H4 - thema 6 - gedrag BS4 - les 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 6 Waarneming 

en gedrag

BS4 Beïnvloeden van gedrag

Leerdoelen BS4

Na deze BS kun je:

• 6.4.1 Je kunt verklaren dat gedrag deels erfelijk is bepaald.
• 6.4.2 Je kunt leerprocessen herkennen en de functie daarvan uitleggen.

Begrippen van BS4

erfelijke eigenschappen = aangeboren

aangeleerde eigenschappen = ervaring

motivatie = drang

voortplantingsprikkel

sleutelprikkel

supernormale prikkel

gewenning

inprenting

imitatie

conditionering

inzicht

gedrag

wordt beïnvloed door: 

erfelijke (aangeboren) eigenschappen 

aangeleerde (ervaring) eigenschappen

vorming van gedrag

prikkels zijn de waarnemingen

vorming van gedrag

motivatie is de drang een bepaald gedragsysteem uit te voeren: 

honger - voeding

veiligheid - vluchten

vorming van gedrag

anatomie / fysieke toestand: 

• lichaamstemperatuur
  
• vochtbalans 
  
• pH / zuurgraad van je bloed
• hoeveelheid zuurstof in je bloed

vorming van gedrag

erfelijk:

• baby zuigreflex: drinken
  
• vogel: happen naar moeder
• gapen, 
• huilen
• lachen

vorming van gedrag

aangeleerd

• hond die netjes aan de riem blijft lopen
  
• sociaal wenselijk "dank je wel"

vorming van gedrag

nieuw gedrag:

• omgeving veranderd, 
  
• andere wensen
• iemand met een maagverkleining zal zijn eetgedrag moeten aanpassen

vorming van gedrag

gedragsysteem:

• handelingen met gemeenschappelijk doel (kan uit meerdere subsystemen bestaan
  
• - vb balts
  

vorming van gedrag

effect 

= uiting van het gedrag

terugkoppeling:

• nieuwe waarnemingen als reactie op het gedrag

sleutelprikkel

supernormale prikkel

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel: prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

De respons op  een sleutelprikkel is aangeboren

Supranormale prikkels

Supranormale prikkels: versterkte sleutelprikkel 

Leidt tot een sterkere respons

Overdreven eigenschappen = gebruik maken van supranormale prikkels

Supranormale prikkels

Supranormale prikkels: versterkte sleutelprikkel 

Leidt tot een sterkere respons

Overdreven eigenschappen = gebruik maken van supranormale prikkels

filmpje sleutelprikkels

supernormale prikkels

bekijk:

wat valt je op? 

een sleutel prikkel... 1
een supernormale prikkel ... 2

1. 1. leidt tot altijd tot dezelfde reactie 2.geeft een versterkte reactie
2. 1. geeft een versterkte reactie 2. leidt tot altijd tot dezelfde reactie

Leerprocessen

adequaat gedrag 

• aangeboren -> eten/drinken bij moeder
  
• aangeleerd  -> opletten met oversteken van de weg

leerprocessen:

• inprenting - in goevoelige periode
• gewenning - reactie op prikkel neemt af
• conditionering - gedrag door positieve of negatieve ervaringe
• imitatie - na doen
• inzicht- ervaringen uit het verleden

Welk gedrag zag je in de video? 

1. inprenting
2. gewenning
3. conditionering
4. inzichtelijk leren

Lorenz bestudeerde vogels en zag dat hun gedrag in verschillende stappen was te verdelen.

1. gedragsstappen
2. gedragsketens
3. gedragselementen
4. gedragssystemen

Wat is gewenning?

1. Leren dat je altijd moet reageren.
2. Leren dat reageren niet altijd nodig is.
3. Leren dat reactie noodzakelijk is.
4. Leren in korte gevoelige periode.

Dus...

inprenting 

* iets wat alleen geleerd kan worden in een bepaalde, korte periode

* herkennen van ouders of soortgenoten

gewenning

* afleren van reacties op bepaalde prikkels 

* eenvoudige vorm van leren

Conditioneren:

- trial and error (proefondervindelijk)

- klassiek conditioneren (Pavlov)

- operant conditioneren 

• Proefondervindelijk leren, maar mens bepaalt wat een straf of beloning oplevert
  
• Pavlov-reactie
  
• Skinner-box
  

Pavlov effect

een kunstmatige prikkel 

veroorzaakt een specifieke 

reactie (respons)

Skinner-box

leerachtige voor dieren

- gedrag wordt beloond

- dopamine 

(= gelukshormoon)

 Imiteren

Leren door het gedrag na te doen.

Inzicht

Sommige dieren zijn in staat om inzichtelijk te leren

Bij inzichtelijk leren worden ervaringen in het verleden gebruikt om een oplossing te vinden voor een nieuwe situatie

huiswerk opdrachten: 

maak opdracht 43 t/m 54

(hieronder heel veel meer filmpjes met uitleg!)

Voedingsgedrag

voedingsgedrag wordt bepaald door:

• gevoel van honger
• glucose niveau in je bloed
• zin in iets lekkers

voedingsgedrag

smakelijk?? 

wanneer zou je het toch eten?? 

klassiek conditioneren (Pavlov reactie)

geconditioneerde reflex 

* natuurlijke prikkel wordt vervangen door kunstmatige prikkel bij het                   veroorzaken van natuurlijke respons

* respons = geconditioneerde reflex

* geen keuze, gebeurt automatisch

* ook wel het Pavlov-effect (Pavlov-reactie)

brokken

bel

klassiek vs operant conditioneren

Wat is een prikkel?

1. Een signaal dat een zenuwcel doorgeeft
2. Een invloed uit het milieu waar een organisme op reageert
3. Een ander woord voor een impuls
4. Externe signalen zoals licht en geluid

Wat bedoelen we in de biologie met gedrag?

1. Alles dat een dier doet
2. Alle waarneembare activiteiten van mensen en dieren
3. Dingen die mensen en dieren doen met een specifiek doel
4. Communicatie tussen dieren en mensen

Is de balts van deze vlinders een voorbeeld van een gedragssysteem of gedragsketen?

1. Gedragssysteem
2. Gedragsketen
3. Beiden
4. Geen van beiden

hoe worden we beïnvloed door reclame makers: 

Waar spelen ze op in??

adaptatie

gewenning 

waardoor de reactie van een prikkel afneemt

Adaptatie is het aanpassen van de prikkeldrempel aan een aanhoudende prikkelsterkte

1. Waar
2. Niet waar