H2: Rechtsstaat of dictatuur?

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Boekje politiek en aantekeningenschrift

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Rechtsstaat of dictatuur? 

Invloed uitoefenen

Maatschappijkunde Basis/Kader 4

2024-2025

POLITIEK

Leerdoelen

1. Je kent de begrippen: rechtsstaat, dictatuur 
2. Je kent de kenmerken van een rechtsstaat 
3. Je kent de kenmerken van een dictatuur 
4. Je kunt het verschil tussen een rechtsstaat en dictatuur uitleggen 
5. Op welke manier kun je invloed uitoefenen op de politiek?

Democratie

Nederland is een democratie.

demos = volk kratein = beslissen

Democratie betekent dus: het volk beslist

Nederland is een indirecte democratie:

Wij kiezen mensen die namens ons de wetten maken.

Wat is een rechtsstaat?

In Nederland bestaan geen wetten die bepalen welke kleren je moet dragen, wat je moet geloven of welke mening je moet hebben. Dat komt omdat Nederland een rechtsstaat is, een land waar de rechten en plichten van de burgers en van de overheid in wetten zijn vastgelegd.

De overheid bestaat uit politici die ons land besturen en alle ambtenaren die daarbij helpen. De politie, maar ook leraren en de brandweer horen bij de overheid. 

Kenmerken van een rechtsstaat

• Grondwet: Er is een Grondwet, met daarin de belangrijkste rechten en plichten van de burgers en de overheid
• Grondrechten: Alle burgers hebben grondrechten, dit zijn belangrijke rechten die zijn opgenomen in de Grondwet
• Wet: Burgers en de overheid moeten zich houden aan de wet (rechtsbescherming)
• Macht: De macht is verdeeld over verschillende mensen (Trias Politica)
• Er is een onafhankelijke en onpartijdige rechter

De Grondwet

Volgens de grondwet hebben burgers de volgende rechten (een selectie):

• Vrijheid van meningsuiting
• Persvrijheid
• Vrijheid van vergadering
• Vrijheid van onderwijs
• Vrijheid van godsdienst
• Vrijheid van betoging
• Recht op privacy
• Vrijheid van het oprichten van verenigingen en politieke partijen

Wat is een dictatuur?

We weten nu dat Nederland een rechtsstaat is. Maar in sommige landen heeft een dictator alle macht, zoals in Noord-Korea waar de familie Kim al sinds 1948 de baas is. Je noemt dit land een dictatuur, een staat waar de macht in handen is van een persoon of een kleine groep mensen. 

Kenmerken van een dictatuur

De belangrijkste kenmerken van een dictatuur zijn:

1. Burgers hebben geen grondrechten
2. Er is geen persvrijheid. We noemen dit censuur: de machthebbers controleren vooraf berichten van journalisten
3. Er is geen onafhankelijke rechtspraak (de rechters doen wat de dictator wil)
4. Als er verkiezingen zijn, kun je vaak alleen stemmen op de partij van de dictator
5. Het leger (en de geheime politie) steunt de dictator

Invloed van de burger

Je kunt op verschillende manieren invloed uitoefenen op de politiek:

- Stemmen

- Demonsteren

- Handtekeningenactie

- Media inschakelen

Invloed van pressiegroep

Pressiegroepen: groepen die met bepaalde belangen de politiek willen beinvloeden.

Greenpeace, BONT voor dieren, LAKS, Amnesty

Druk uitoefenen, actie voeren en 

Lobbyen = steun vragen voor jouw standpunten bij de politiek.

Planning voor de rest van de les

- Neem je aantekeningenschrift voor je

- Samen 2 mindmaps maken: 

1. Democratie (verschil rechtstaat en dictatuur)

2. Invloed op de politiek

Zelfstandig werken

Examenkatern Politiek (Essener)
Opdracht 5 t/m 11 (blz. 14-16) 

Huiswerk voor volgende keer

Invullen: begrippen en samenvatting H1 (blz. 11)

Begrippen H2

• Rechtsstaat
• Grondwet
• Grondrechten
• Onafhankelijke rechter
• Recht
• Plicht
• Dictatuur