7.3 v4

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 7 Evolutie 

Paragraaf 3

Fossielen 

Wat gaan we doen vandaag?

• Korte herhaling 7.1 & 7.2
• Uitleg 7.3 
• Zelfstandig werken  

Herhaling 7.1 & 7.2 

1. Wat is de drijvende kracht van evolutie?
   
2. Als een soort snel verandert wat weet je dan over de selectiedruk die speelt?
   
3. Omschrijf survival of the fittest zorgvuldig
   

Leerdoelen

Je leert hoe wetenschappers de ouderdom van fossielen bepalen en wat een bouwplan zegt over de verwantschap tussen soorten

Waarom moet je dit kunnen?

Oorzaken fossilisatie 

Verstening:

• Harde delen zoals skelet, schelp of tanden blijven intact en verstenen door druk (zand/slik of op de bodem rivier/zee)   

Barnsteen

Opsluiten in barnsteen: steen afkomstig van hars van naaldbomen. Vooral fossiele insecten en kleine dieren.

Verzuring

lage pH en zuurstofgebrek: ook ongunstige omstandigheden voor micro-organismen wat afbraak voorkomt. Gevolg: Veenlijken

Verdroging

in een droge omgeving kunnen micro-organismen die voor afbraak zorgen niet leven.

Bevriezing

Net als een lage vochtigheid, zorgt kou voor conservering. Er vindt geen/nauwelijks afbraak plaats, gevolg: bevroren fossielen

Stel jij bent een archeoloog over 10.000 jaar en je vindt een bot. Hoe achterhaal je hoe oud het is en bij welk organisme het hoort?

Er zijn verschillende manier die een archeoloog gebruikt om te achterhalen waar een bot vandaan komt

• Dateren met fossielen
• Koolstofdatering
• Verwantschap in lichaamsbouw 

Er zijn verschillende manier die een archeoloog gebruikt om te achterhalen waar een bot vandaan komt

• Dateren met fossielen
• Koolstofdatering
• Verwantschap in lichaamsbouw 

Je hebt je bot gevonden in een rode aardlaag, en iets verderop tref je in dezelfde rode aardlaag een corona-zelftest aan. 

Wat kun je hieruit concluderen?

Dateren met fossielen

Gidsfossielen komen voor in een specifieke tijdsperiode, hebben een brede geografische spreiding en worden gebruikt om de relatieve leeftijd van gesteentelagen te bepalen.

Andere fossielen die in deze gesteentelaag worden gevonden zullen dan in dezelfde periode hebben geleefd.

Dateren met fossielen

Welke van deze 

fossielen is een 

voorbeeld van een 

gidsfossiel ?

binas 90/91

Er zijn verschillende manier die een archeoloog gebruikt om te achterhalen waar een bot vandaan komt

• Dateren met fossielen
• Koolstofdatering
• Verwantschap in lichaamsbouw 

Koolstofdatering

Koolstofdatering maakt het mogelijk om de absolute leeftijd van een object te bepalen door het meten van isotopen (BiNaS 25A). 

Aangezien isotopen een vaste halveringstijd hebben, kan de tijd sinds de dood van het organisme worden berekend.

Koolstofdatering 

Levende organismen nemen koolstof-14 (¹⁴C)  op via de voedselketen. Wanneer een organisme sterft, stopt de opname van ¹⁴C. 

De halveringstijd van ¹⁴C is 5730 jaar, wat betekent dat na deze tijd de helft van het oorspronkelijke ¹⁴C nog aanwezig is.

isotopen 25A

Stel, dat de halveringstijd geen constante is, welke consequentie heeft dat dan?

Er zijn verschillende manier die een archeoloog gebruikt om te achterhalen waar een bot vandaan komt

• Dateren met fossielen
• isotopen 
• Verwantschap in lichaamsbouw 

Welke van deze organismen
zijn verwant?

1. Mens
2. Kat
3. Walvis
4. Vleermuis

Waaraan kan je 

zien dat ze verwant zijn ?

Zijn deze 

organisme verwant?

Waarom wel of niet?

Verwantschap in lichaamsbouw 

• Homologe vs Analoge structuren 

Homologe structuren hebben eenzelfde oorsprong maar kunnen een andere functie hebben, 

terwijl analoge structuren eenzelfde functie hebben maar een andere evolutionaire oorsprong.

Verwantschap in lichaamsbouw 

Rudimentaire organen

Rudimentaire organen zijn overblijfselen van lichaamsdelen die hun oorspronkelijke functie hebben verloren door evolutie

Samen met analoge structuren kunnen rudimentaire organen het moeilijk maken om verwantschap tussen soorten te bepalen.

-> Kijken filmpje: 

Welk rudimentaire orgaan weet je nog meer? 

Zelfstandig werken 

Paragraaf 7.3:

Start met vraag 6 & 7 

Nog lastig? -> lees de tekst en begin met vraag 1

Klaar? -> Biologiepagina: 4 vwo: evolutie: oefenen: examenvragen evolutie