Natuurgedichten Les 2/4 - 2hv - vakoverstijgend project Ne-BV

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Les 2.2: Ollekebolleke & Sonnet

Natuurgedichten

Studiewijzer - Les 2.2

Opstarten: 15 min.

• 5 min. Herhaling natuurgedichtenopdracht
• 10 min. Oefening: Kettingassociatie

Klassikaal: 10 min.

• LessonUp over Ollekebolleke

Individueel: 10 min. 

• Aan de slag met het werkblad 'Ollekebolleke'

Klassikaal: 10 min. 

• Lessonup over Sonnet

Individueel: 15 min.

• Aan de slag met het werkblad 'Sonnet'

Lesdoel(en): 

Aan het einde van deze les...

• ...heb je geleerd wat een ollekebolleke en een sonnet is.
• ...heb je geoefend met het schrijven van een ollekebolleke en een sonnet.

Wat gaan we doen bij het natuurgedichtenproject?

• Je doet actief mee met de LessonUps en klassikale onderdelen.
• Je schrijft zes gedichten met als thema 'natuur', met de volgende dichtvormen: Acrostichon, Rondeel, Ollekebolleke, Sonnet, Kwatrijn en Haiku.
• Je neemt deze zes gedichten in week 2.6 mee naar Beeldende Vorming, waarvan je a.d.h.v. de BV-opdracht één gedicht uitzoekt om een beeldaspecten-opdracht bij te maken.
• Van het gedicht en de beeldaspecten-opdracht maak je samen een poster. 

Let op! Je krijgt hier dus een beoordeling voor bij het vak Nederlands (gedicht) én bij het vak Beeldende Vorming (beeldaspecten).

Natuurgedichten Les 1/4 - 2hv - Vakoverstijgend project Ne-BV

Weet je nog? We gaan dus plintposters maken. Leuk hé!

Natuurgedichten Les 2/4 - 2hv - vakoverstijgend project Ne-BV

Hoe verzin ik nóg een natuurthema?

(Poeh, na twee gedichten ben ik écht door m'n inspiratie heen.)

We helpen je even op weg met een oefening: Neem onderstaande tabel over.

Vul in dit vakje een dier in...

Vul in dit vakje een weersomstandig-heid in...

Vul in dit vakje een type landschap in...

Vul in dit vakje een type boom of plant in....

Vul in dit vakje een seizoen in....

Vul in dit vakje een menselijke activiteit in de natuur in...

Natuurgedichten Les 2/4 - 2hv - vakoverstijgend project Ne-BV

Oefening: De kettingassociatie

Onder elk woord schrijf je je associatiewoord. Bedek deze rij en schrijf weer een woord op onder de vorige. Ga zo door tot onderaan. Welk rijtje spreekt je het meeste aan? Schrijf hierover een tekst. Niet alle woorden hoef je te gebruiken.

Eekhoorn	Wind	Heuvels	Rozenbottel	Zomer	Houthakken
pluizige staart	tegenwind	Sound of music	thee	strand	bijl
vos	fietsen	zingen	munt	zee	horror
oranje	school	vogels	kruiden	kwallen	geesten
herfst	schoolkamp	specht	hekserij	prik	mist
eikels	zeilen	gat	lezen	cola	dauwtrappen

Natuurgedichten Les 2/4 - 2hv - vakoverstijgend project Ne-BV

Oefening: De kettingassociatie

Onder elk woord schrijf je je associatiewoord. Bedek deze rij en schrijf weer een woord op onder de vorige. Ga zo door tot onderaan. Welk rijtje spreekt je het meeste aan? Schrijf hierover een tekst. Niet alle woorden hoef je te gebruiken.

Eekhoorn	Wind	Heuvels	Rozenbottel	Zomer	Houthakken
pluizige staart	tegenwind	Sound of music	thee	strand	bijl
vos	fietsen	zingen	munt	zee	horror
oranje	school	vogels	kruiden	kwallen	geesten
herfst	schoolkamp	specht	hekserij	prik	mist
eikels	zeilen	gat	lezen	cola	dauwtrappen

Gebruik deze tabel als hulpmiddel wanneer je even vastloopt bij het bedenken van een klein verhaaltje in je gedicht. Soms is het makkelijker om een vaste woordcombinatie aan elkaar te verbinden, dan om helemaal vanuit het niets een verhaaltje te bedenken. Je mag de tabel gebruiken, het hoeft niet.

Beroemde mensen die goed waren in het vertellen van een verhaaltje binnen de 'beperkingen' van een dichtvorm.

