Literatuurgeschiedenis 5H 1900-nu

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Literatuurgeschiedenis 5H 1900-nu

De nieuwe tijd: 1900-1945

In een notendop:

Snelveranderende samenleving

Wereldoorlogen

Expressionisme, Nieuwe zakelijkhei, neoromantici

Minder regels binnen de literatuur

De eerste wereldoorlog

1914-1918

Nieuwe manier van oorlogvoeren: loopgraven, moderne artillerie, chemische wapens

35 miljoen slachtoffers -> maakte veel indruk. Kun je vertrouwen op waardes als democratie, vrede en mensenrechten?

Nederland neutraal

Politieke ontwikkelingen

In Rusland werd de Tsaar afgezet en kwam het communisme aan de macht.

Communisme werd ook populair in Nederlands, maar botste met het opkomende nationaal-socialisme uit Duitsland vanwege het geloof in een autoritair bestuur. 

Antidemocratisch, -liberaal en -intellectueel = fascistische ideologie

Hoogtepunt in jaren '30 en '40

In NL -> NSB

Verder had je ook nog het socialisme dat stond voor sociale rechtvaardigheid.

Technologische ontwikkelingen

Titanic vertrok 10 april 1912

Veel emigranten aan boord

Zonk door aanvaring met ijsberg -> grote schok 

De crisis van de jaren '30

1929 crashte de beurs in New York (Wallstreet)

Werkloosheid en armoede

Ook in Nederland crisis in jaren '30

Zeer lage uitkering -> Stempels halen om zwartwerken tegen te gaan

Mede oorzaak van populariteit Nationaal-socialisme

Suriname

1667- 1954 kolonie Nederland

Veel plantages -> slaven (West-Indische compagnie haalden mensen uit Afrika om te verhandelen op de Surinaamse slavenmarkt)

1863: Einde slavernij, MAAR de 16 miljoen compensatie ging naar de eigenaren

Sinds 1975 onafhankelijke republiek

Tweede wereldoorlog

In Nederland van 1940-1945

10 mei 1940 vielen de Duitsers Nederlands binnen

Nederlands leger kon hier niet tegenop (denk aan neutraliteit WO I)

Bombardement Rotterdam 14 mei -> capitulatie

Arbeidskampen, vernietigingskampen, jodenvervolging

Nederlands-Indië werd bezet door Japanners (Jappen).  Veel Nederlanders in interneringskampen. Na de oorlog riep president Soekarna de onafhankelijkheid uit in Indonesië in 1946.

Literatuur 1900-1945

-Veranderende samenleving

-Vernieuwende, diverse literatuur

-Stromingen als reactie op de tijd

-Verschillende stromingen om op verschillende manieren te reageren

-Minder regels voor de schrijver

Neoromantiek

Neoromantiek

-Reactie op realisme en naturalisme

-Verlangen naar een betere wereld

-Vluchten uit het hier en nu:

Verleden, verbeelding, utopie, bovennatuurlijke gebeurtenissen

Het expressionisme

-Schrijver/kunstenaar drukt eigen ervaringen en gevoelens uit

-Er zijn geen regels/wetten

-Elke kunstenaar moest zijn eigen vorm vinden 

-Binnen de literatuur vooral poëzie

De nieuwe zakelijkheid

Nieuwe zakelijkheid

-Bauhaus -> nieuwe zakelijkheid binnen de literatuur

-Kenmerken: Strak, zakelijk, sober, nuchter op zowel inhoud als stijl

-Korte zinnen zonder veel poespas als bijv.nw

-Voorbeeld: F. Bordewijk

-Gevoelens ondergeschikt, objectieve weergave werkelijkheid

-Onderwerp uit de actualiteit

Vorm of vent

Menno ter Braak: oprichter literair tijdschrift Forum

Forum was een medium om zijn opvattingen over literatuur te delen

Vorm is ondergeschikt, niet kiezen voor een vorm en proberen om mooi te schrijven.

Je moest je als 'vent' laten zien! Een echte persoonlijkheid.

Een schrijver schrijft niet omdat het gewoon leuk is, maar omdat het voelt als noodzakelijkheid.

Als het nodig is, dient de schrijver een standpunt in te nemen.

Schrijvers als Slauerhoff en Couperus nam hij als voorbeeld, want zij hadden hun leven in dienst gesteld van het schrijverschap.

Modernisme

Modernisme

Stream of consciousness

Psychologie

Voorbeeld: Eva van Carry van Bruggen

1945-nu

Zie andere link.

Welk begrip hoort niet bij de verlichting?

1. Welschmerz
2. Rede
3. Briefromans
4. Liberalisme

Deze stroming staat recht tegenover het rationalisme van de verlichting.

1. Modernisme
2. Romantiek
3. Realisme
4. Nieuwe zakelijkheid

Waarom voelde de romantische kunstenaar zich niet thuis in de wereld?

De romantische kunstenaar vlucht uit het hier en nu, naar ...

Weltschmerz en Sehnsucht zorgden voor...

1. depressieve kunstenaars
2. inspiratie voor de kunstenaar
3. reizen naar verre oorden
4. veel Duitse literatuur

Welk genre hoort niet bij de romantiek thuis?

1. Gothic novel
2. Detective
3. Science fiction
4. Psychologische roman

Sehnsucht is...

1. verlangen naar onbereikbaar geluk
2. droefgeestigheid
3. gevoel van jaloezie
4. onstilbare heimwee

Welke psycholoog had met zijn theorieën over het onderbewuste veel invloed op de literatuur?

In het gedicht 'De zelfmoordenaar' van Piet Paaltjens (Haverschmidt) zie je het volgende romantische begrip duidelijk terug:

1. zwarte humor
2. femme fatale
3. Fernweh

Welke stromingen kun je in de periode 1900-1945 plaatsen?

1. Expressionisme, neoromantiek, modernisme, realisme
2. Expressionisme, modernisme, nieuwe zakelijkheid, neoromantiek
3. Expressionisme, modernisme, nieuwe zakelijkheid, vorm/vent
4. Expressionisme, neoromantiek, realisme, modernisme

Leg uit waarin het expressionisme vernieuwend was.

In hoeverre is de neoromantiek vernieuwend t.o.v. de 19e-eeuwse romantiek?

Het gedicht 'Bezette stad' van Paul van Ostaijen is een voorbeeld van:

1. Expressionisme
2. Neoromantiek
3. Modernisme
4. Nieuwe zakelijkheid

Menno ter Braak richtte het literaire tijdschrift Forum op. Welke opvatting had hij? Leg uit.

Hoe kun je voorgaande opvatting koppelen aan de politieke ontwikkelingen van die tijd?

Geef vier begrippen die de stijl en inhoud van de nieuwe zakelijkheid typeren.

Welke literaire stroming wordt gekenmerkt door het gebruik van de 'stream of consciousness'?

1. Expressionisme
2. Nieuwe zakelijkheid
3. Modernisme
4. Neoromantiek

Waarom was het boek 'Wij slaven van Suriname' vernieuwend te noemen?

De roman 'Oeroeg' van Hella Haasse is..

1. een postkoloniale roman
2. migrantenliteratuur
3. een oorlogsroman
4. een feministische roman

Welke aspecten van de Tweede Wereldoorlog kwamen na 1945 in romans aan bod? Noem er drie.

Is de roman 'De aanslag' een typisch voorbeeld van een oorlogsroman? Leg uit.