Zorgpad 7.1 & 7.2 bloed

• Anatomie
• MBO
• Studiejaar 1

Bloed en afweerstelsel

Leerpad 7

7.1 + 7.2

Hoeveel liter bloed heeft een volwassen mens ongeveer?

1. 3
2. 5
3. 7
4. 9

Gem 5 liter

7.2 bloed en samenstelling

Bloed is een waterige oplossing van cellen en stoffen. Doel van bloed is om stoffen in het lichaam te vervoeren (transport).

Dit gebeurt met en door...

• stoffen in plasma (55%)
• bloedcellen (45%)

Hoeveel procent van het bloed bestaat uit bloedcellen?

1. 30%
2. 45%
3. 70%
4. 100%

Wat zou de meest voorkomende bloedcel zijn?

1. Rode bloedcel
2. Witte bloedcel
3. Bloedplaatje

7.2 bloed en samenstelling

Bloed bestaat uit...

1 plasma, bestaat uit water, eiwitten (voor stolling, afweer en transport) en opgeloste stoffen (voedingsstoffen, afvalstoffen, mineralen en hormonen)

1

7.2 bloed en samenstelling

Bloed bestaat uit...

2 een laagje cellen dat bestaat uit witte bloedcellen en bloedplaatjes

2

7.2 bloed en samenstelling

Bloed bestaat uit...

3 een laag cellen, rode bloedcellen

3

7.2 bloed en samenstelling

De meest voorkomende cel in het bloed is de rode bloedcel (erytrocyt). Ze vervoeren bloedgassen...

• zuurstof (O₂) met glucose geeft energie
• het afval hiervan is kooldioxide (CO₂)

Wat is de functie van de rode bloedcel?

1. Stolling
2. Afweer
3. Zuurstoftransport

7.2 bloed en samenstelling

• het eiwit wat bloedgassen vervoert is hemoglobine (Hb)
• het eiwit heeft ijzer nodig om zuurstof te binden
• de rode cel heeft geen kern, alles is gevuld met Hb

7.2 bloed en samenstelling

De witte bloedcel (leukocyt) is betrokken bij de afweer.

• er zijn verschillende soorten witte bloedcellen
• het heeft een grote kern
• het kan zijn taak binnen en buiten een bloedvat uitvoeren

Welke stof in het bloed transporteert zuurstof?

1. Bilirubine
2. Hemoglobine
3. Plasma

7.2 bloed en samenstelling

De witte bloedcel (leukocyt) is betrokken bij de afweer en immuniteit.

• er zijn veel verschillende soorten witte bloedcellen
• het heeft een grote kern
• het kan zijn taak binnen en buiten een bloedvat uitvoeren

De witte bloedcel zoekt bij onraad de juiste plaats in een bloedvat uit om hier doorheen te glippen.

algemene afweer: de korrelcel

(fagocytose)

specifieke afweer: de lymfecel

(maakt antistoffen)

Wat is de functie van witte bloedcellen?

1. Stolling
2. Afweer
3. Zuurstoftransport

7.2 bloed en samenstelling

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de bloedstolling.

• het heeft de vorm van een schijfje
• bij stolling wordt het zacht en kleverig

Wat is de belangrijkste taak van de bloedplaatjes?

1. Vervoer van zuurstof
2. Bestrijdt infecties
3. Bloedstolling

de vorm van de bloedcel zegt iets over de taak die het doet.

geef hiervoor minstens één argument.

Welke bloedcellen zie je op de foto?

Witte bloedcel

Rode bloedcel

Bloedplaatje

Erytrocyt

Trombocyt

Leukocyt

7.2 aanmaak en afbraak van bloedcellen

Bloedcellen worden afgebroken in de milt (splen) en de lever (hepar)

• de milt ruimt oude cellen op (door witte bloedcellen), waardoor Hb vrijkomt
• de milt zet dit om in bilirubine

7.2 aanmaak en afbraak van bloedcellen

• alle bloedcellen worden gemaakt in het rode beenmerg, meestal van lange botten
• hier zitten bloedstamcellen
• hoe ouder, hoe minder rood beenmerg je hebt

Waar worden bloedcellen gemaakt?

