Basisstof 1: Wat is gedrag?

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Basisstof 1: Wat is gedrag?

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je...

...beschrijven wat gedrag is en hoe biologen gedrag bestuderen.

Begrippen

Gedrag = alles wat een mens of dier doet

Handelingen = onderdelen van gedrag

Gedragsketen = een vaste opeenvolging van handelingen

Respons = reactie van spier/klier

*Planten vertonen geen gedrag

Onderzoek naar gedrag

• Wordt ook wel ethologie genoemd

                Studie naar gedrag van dieren

                Door te observeren (kijken, niet beïnvloeden)

• Objectief = alleen op feiten (observaties)

                Geen interpretaties/ meningen of gevoelens

Ethogram = objectieve beschrijvingen van handelingen van een dier.

Protocol = lijst met volgorde van waargenomen handelingen.

Basisstof 2: Oorzaken van gedrag

Wat is ethologie?

1. De beschrijving van gedrag.
2. De studie van gedrag.
3. Een keten van handelingen.
4. Een lijst van waargenomen handelingen.

Observatie

Interpretatie

De hond kwispelt.

De kat heeft honger.

De buurman is boos.

De koe graast.

Gedragsketen

Protocol

Ethogram

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je...

...beschrijven waardoor gedrag wordt veroorzaakt en hierbij sleutelprikkels en supranormale prikkels onderscheiden.

Van prikkel tot respons

1 Een rood verkeerslicht is een prikkel voor de fietser. 2 In het oog ontstaan impulsen die via zenuwen naar de hersenen gaan. In de hersenen worden de impulsen verwerkt. Als reactie gaan de impulsen vanuit de hersenen naar de spieren. 3 Het stoppen van de fietser is de respons.

Verschil in prikkels

Inwendige prikkels

• Ontstaan in het lichaam
• Motivatie = bepaalt of gedrag wel of niet vertoond wordt

           - Honger

           - Dorst

           - Angst

           - Hormonen (voortplanting)

Uitwendige prikkels

• Prikkels die je met je zintuigen waarneemt

        - Gezichtszintuig in het oog

        - Het reukzintuig

        - Temperatuurveranderingen

        - Gehoorzintuig in het oor

        - Gevoelszintuigen in de huid

        - Smaakzintuigen op de tong

Vormen van prikkels

Sleutelprikkel = een prikkel die doorslaggevend is bij het veroorzaken van gedrag.

Supranormale prikkel = een (kunstmatige) prikkel die sterker gedrag opwekt dan de normale sleutelprikkel

Het bedelen voor voedsel van meeuwenkuikens wanneer ze de rode vlek op de gele snavel van hun moeder zien. Het waarnemen van de rode vlek is de sleutelprikkel.

Bij een sterkere reactie dan de natuurlijke prikkel spreken we van een supranormale prikkel.

Bij de meeuwenkuikens een geheel rode snavel laten zien (zie volgende dia)

Sleutelprikkel is hier de rode vlek

Als je de hele snavel rood maakt dan is het een supranormale prikkel

Consumentengedrag

=gedrag van mensen die producten kopen.

In reclame wordt gebruikgemaakt van sleutelprikkels en supranormale prikkels om het consumentengedrag te beïnvloeden. 

Consumentengedrag

Sleutelprikkels en supranormale prikkels worden veel gebruikt bij reclames.

Mira is buiten aan het werk. Ze krijgt het warm en trekt haar jas uit.
Is het uittrekken van haar jas een respons op een inwendige of op een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Wat is een sleutelprikkel?

1. Een prikkel die afkomstig is uit de omgeving
2. Een prikkel die altijd een bepaalde reactie veroorzaakt
3. Een prikkel die ontstaat in het lichaam
4. Een prikkel die sterker is dan andere prikkels

Wat is consumentengedrag?

1. De inwendige prikkel voor honger of dorst
2. De motivatie van mensen om producten te kopen
3. Het gedrag van mensen beïnvloeden
4. Het gedrag van mensen bij de aankoop van producten

Opdrachten maken

Maak opdracht 10, 11, 12, 13 en 14 op blz. 148 en 149 

Ben je klaar? Je leest alvast basisstof 3 

In de afbeelding zie je een gedragsketen van een meisje dat stopt voor een rood stoplicht. In welke volgorde vinden de handelingen plaats?

Ze remt.

Ze staat stil.

Ze zet haar voet aan de grond.

Ze ziet het rode stoplicht.

Is de beschrijving een interpretatie van gedrag of een observatie van gedrag?

De buurvrouw rent.

1. Interpretatie
2. Observatie

Is de beschrijving een interpretatie van gedrag of een observatie van gedrag?

Het paard heeft honger.

1. Interpretatie
2. Observatie

Is de beschrijving een interpretatie van gedrag of een observatie van gedrag?

Je klasgenoot is boos.

1. Interpretatie
2. Observatie

Gedragsketen

Protocol

Ethogram

Opdrachten maken

Maak opdracht 5, 6 en 7 op blz. 219 en 220

              Vraag 7a gaan we hierna bespreken, zorg ervoor dat je deze                    beantwoord hebt!

Ben je klaar? Vul de leerdoelen van basisstof 2 in.

Wat was je antwoord op vraag 7a?

Welke vraag heb je zelf over de lesstof van vandaag?

Hier geef ik leerlingen de ruimte om zelf nog aan te geven wat ze niet begrijpen.

Ik kan beschrijven wat gedrag is en hoe biologen gedrag bestuderen.

😒🙁😐🙂😃