Taalverzorging PowerPoints

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Wat zijn stijlfiguren?

Het zijn middelen om dat wat je wilt zeggen, treffender of sterker uit te drukken.

Tussen

twee 

banen 

zitten

Betekenis: werkloos zijn

Stijlfiguur:

Eufemisme

Waarom zou je stijlfiguren gebruiken?

Stijlfiguren gebruik je om indruk te maken op een luisteraar of lezer.

Het maakt een tekst levendiger.

HERHALINGEN EN OPSOMMINGEN

Repetitio (herhaling)

• Repetitio is een opsomming waarbij een woord of delen van woorden steeds herhaald worden
  

• Voorbeelden van repetitio zijn: Drommels, drommels en nog eens drommels. Uur na uur na uur zaten we bij meneer Möring in het lokaal.
  

Anafoor (herhaling)

Herhaling van hetzelfde woord of dezelfde woordgroep aan het begin van opeenvolgende zinnen of zinsdelen.

Voorbeelden:

• Alles om hem heen veranderde. Alles leek beter te worden. Alles behalve hij.
• Niemand zag iets, niemand deed iets, niemand wist iets.

Tricolon (opsomming)

tricolon (drieslag):

opsommingen in drieën, bestaande uit drie delen. 

Heerlijk, helder, Heineken

Ik wil weg, ik wil naar huis, ik wil naar bed

Ik haat jou echt met je walgelijke gedrag, je nare stem en je irritante kop.

Climax (opsomming)

climax: 

steeds sterker wordende serie

Het was een domper, een teleurstelling, een ramp.

Anticlimax (opsomming)

anticlimax:

In een serie (reeks) valt de laatste stap tegen

Hij heeft hij een groot huis, een dik horloge, een dure auto en… een lege bankrekening.

OVERDRIJVINGEN EN NUANCERINGEN

Hyperbool (overdrijving)

Een hyperbolische uitspraak is een extreme overdrijving. 

"Snap je het nu nog niet? Ik heb het je al duizend keer uitgelegd!"

 Eufemisme (nuancering)

d

Understatement (nuancering)

Understatement:   iets afzwakken

Voorbeeld:

• Ronaldo kan een aardig balletje trappen.
• Die grote villa kostte een paar centen.

Eufemisme en understatement

Een eufemisme verzacht om iets minder pijnlijk te laten klinken.

Een understatement maakt iets opzettelijk kleiner/zwakker.

Eufemisme: Hij is heengegaan (ipv overleden) -> verzachtend

Understatement: Het was niet makkelijk (ipv extreem moeilijk) -> bewust afgezwakt

Eufemisme laat iets minder hard klinken, terwijl een understatement vaak lichte, soms humoristische nuancering is.

TEGENSTELLINGEN EN ONTKENNINGEN

Antithese (tegenstelling)

Bij een antithese zet je tegengestelde woorden tegenover elkaar zodat ze meer opvallen.

- In een politieserie heb je altijd de goedaardige agent en zijn strenge collega.

Paradox (tegenstelling)

Soms lijkt iets een tegenstelling, maar is dat bij nader inzien toch niet zo.

Paradox (tegenstelling)

Soms lijkt iets een tegenstelling, maar is dat bij nader inzien toch niet zo.

Litotes (ontkenning)

Het ontkennen van het tegenovergestelde (van wat je bedoelt).

Voorbeeld:

Hij woont daar niet onaardig.

Dat is geen slecht idee!

Retorische vraag

Een retorische vraag is een vraag waarop geen antwoord wordt verwacht. Je kan het antwoord zelf namelijk al invullen 

Zijn we niet allemaal mensen van vlees en bloed?

Denk je dat je het beter weet?

Chiasme

Een chiasme is een kruisstelling: als je de woorden van een chiasme onder elkaar plaatst, zie je een kruis.

Zo herhaal je op een speciale manier een begrip (ABBA).

          Dames en heren.

     Jongens en meisjes.

SPOT

Ironie (milde spot)

Je zegt het tegenovergestelde van wat je bedoelt: 

'Ideaal strandweertje!'

Sarcasme (bijtende spot)

Bij sarcasme is de spot sterker, bijtender dan bij ironie. Iemand wil de ander kwetsen.

‘Goh, je meent het’, als je de ander niet serieus neemt.