1. In rood beenmerg
2. In de lever
3. In de milt

7.2 aanmaak en afbraak van bloedcellen

• rode bloedcellen en bloedplaatjes worden gemaakt en vormen zich in het rode beenmerg, daarna komen ze in het bloed
• korrelcellen ook; ze leren hier het fagocyteren

7.2 aanmaak en afbraak van bloedcellen

• lymfecellen vormen zich in lymfeknopen; ze leren hier lichaamsvreemde stoffen te herkennen en antistoffen te maken tegen ziekteverwekkers

7.2 afbraak van bloedcellen

RBC worden afgebroken in de milt en de lever.

• de milt ruimt oude RBC op (door witte bloedcellen), waardoor Hb vrijkomt
• de milt zet dit om in bilirubine

de milt breekt RBC af en zet Hb om in bilirubine (dat giftig is)

7.2 afbraak van bloedcellen

• de lever maakt bilirubine onschadelijk (detox)
• bilirubine wordt uitgescheiden via  gal, de nieren (in de urine) en de darmen (in de ontlasting)

de lever detoxt het giftige bilirubine, uitgescheiding via gal, urine of ontlasting

7.2 bloedstolling

De bloedstolling zorgt voor het voorkomen van bloedverlies.

Hierbij spelen een rol...

• het bloedvat in kwestie
• bloedplaatjes
• stollingseiwitten in plasma

• het bloedvat vernauwt

• hierdoor wordt het bloedverlies beperkt.

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 1

• bloedplaatjes vormen een prop

• alles blijft kleven; zo wordt het gat snel gedicht

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 2

• stollingseiwitten vormen draden van fibrine

• het netwerk aan draden sluit de wond helemaal af

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 3

7.2 bloedstolling

• stollingseiwitten worden gemaakt in de lever 
• de darmflora maakt vitamine K, dit heeft de lever nodig om stollingseiwitten te maken

Bloed stolt in ongeveer 2 minuten.

Als het bloed niet stolt, wat kan er dan aan de hand zijn? Geef minimaal één argument.

Wat is de juiste volgorde van het stollingsproces?

1. Vaatvernauwing, propvorming, fibrine netwerk
2. fibrine netwerk, propvorming, vaatvernauwing
3. Propvorming, vaatvernauwing, fibrine netwerk

7.2 bloedgroepen

• rode bloedcellen hebben signaal-eiwitten op hun celmembraan
• deze dienen als 'ID' en worden antigenen genoemd
• voor de bloedgroepen zijn twee groepen antigenen belangrijk...

Soorten RBC-antigenen.

Links groot type AB0,

rechts type Rh

7.2 bloedgroepen

1 Antigenen van het AB0-systeem

• cellen die antigeen A hebben (zijn van bloedgroep A)
• cellen die antigeen B hebben (zijn van bloedgroep B)
• cellen die beide antigenen hebben (zijn bloedgroep AB)
• cellen die niets hebben (zijn bloedgroep 0 - nul)

7.2 bloedgroepen

2 Antigenen van het Rh-systeem

• cellen die antigeen Rh hebben krijgen naast hun bloedgroep de toevoeging positief
• cellen die dat niet hebben zijn negatief

7.2 bloedgroepen

Bij bloedgroepen zijn ook de antistoffen belangrijk

• dat zijn plasma-eiwitten
  
• A heeft antistof-B
• B heeft antistof-A
• AB heeft geen antistoffen
• 0 heeft beide antistoffen
• Rh heeft geen antistoffen

7.2 bloed en samenstelling

Bloedgroepen hebben ook te maken met antistoffen

• dat zijn plasmaeiwitten
• men heeft antistoffen van de bloedgroep die men niet heeft
• van nature heeft men geen Rh-antistoffen