Drs. P (doctorandus P)          &            Shakespeare

Je luistert zometeen naar een bekend lied van Drs. P. Let tijdens dit lied eens op de volgende zaken: ritme, metrum, lettergrepen, klemtoon, rijmschema, humor

www.vpro.nl

Drs. P (doctorandus P.)

Drs. P.  stond bekend om zijn prachtige en correcte taalgebruik, maar ook om de komische noot in zijn gedichten en liedjes. Daarnaast hadden zijn liedjes en gedichten altijd een heel fijn ritme. 

Het ollekebolleke is ooit door Drs. P in Nederland geïntroduceerd. Deze dichtvorm bevat vaak een humoristische invalshoek. Daarnaast gaat het bij deze dichtvorm o.a. om het metrum, vergelijkbaar met het ritme van het woord ollekebolleke.

Wist je dat dat veel Nederlandse Hiphop-artiesten fan zijn van Drs. P.? Ze bewonderen zijn taligheid in combinatie met zijn gevoel voor ritme en humor. Drs. P is bijvoorbeeld het grote voorbeeld van De Jeugd van Tegenwoordig.

Wat valt op aan deze gedichten?

Ollekebolleke

Dactylus! Dactylus!

Ollekebolleke

Tweemaal vier regels

Die rijmen aan ’t slot

Kreet, thema, één woord met

Zeslettergrepigheid

Moeilijk te maken

Maar wat een genot

Onderwijs

Leve het onderwijs!

Mijn leraar Nederlands

Geldt als het schoolvoorbeeld

Van een sarcast

Hij bindt studenten die

Aanelkaarvastschrijven

Aan elkaar vast schrijven

Aan elkaar vast

Thuisblijvers

Zie je ze vliegen,

mijn ooms en mijn tantes?

Wij zijn de blijvertjes.

Wij gaan niet mee.

Wij vinden hier onze

winterversnapering:

pindarisotto en

zadensaté.

Geschreven door Drs. P                                 Geschreven door Kees Torn                      Geschreven door Bette Westera

Ollekebolleke

Ollekebolleke

Dactylus! Dactylus!

Ollekebolleke

Tweemaal vier regels

Die rijmen aan ’t slot

Kreet, thema, één woord met

Zeslettergrepigheid

Moeilijk te maken

Maar wat een genot

Onderwijs

Leve het onderwijs!

Mijn leraar Nederlands

Geldt als het schoolvoorbeeld

Van een sarcast

Hij bindt studenten die

Aanelkaarvastschrijven

Aan elkaar vast schrijven

Aan elkaar vast

Thuisblijvers

1. Zie je ze vliegen,

2. mijn ooms en mijn tantes?

3. Wij zijn de blijvertjes.

4. Wij gaan niet mee.

5. Wij vinden hier onze

6. winterversnapering:

7. pindarisotto en

8. zadensaté.

Drs. P legt een ollekebolleke uit in een ollekebolleke.

Oranje = Lettergreep met klemtoon

Dikgedrukt = Het aantal lettergrepen

Opdracht: Schrijf een ollekebolleke 

over een zelfgekozen natuuronderwerp

Schrijf een ollekebolleke over een zelfgekozen licht en luchtig onderwerp. Misschien lukt het zelfs wel om er een beetje humor in te verwerken. 

- Lees de tips op je werkblad over hoe je een ollekebolleke schrijft. 

- Tel de lettergrepen van je woorden en zinnen. En kijk of het accent/klemtoon op de juiste lettergreep of het juiste woord ligt. 

- Soms is het handig om bij je brainstorm te beginnen met het bedenken van een geschikt zeslettergrepig woord.

Shakespeare

Shakespeare was een hele goeie verhalenverteller en schreef die verhalen op in toneelteksten en gedichten. Die gedichten waren meestal sonnetten. 

Shakespeare deed er alles aan om de aandacht van zijn lezers en kijkers erbij te houden. O.a. door zijn verhaallijnen spannend en verrassend te houden. Het sonnet leent zich goed voor zo'n verhaal, want er zit richting het einde vaak een wending in, waardoor je een nieuwe kijk op de rest van het gedicht krijgt. 

Wat valt op aan deze gedichten?

Bevroren knoppen

Het is alweer een weekje warm geweest.

De eenden baden kwakend in de wakken.

Er bungelen, nog klein en wat bedeesd,

al elzenkatjes aan de kale takken.

Gezanten van de lente, wat een feest!

De ganzen gaan er vreugdevol van gakken.

Degenen die hier bleven nog het meest.

De winterkilte kreeg hem niet te pakken.

De lente lonkt en lijkt niet meer te stoppen.

