Algemene didactiek en stage 4

• Studiebegeleiding
• HBO
• Studiejaar 2

• Lesvoorbereidingsformulier (LVF) Oudere kind stage 4 
• Lesdoelen: leerling- en leerkrachtniveau
• Algemene didactiek 
• Vakdidactiek: vakdidactische modellen en werkvormen

Algemene didactiek en Stage 4

PLV2 semester 2

Stage 4 - Oudere kind

Doel:

• van alle vakken de leerlijnen, algemene en vakdidactiek op groepsniveau kunnen toepassen
  
• op groepsniveau een veilig en warm pedagogisch klimaat realiseren

Lesvoorbereidingsformulier - Stage 4

• formulier lijkt op die van voltijd 1, maar met meer diepgang en vertaling van de theorie vanuit de vakken naar de stage
• lesdoel op leerkrachtniveau
• didactische modellen
• werkvormen

Stage 4 - Oudere kind 

bovenbouw: gr. (5) 6, 7 of 8

Open het basis LVF

(zie stagecourse op Its, 

bij stage 4)

Studenten downloaden digitaal LVF of docent deelt printjes van LVF uit.

We gaan samen het formulier doornemen; welke nieuwe onderdelen en hoe in te vullen?

Beginsituatie

Geef aan wat kinderen al kunnen (i.p.v. wat ze nog niet kunnen)

Vanuit het vak, relevante andere vakken en algemene vaardigheden

Werk altijd met lesdoelen op leerkrachtniveau

Meerwaarde voor de leerling​

Het rendement van het leerproces wordt enorm verhoogd doordat:​

• de les beter doordacht is​ door de leerkracht;
• de leerkracht effectievere instructie en begeleiding geeft.

Meerwaarde om je te ontwikkelen als leerkracht​

1. Je activeert en automatiseert vakkennis en vakdidactiek: ​

- werken aan de bekwaamheidseisen vakinhoud en vakdidactiek;

 2. Je zorgt voor effectievere lessen doordat:​

 - jouw instructie preciezer zal zijn​;

- de verwerkingsopdracht duidelijker wordt, met meer structuur voor de kinderen​;

- je gerichter feedback (als je rond loopt) kunt geven.​

Hoe vaak heb jij in voltijd 1 de lesdoelen op leerkrachtniveau geformuleerd?

alleen voor de toetsen, bv bij het OLG van aardrijkskunde

af en toe

alleen voor het stagebezoek

het merendeel van mijn voorbereide lessen

nooit

Lesdoel op 'leerkrachtniveau'

Welke komt het meest in de buurt?

1. De kinderen weten hoe Noorwegen eruit ziet.
2. De kinderen kunnen vijf kenmerken benoemen van het Noorse landschap.
3. De kinderen kunnen vertellen hoe het Noorse landschap eruitziet.
4. De kinderen leren de kenmerken van het Noorse landschap.

Voorbeeld lesdoel op leerkrachtniveau

De kinderen kunnen de volgende kenmerken over het Noorse landschap benoemen:​

- fjorden aan de kust​

- hooggebergte​

- naaldbossen in het midden en zuiden​

- toendra in het noorden​

- alle steden aan de kust​

Hoe maak je een lesdoel op leerkrachtniveau​?

1. Verdiep je in de lesstof. Zorg dat je goed boven de lesstof staat.​

​

2. Verdiep je daarna in de beginsituatie (vanuit vorige lessen, mentor en toetsanalyses)​

​

3. Bedenk wat de stap is die kinderen moeten zetten, wat het moeilijk maakt voor leerlingen, waar je accenten in je lesopzet moet zetten. Dit haal je uit de beginsituatie, vakdidactiek en leerlijn ​

​

4. Bepaal dan wat kinderen precies op het eind moeten kunnen...(concreet werkwoord) en schrijf je lesdoel uit.

Gouden tips

Gebruik woorden als dat, doordat, daarom waarbij je de "antwoorden" toevoegt aan het lesdoel.

Gebruik niet woorden als hoe, waarom, wat en waar, tenzij je de "antwoorden" toevoegt aan het lesdoel

Handleiding van methode

• Methodes geven meestal enkel het lesdoel op leerlingniveau weer!​

• Je moet dus bij methodelessen altijd zelf nog werk maken van het lesdoel op leerkrachtniveau​

​

Oefenen

De leerlingen kunnen vertellen dat …​

• de watersnoodramp in 1953 in de provincie Zeeland en Zuid-Hollandse eilanden plaatsvond.​
  
•  hij ontstond doordat er westerstorm was en springvloed tegelijkertijd waardoor de zeespiegel enorm verhoogd was en de zee over de dijken sloeg.​
• het land erachter veel lager lag en daardoor onderliep tot wel 2-4 meter hoog, waardoor alleen zolders droog bleven​
  
• Nederland bijzondere dammen en dijken heeft gebouwd, waaronder de Maeslantkering en Oosterscheldedam (als onderdeel van de Deltawerken). 

