Basisstof 5: Onderzoek naar evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4: Evolutie

Basisstof 5: Onderzoek naar evolutie

Wat gaan we doen?

• Herhaling
• Uitleg voor wie dat nodig heeft
• Aan het werk! 
• Afsluiting

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik:

• Enkele methoden van onderzoek naar verwantschap beschrijven;
• Verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en verschillende diersoorten;
• Een stamboom aflezen en construeren.

1. Het waren autotrofe organismen, want ze maakten uit anorganische stoffen organische stoffen.
2. Het waren autotrofe organismen, want ze maakten uit organische stoffen anorganische stoffen.
3. Het waren heterotrofe organismen, want ze maakten uit anorganische stoffen organische stoffen.
4. Het waren heterotrofe organismen, want ze maakten uit organische stoffen anorganische stoffen.

De endosymbiosetheorie roept bij veel wetenschappers nog vragen op. Er zijn tot nu toe geen fossielen van deze eerste organismen aangetroffen die als bewijs voor deze theorie kunnen dienen. Waardoor zijn deze fossielen niet voorhanden?

1. De fossielen van deze organismen liggen te diep in de aarde.
2. Deze organismen hadden geen harde delen.
3. Deze organismen zijn te klein om fossielen te vormen.
4. Het is te lang geleden dat deze organismen hebben geleefd.

Anatomie en verwantschap

• Bij vergelijking van de anatomie van organismen en delen van organismen, wordt onderscheid gemaakt tussen homologe organen en analoge organen.
• Homologe organen lijken verschillend, maar hebben dezelfde bouw.
• Analoge organen hebben eenzelfde vorm en functie, maar een ander bouwplan.

Homologe organen

Analoge organen

Rudimentaire organen

• Rudimentaire organen zijn organen die door aanpassingen hun functie hebben verloren, maar niet geheel zijn verdwenen.
• Denk hierbij aan dijbenen bij de walvis, het staartbeen bij de mens.

Biochemie en verwantschap

• Door te kijken naar de overeenkomsten in biochemie bij organismen (bijv. het voorkomen van Hemoglobine of RNA) kan de verwantschap bepaald worden. 

Stamboom

• Verwantschap wordt weergegeven in een stamboom.
• Hoe korter geleden een gemeenschappelijke voorouder leefde, hoe meer verwant de organismen zijn.
• Dankzij DNA-analyse kan zo'n evolutionaire stamboom worden gemaakt.

Fossielen

Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen.

• Hoe dieper het fossiel ligt, hoe ouder het is.
• Sommige fossielen liggen maar in één gesteentelaag

Aan het werk!

Wat: Basisstof 1 t/m 5

Hoe: Tweetallen, fluisteren of voor jezelf

Tijd: 15 minuten

Hulp: Nakijken en verbeteren (elo)

Is de Gibbon meer verwant aan de Orang-Oetan of aan de Gorilla?

1. Aan de gorilla
2. Aan de orang-oetan

Hoe lang geleden leefde de gemeenschappelijke voorouder van de chimpansee en de spookdiertjes?

Hoeveel miljoen jaar geleden is de ontwikkeling van hondachtigen en katachtigen als aparte soort begonnen?

Drie groepen roofdieren zijn wasbeerachtigen, zeehonden en hondachtigen.
Aan welke van deze groepen zijn de beren het meest verwant?

1. Wasbeerachtigen
2. Zeehonden
3. Hondachtigen

Welke groep hagedissen is volgens deze stamboom het minst verwant aan alle overige hagedissen?

Tussen welke van de volgende groepen hagedissen zal Ezrin de meeste overeenkomsten in DNA vinden?

1. Tussen varanen en leguanen
2. Tussen varanen en skinks
3. Tussen varanen en slangen
4. Tussen varanen en brilhagedissen

Hoe is de eigenschap 'pootloos' waarschijnlijk ontstaan?

1. Bij slangen, hazelwormen en wormhagedissen is deze eigenschap onafhankelijk van elkaar ontstaan.
2. Hazelwormen en wormhagedissen hebben deze eigenschap van één gemeenschappelijke voorouder. Bij slangen is de eigenschap onafhankelijk ontstaan.
3. Slangen en wormhagedissen hebben deze eigenschap van één gemeenschappelijke pootloze ouder geërfd, bij hazelwormen is deze eigenschap onafhankelijk ontstaan.
4. Slangen en hazelwormen hebben deze eigenschap van één gemeenschappelijke pootloze voorouder geërfd, bij wormhagedissen is deze eigenschap onafhankelijk ontstaan.