Maar koning winter is nog niet vertrokken.

De vrieskou is nog lang niet uit de lucht.

De appelbomen barsten van de knoppen,

die zich nog niet naar buiten laten lokken.

Bevroren knoppen dragen zelden vrucht.

                                                         Sonnet 2022

Dat oorlog steeds gedoemd is tot verlies,

ondraaglijk was het draagbed met de moeder.

Haar bolle buik bebloed, gescheurd het vlies.

Zelensky werp zich op tot de behoeder

Te midden de verwoesting stond een haag

in bloei. De aarde leidt haar eigen leven.

Egypte werd geteisterd door een plaag,

van wereldleiders die te weinig geven.

Iraanse vrouwen strijden tegen tucht.

De maatschappij werd weer een beetje killer,

de prijs van energie schoot in de lucht.

Als armen spreken klinkt het altijd stiller.

Intussen cashte FIFA in Qatar,

want alles is verbonden met elkaar.

Sonnet

Bevroren knoppen

1. Het is alweer een weekje warm geweest.

2. De eenden baden kwakend in de wakken.

3. Er bungelen, nog klein en wat bedeesd,

4. al elzenkatjes aan de kale takken.

5. Gezanten van de lente, wat een feest!

6. De ganzen gaan er vreugdevol van gakken.

7. Degenen die hier bleven nog het meest.

8. De winterkilte kreeg hem niet te pakken.

9. De lente lonkt en lijkt niet meer te stoppen.

10. Maar koning winter is nog niet vertrokken.

11. De vrieskou is nog lang niet uit de lucht.

12. De appelbomen barsten van de knoppen,

13. die zich nog niet naar buiten laten lokken.

14 Bevroren knoppen dragen zelden vrucht.

Sonnet 2022

Dat oorlog steeds gedoemd is tot verlies,

ondraaglijk was het draagbed met de moeder.

Haar bolle buik bebloed, gescheurd het vlies.

Zelensky werp zich op tot de behoeder

Te midden de verwoesting stond een haag

in bloei. De aarde leidt haar eigen leven.

Egypte werd geteisterd door een plaag,

van wereldleiders die te weinig geven.

Iraanse vrouwen strijden tegen tucht.

De maatschappij werd weer een beetje killer,

de prijs van energie schoot in de lucht.

Als armen spreken klinkt het altijd stiller.

Intussen cashte FIFA in Qatar,

want alles is verbonden met elkaar.

Italiaans 

sonnet

Engels 

sonnet

Opdracht: Schrijf een sonnet over een dier, plant of boom

Hoewel er sonnetten zijn in verschillende vormen met verschillende rijmschema's, hebben we voor deze opdracht gekozen voor een Italiaans sonnet met het rijmschema: ABAB ABAB CDC DCD. 

Je sonnet gaat natuurlijk over de natuur, maar in dit geval willen we specifiek dat je een dier, plant of boom uitkiest om je sonnet over te schrijven. 

• Lees de tips op je werkblad over hoe je een sonnet maakt.
• Kies een dier, plant of boom uit en verzin daar een verhaaltje bij.
• Bedenk een wending. Zodat je na strofe 2 of 3 een heel ander perspectief op je onderwerp kunt geven. 

Aan de slag!

De rest van de les mag je besteden aan:

• Je ollekebolleke over een zelfgekozen natuuronderwerp
• Je sonnet over een dier, boom of plant
• Je oefening 'De kettingassociatie'
• Inspiratie opdoen in de beschikbare dichtbundels in het lokaal

Let op! Volgende week maken we weer twee gedichten, het is handig om voor die tijd je acrostichon, rondeel, ollekebolleke en sonnet te hebben afgerond. Zodat je niet in de war raakt van alle dichtvormen.

Een kleine herinnering aan het boek van de week: 

Inspiratie!

366 gedichten over de natuur, voorzien van bijpassende illustraties.

Tip: te bekijken 

in de mediatheek en tijdens de poëzielessen Nederlands

Lesdoelen: Ik heb geleerd wat een ollekebolleke en een sonnet is en heb geoefend om er zelf eentje te schrijven.

Geef aan op een schaal van 1 tot 10.
0 = Ik snap er helemaal niets van...
10 = Ik snap het helemaal!

Lesdoel: 

• Aan het einde van de les heb je geleerd welke soorten personages er zijn.

Lesdoel: 

• Aan het einde van de les heb je geleerd aan welke elementen je moet denken bij het schrijven van een kerst- of winterverhaal.

010

Laat met een emoji weten
wat je van deze les vond:

😒🙁😐🙂😃