... en deze?

Deze twee doelen door studenten geformuleerd analyseren.

Wat maakt dit onjuist geformuleerde lesdoelen, althans niet geschikt als lesdoel op leerkrachtniveau?

Hebben studenten misschien suggesties om formulering van deze lesdoelen aan te passen? 

Samen met docent hardop nadenken! 

Werk de volgende lesdoelen om tot 

lesdoelen op leerkrachtniveau:​

Laat de studenten in tweetallen de lesdoelen herformuleren.

De kinderen kennen de hoofdsteden van de Nederlandse provincies.

Aardrijkskunde (topo)

De kinderen kunnen op een blinde kaart de hoofdsteden van de twaalf Nederlandse provincies met een rood potlood aangeven: Zeeland -> Middelburg; Brabant -> Den Bosch; Limburg -> Maastricht; etc.​

suggestie

De kinderen leren hoe zij een koprol moeten maken.

Bewegingsonderwijs

​Bijvoorbeeld:

De kinderen kunnen een koprol maken waarbij zij hun kin naar de borst brengen én starten en eindigen in de hurkhouding.​

suggestie

De kinderen weten wanneer zij hoofdletters moeten gebruiken tijdens het schrijven van een tekst.

Taalonderwijs (spelling)

​​Bijvoorbeeld:

De kinderen kunnen uitleggen dat hoofdletters worden gebruikt bij: 

1. het begin van een nieuwe zin 

2. bij eigennamen (bijv. van personen, bedrijven, merken, boeken, plaatsnamen, talen, volkeren, etc.) 

en zij passen dit ook toe bij het schrijven van een zelfbedacht sprookje.​

suggestie

​
De kinderen spelen een scene uit een sprookje na.

drama

​Bijvoorbeeld:

De kinderen spelen in viertallen een emotionele scene uit Assepoester na waarbij zij Assepoester, de stiefmoeder en stiefzusjes tot ‘leven’ wekken a.d.h.v. voor de rol kenmerkende stem, mimiek en lichaamshouding. Emoties worden extreem uitvergroot.

suggestie

Wat is het verschil tussen een lesdoel op leerkrachtniveau en op leerlingniveau?

   Lesdoel op leerlingniveau

• Het lesdoel zoals je dat deelt met de kinderen tijdens de motiverende opening​
  
• Dit komt meestal overeen met wat in de methode/handleiding staat​
• Op het LVF noteer je deze in het derde blok: oriëntatie/motiverende opening ​

 “Je kunt aan het einde van deze les minimaal drie van de vijf kenmerken over het Nederlandse landschap benoemen”

Meerwaarde voor jou als student ...

• Door het lesdoel op leerkrachtniveau vast te stellen, herhaal je voor je zelf als student kennis en inzichten op het gebied van vakinhoud, leerlijnen en vakdidactiek, waardoor die automatiseren. ​
  
• Je traint jezelf de theorie van de pabo bewust toe te passen in je stage (transfer).​

• In het begin veel werk, maar het zal steeds sneller gaan.
• Je wordt er een betere leerkracht door!

Wat bedoelen we met
'(vak)didactisch bekwaam'?

Didactiek is ...

‘de onderwijs- en leeractiviteiten die door de docent en/of door de kinderen worden ontplooid om de leerdoelen zo efficiënt mogelijk na te streven en te bereiken. Het is de wijze waarop je leerinhouden aanbrengt’ (Van Pategem, 2004).

Didactische modellen
(denk terug aan de vaardigheids-
trainingen in jaar 1)

Welke didactische modellen kennen de studenten?

Model Didactische Analyse (MDA)

Expliciete Directe Instructiemodel (EDI)

Cyclus van onderzoekend en ontwerpend leren

Voorbeelden va algemene didactische modellen

Model Didactische Analyse (MDA) van Van Gelder

Het didactisch analysemodel biedt een kader voor het ontwerpen van een les waarin alle stappen voor het ontwerpen van je les staan beschreven. Dit model kun je toepassen voor het opstellen van je les, waarin na het bepalen van je doelstelling ruimte is voor eigen didactische keuzes om deze doelstelling te behalen.

Expliciete Directe Instructiemodel (EDI)

We beschrijven hier het EDI-model, afhankelijk van de keuze van de betreffende school kan ook voor een ander directe instructiemodel gekozen worden. EDI is een manier van lesgeven waarbij de leerkracht de kinderen stap voor stap begeleidt naar het inoefenen van een nieuwe vaardigheid of het verwerven van nieuwe kennis. Hieronder zie je het EDI-model visueel uitgewerkt, maar in verschillende varianten. Beide afbeeldingen vertellen hetzelfde verhaal.

