgezet.

Dwaze Moeders (Argentinië)

De Dwaze Moeders werd opgericht als een organisatie van moeders van slachtoffers van verdwijningen onder het Argentijnse militaire bewind (1976-1983). 

‘Moeders van de Plaza de Mayo’, naar het centrale plein in Buenos Aires, getooid met karakteristieke witte hoofddoeken (bron: Amnesty International).

Van oligarchie naar democratie (1800-2000)

Na het ineenstorten van de dictaturen eind jaren ‘80 kozen veel landen voor een politiek van neoliberalisme.

• Privatisering
  
• Bezuinigen op overheidsuitgaven
  
• Deregulering
  
• Vrijhandel
  

Neoliberalisme?

Een ontwikkelingsbeleid gebaseerd op het privatiseren van staatsbedrijven, het verlagen van handelstarieven, het verkleinen/afschaffen van overheidssubsidies, het verlagen van winstbelasting en het afschaffen van regels voor het bedrijfsleven.

Bevolkingsparticipatie (2000-heden)

Door het neoliberalisme nam de sociale en regionale ongelijkheid enorm toe.

Reacties van burgers leidden tot:

• Bottom-up democratisering
• Sociale participatie

Onrust Chili

Bevolkingsparticipatie (2000-heden)

Wat good governance betreft hebben veel Zuid-Amerikaanse landen nog een lange weg te gaan.

Good governance?

Een transparante manier van besturen waarbij de bevolking over de middelen beschikt om het regeringsbeleid te controleren en te beoordelen.

3.8 Politieke ontwikkelingen

Huiswerk: Zie planner

Donderdag: Verdieping Bolivia

3.8 Politieke ontwikkelingen

Verdieping: 

Documentaire 'In de naam van het volk - Evo Morales (Bolivia)'

Evo Morales

Voormalig president Bolivia (2006-2019).
Eerste inheemse president.

Verkiezingen in 2019 onwettig verklaard.
In 2019 gevlucht naar Argentinië na claim door huidige regering 'aanzetten tot opruiing van eigen bevolking tijdens verkiezingen'. 

Sinds november 2020 weer terug in Bolivia na inauguratie Luis Arce (voormalige minister van Financiën onder Morales).

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/bolivia-wil-arrestatie-oud-president-morales~b215479e/

Kijkvraag

Noteer begrippen/concepten die je herkent of die je opvallen en leg de relatie met de lesstof (minimaal 3)

https:

Kijkvraag

Noteer begrippen/concepten die je herkent of die je opvallen en leg de relatie met de lesstof (minimaal 3)

3.8 Politieke ontwikkelingen

Volgende week:

Zuid-Amerika

t.o.v. 

Zuidoost-Azië

Hoe kan de ontbossing langs de ontwikkelingscorridors zo makkelijk plaatsvinden ondanks de foodcropkoers van de oud-president? 

1. Er is vrije verkoop van land onder de 5000 hectare toegestaan tussen private partijen, ongeacht nationaliteit.
   
2. Voor leningen om een bedrijf op te zetten heb je de Boliviaanse nationaliteit nodig. Veel Braziliaanse rijkeren trouwen Bolivianen op papier.
   
3. Boeren in het oosten van Bolivia worden door latifundia’s beschuldigd van cocaïneproductie- en handel en ontbossing door hun ‘slash & burn’ manier van verbouwen (beeldvorming!)
   
4. Latifundia’s spelen in op de behoefte van de regering om te investeren in technologie en voorgang, en promoten zo hun eigen bedrijven.
   

Bron: Foodfirst

https://foodfirst.org/the-great-soy-expansion-brazilian-land-grabs-in-eastern-bolivia/

Landgrabbing Bolivia

Aanleg ontwikkelingsassen gaat gepaard
met ontbossing. 75% van de ontbossing is
binnen 50km van de hoofdwegen.

Landgrabbing van grote bedrijven
zorgt voor landdegradatie en verlaging
biodiversiteit.

3 miljoen hectare bos is illegaal gekapt tussen 1996 en 2009 in Bolivia.!

Landgrabbing Bolivia: Gevolgen

• Waterstress; stroomafwaarts geen water voor vee meer
• Ecosystemen verstoord
• Landdegradatie
• Afname biodiversiteit
• Toename regionale ongelijkheid

Wat maakt de Speech van Evita Perón Populistisch?