Cynisme (verbitterde spot)

Bij cynisme is er meer sprake van een houding van wantrouwen tegenover andermans bedoelingen. De geloof in goede bedoelingen is er niet meer.

Bijvoorbeeld:

‘Dacht je echt, dat hij wel iets kan?’

f

Herken jij een stijlfiguur?

f

Eufemisme: "herverdeling van middelen" = bezuinigingen

Beeldspraak

Twee soorten:

Metaforen 

Maken van een vergelijking (+ homerische vergelijking)

Metonymia

Niet letterlijk benoemen, maar alternatieven gebruiken

Uitleg Metafoor

Een type vergelijking

Belangrijk bij een metafoor:

Beeld (b)

Werkelijkheid (w), soms benoemd als object (o) 

Verbindingswoord (v)

Uitleg Metafoor

Belangrijk bij een metafoor:

Beeld (b)

Werkelijkheid (w), soms benoemd als object (o) 

Verbindingswoord (v)

Jouw buurman is een beer van een vent!

Jouw buurman (w); is (v); beer van een vent (b)

 4 Metaforen

Vergelijking met een verbindingswoord:

(van, alsof, koppelwerkwoord, als)

Hij is een boom van een kerel.

Metafoor

Zuivere metafoor:

Met beeld (b), zonder werkelijkheid (w)

Niemand durft te vechten tegen zo'n kast.

Metafoor

Personificatie:

Menselijke eigenschap geven aan een 'ding'

De aarde smacht naar regen.

Metafoor

Synesthesie:

2 soorten zintuiglijke waarnemingen (horen, zien, voelen, etc.) worden vergeleken

Een zure geur

Zure (smaken)      -      geur (ruiken)

Metafoor

Vergelijking met verbindingswoord	Ze is een schat (b) van een meid (w)
Zuivere metafoor	Zijn opmerking kwam uit de lucht vallen (b)
Personificatie	De muis aait de muismat
Synesthesie	Schreeuwende kleuren horen - zien

Homerische vergelijking

Bijzonder ver uitgewerkte vergelijking 

“Zoals in de bergen een havik, vlugger vliegt dan al wat er vliegt, op een schichtige duif komt gestreken — deze wiekt zijdelings weg, maar de havik, telkens weer stotend, schiet en schiet op haar af met snerpende kreten: zijn vraatzucht spoort hem tot grijpen — zo snelde toen ook Achilles naar voren, vol van begeerte.”

Metoniem (Metonymia)

De schrijver benoemt iets niet letterlijk, maar gebruikt een woord dat ermee te maken heeft.

"De Kuip schreeuwde na de val van de speler."

'De Kuip' = De supporters in De Kuip.

Metafoor en metoniem

Metafoor: wel vergelijking of overeenkomst. Er wordt een beeld geschetst.

Metoniem: geen vergelijking maar detail, eigenschap of kenmerk 

Metoniem

Veel mensen willen meer blauw op straat (blauw = politie)

Toen hij het veld opkwam, juichte het stadion (stadion = publiek)

Mijn opa heeft een anker op zijn onderarm (anker = een tatoeage van een anker)

Spreekwoorden

Vaste uitdrukking

Bevat een algemene waarheid of wijsheid

Advies geven, situaties beschrijven of gedrag aanmoedigen

Voorbeeld: "De appel valt niet ver van de boom."

Zegswijzen

Figuurlijk taalgebruik zonder wijsheid of raad. Gebruikt om een punt verduidelijken of een situatie beschrijven.

Vrije vorm. Kan worden veranderd in een zin.

Voorbeeld: "Met de deur in huis vallen."

Of: "Hij valt vaker met de deur in huis."

Gezegden

Variant op de zegswijze

Vaste vorm (kan in een zin worden toegevoegd)

Bevat géén werkwoord

Gezegde = zo lelijk als de nacht

Voorbeeld: "De baby is zo lelijk als de nacht."

Spreekwoord: Korte en vaste (onveranderbaar) uitspraak. Drukt een bepaalde wijsheid uit in een hele zin. Samenvatting van een situatie met een raad of advies. 

Voor de wind is het gunstig zeilen. 

Zegswijze: Vrije vorm die kan worden opgenomen in een zin. Situatie wordt beeldend beschreven, zonder wijsheid, raad of advies. 

Een koekje van eigen deeg geven

Gezegde: Vaste vorm, zonder werkwoord. Zinstoevoeging. 

Met hart en ziel