19.1 Rationalisering

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Domein E Verandering

E1: Veranderingsprocessen rationalisering, individualisering en institutionalisering

Leerdoelen 19

Aan het einde van 19 kan beschrijven hoe rationalisering, individualisering en

institutionalisering worden beschouwd als typerend voor de ontwikkeling van

westerse samenlevingen van traditioneel naar modern.

(19.1 t/m 19.3)

19.1 Rationalisering

Rationalisering

 

“het proces van het ordenen en systematiseren van de werkelijkheid met de bedoeling haar voorspelbaar en beheersbaar te maken en van het doelgericht inzetten van middelen ten einde zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken”. 

Bedenk zelf een voorbeeld van rationalisering 

Voorbeelden van rationalisering 

gg

Het proces van ordenen en systematiseren en van het doelgericht inzetten van middelen om efficiënte en effectieve resultaten te bereiken 

Weber: Rationalisering

Rationalisering is een lange termijn veranderingsproces 

(ongeveer gestart in de zeventiende eeuw) kenmerkend voor de maatschappij als geheel. 

Volgens Weber waren de opkomst van het kapitalistische systeem  maar ook de toenemende bureaucratisering  van de staat een uiting van het proces van rationalisering.

Weber:voordelen van rationalisering

• uitbouw van de wetenschap en daardoor een grotere mate van beheersing van sociale processen en de natuur;
• de rationele en efficiënte vormgeving van arbeidsorganisaties;
• de nadruk op universele formele regels van gelijke behandeling van gelijke gevallen.
• het meten van opbrengsten en de aandacht voor de juiste man of vrouw op de juiste plaats.
  

Weber: nadelen van rationalisering 

• een wereld waarin we steeds meer worden gecontroleerd en waarbij de middelen steeds meer de doelen gaan overheersen;
• vervreemding van werknemers ten gevolge van de ver doorgevoerde specialisatie van  en grote machtsverschillen in bedrijven, organisaties en de samenleving als geheel;
• de onpersoonlijke benadering en formele, bureaucratische opstelling in relaties tussen mensen;
• de hoge eisen die het moderne arbeidsproces aan werknemers stelt waardoor veel mensen zich ziek moeten melden als gevolg van stress. Daarnaast is er een onderklasse ontstaan die niet aan die eisen kan voldoen en daardoor door de
• samenleving wordt uitgesloten;
• de toename van de macht van bureaucratische organisaties.

Conflict paradigma

Vanuit het conflict-paradigma wordt de nadruk gelegd op het ontstaan van maatschappelijke ongelijkheidverhoudingen door dit proces van rationalisering.

Functioneel paradigma

Functionalisme paradigma

Rationalisering vormde volgens Weber het cement van de ontwikkeling van de kapitalistische economie en leidde tot groei van materiële welvaart.

Vanuit het rationele actor-paradigma 

wordt benadrukt dat door de rationalisering actoren in toenemende mate het proces kunnen beheersen om de eigen doelen te bereiken. 

Het kapitalistische systeem en toenemende bureaucratisering zijn vooral een uiting van

1. sociale stratificatie
2. sociale mobiliteit
3. institutionalisering
4. rationalisering

wat is de essentie van een bureaucratie?

1. kennis is macht
2. het scheiden van denken en doen
3. het belerende principe
4. rationalisering van de arbeidstaak

KERNCONCEPT Rationalisering (1)

Het proces van het                  en systematiseren van de werkelijkheid met de bedoeling haar                           en beheersbaar te maken en van het                        inzetten van middelen om zo efficiënt en                 mogelijke resultaten te bereiken.

            ordenen

            effectief

        voorspelbaar

          doelgericht