De cyclus van onderzoekend en ontwerpend leren

De cyclus voor onderzoekend en ontwerpend leren wordt ingezet als de leerkracht ervoor kiest om de kinderen vanuit verwondering de keuze te geven zelfstandig aan de slag te laten gaan om hun eigen onderzoek op te zetten rond een gekozen onderwerp. Het kan hier gaan om een vraag naar het opdoen van kennis of om het zoeken naar de oplossing van een probleem.

Expliciet didactisch instructiemodel (EDI)

Activerend didactisch instructiemodel (ADI)

Basis lesopzet:

• Motiverende opening
  
• Kern met instructie, inoefening en  verwerking
  
• Afsluiting
  

Open les model

• Basis lesopzet is er niet
• Start vaak bij de leerlingen met een probleem dat de kinderen gaan uitzoeken.
• Daarna samenvatten-instructie over wat ontdekt is
  

Algemeen didactisch model

Deze vormen worden in nagenoeg alle methodes voor alle vakken gebruikt.

Algemeen didactisch model

• EDI/ADI
  
• open lesmodel
  
• Onderzoekened en ontwerpend leren
  

Vakdidactische modellen

o.a.:

•  handelingsmodel rekenen
• geografische vierslag (AK)
• viertakt (taalonderwijs
• FLAP (bewegingsonderwijs)
•  etc.

Voor een aantal vakken hanteren de vakspecialisten vakspecifieke modellen die toegepast kunnen worden om dat speciale vak te kunnen onderwijzen. Deze modellen maken onderdeel uit van de les, dus worden ingepast binnen het gekozen algemeen didactisch model.

het LVF

Wat bedoelen we met '(vak)didactische werkvormen'?

Didactische werkvormen zijn ...

de activiteiten die de kinderen en de leerkracht ondernemen. Het leerdoel en de onderwijsbehoeften van de groep bepalen welke werkvormen er worden gebruikt. 

Vijf hoofdvormen: instructievormen, interactievormen, opdrachtvormen, samenwerkingsvormen, spelvormen.

                                                                  (Alkema, Kuipers, Lindhout & Tjerkstra, 2015)

(vak)didactische werkvormen
(denk terug aan alle colleges van de
vakken afgelopen anderhalf jaar)

Vanaf nu in LVF altijd de (vak-)specifieke werkvorm noemen.

• samenvatting van alle vakdidactiek van alle vakken
  

• superhandig hulpmiddel
  

• mentoren willen hem vaak ook graag hebben
  

Vakdidactische kijkwijzerbundel

Ga naar PLV2 Alg. Onderwijsinformatie

Planner -> mapje: Curr. poster en gidsen

Scrol eens door de kijkwijzers heen.

Uit welke onderdelen bestaat elke kijkwijzer?

Nederland 'lesmethodeland'

Last of zegen?

in Nederland werken de meeste scholen met lesmethodes, uitgegeven door educatieve uitgeverijen. Dit in tegenstelling tot veel andere Europese landen waar dit fenomeen veel minder voorkomt. 

Bespreek met de studenten:

Wat zijn de voordelen? Bijv:  levert tijdswinst op qua voorbereiding; makers zijn vakexperts; voldoen aan kerndoelen; aantrekkelijk leermateriaal; etc.

 

Wat de nadelen? Bijv. leerkrachten volgen slaafs methode;  hoeven niet zelf na te denken over lesinhoud en lesopbouw; inhoud sluit niet per se aan op interesse / leerbehoefte van kinderen; 

Methodelessen zijn prima mits ...

• ... je goed bekijkt of ze wel het meest effectieve didactisch model en werkvormen gebruiken voor betreffende stof en leerlingen;

Let op:

• Vanuit de vakdidactiek is een methodeles makkelijk te verrijken;

• Jij bent in controle, niet de methode!
• Oefen ook zelfontworpen lessen
• Gebruik de methode als (hulp)middel!

 

Nuttige bronnen 

• Toelichting LVF stage 4 in studentinstructie: zie Its stagecourse
• vakboeken pabo: activeer relevante vakdidactiek voor dat onderdeel
• Bundel ‘Vakdidactische kijkwijzers’: zie Its algemene onderwijsinformatie
• bundel 'Lijn in leren': idem
• handleiding van lesmethode​
  
• voorbeelden vanuit de vakken op Its
• uitleg invullen LVF
• Tule SLO / Inhoudslijnen po

Succes en plezier!!

Docenten zijn altijd bereid mee te denken, dus vraag/mail ze gerust  en breng stage-ervaringen in de pabolessen