Herhalen H1 t/m H5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Nederlands

Woensdag 7 juni

Wat gaan we deze les doen?

• Herhalen Spelling H1 t/m H5
• Tijd voor vragen/extra uitleg

Belangrijke data:

Proefwerk:  13 juni

Spelling H1 t/m 3

H1: Trema, apostrof, accent en cedille

H2: Met of zonder -n?

H3: Getallen 

Spelling H1

Trema: 

• voorkomen dat twee klinkers in één woord samen worden uitgesproken: kopiëren
• sommige leenwoorden: fröbelen

Apostrof:

• weglatingsteken: 's avonds
• voorkomen van uitspraakproblemen bij een -s achter woorden op -a, -i, -o, -u en -y: cadeaus
• in afleidingen en meervouden van afkortingen: dvd'tje
• verkleinwoorden op -y voorafgegaan door een medeklinker: baby'tje

Spelling H1

Accenten: 

• accent aigu: logé
• accent grave: barrière
• accent circonflexe: crêpe

Cedille:

• zodat een 'c' als een 's' klinkt: Curaçao 

Wat is de juiste vorm?

1. buggytje
2. buggy'tje

Wat is de juiste vorm?

1. tv-s
2. tv's

Wat is de juiste vorm?

1. cafees
2. cafés

SPELLING H2

Wanneer schrijf je telwoorden als enkele, vele, weinige, sommige, etc. 

met –n?​

• als het zelfstandig gebruikt wordt;​
• als het personen aanduidt.​

​

Wanneer schrijf je telwoorden als enkele, vele, weinige, sommige, etc. 

zonder –n?​

• als de telwoorden geen personen aanduiden;​
  
• als de telwoorden niet zelfstandig, maar bijvoeglijk gebruikt worden

Wanneer hebben zelfstandig gebruikte telwoorden een -n?indigen. 

De algemene regel is dat woorden als andere, enkele, enige, meeste, sommige, vele, verscheidene en weinige, evenals overtreffende trappen als beste en grootste, in het meervoud een -n krijgen als ze zelfstandig gebruikt worden én naar personen verwijzen.

(1) In een oligarchie hebben slechts enkelen het voor het zeggen.

(2) Slechts weinigen zijn geschikt voor deze baan.

Wanneer hebben zelfstandig gebruikte telwoorden een -n?

Als enkele (enzovoort) echter aangevuld kan worden met een zelfstandig naamwoord uit de directe context (dezelfde zin of de zin die onmiddellijk voorafgaat), is er slechts schijnbaar sprake van zelfstandig gebruik.

(3) De meeste kinderen speelden buiten, maar enkele bleven in de klas. (= enkele kinderen)

Wanneer is iets zelfstandig gebruikt?

Velen houden van 'Wie is de mol?', maar enkelen kijken er nooit naar

Er staat nergens een znw dat je achter het telwoord kan denken.

Uitleg: Er moet dus GEEN zelfstandig naamwoord zijn, dat je achter het telwoord kan plakken. In dat geval is het bijvoeglijk gebruikt!

Vb waar er wel een znw geplakt kan worden: 

Enkelen van die spelers behoren tot de beste van het team

Achter beste kan je nu het znw 'spelers' plakken, daarom beste zonder n.

Uitzondering

Telwoorden als tientallen, honderden, (tien)duizenden en miljoenen hebben ALTIJD een -n

Zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden

Voor zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden gelden dezelfde regels als bij telwoorden (zelfstandig gebruikt + personen aanduiden), alleen stellen we hierbij nog een derde vraag, namelijk: 

- Is het meervoud?

ja? dan -n (In Madrid kwamen ze een paar bekenden tegen)

nee? dan eindigt het op e

Vele / Velen waren onder de indruk van de film.​

1. Vele
2. Velen

Velen, want het verwijst naar personen én wordt zelfstandig gebruikt​

De gereedschappen zijn alle / allen op online aangeboden.​

1. alle
2. allen

Alle, want het verwijst niet naar personen, dus zonder –n!)​

Spelling H3

Getallen schrijf je soms in letters en soms in cijfers. 

Letters:

• hele getallen van één tot en met twintig: vier;
• tientallen tot honderd: vijftig;
• honderdtallen tot duizend: achthonderd;
• duizendtallen tot tienduizend: zesduizend;
• honderdduizend, miljoen, miljard en biljoen: negenhonderdduizend;
• rangtelwoorden van de getallen hierboven: twaalfde.

Cijfers:

• getallen boven de twintig: 88 miljoen, 23;
• maten, gewichten, data, exacte tijdstippen, e.d: 7 meter, 19 kilo, 30 januari.

Julia koopt ......... tijdschriften per week.​

1. 6
2. zes

Otto speelde met …. vrienden een potje Fortnite. ​

1. 21
2. een en twintig
3. éénentwintig
4. eenentwintig

De staatsgreep vond plaats op ..........​

1. Vijftien mei negentieneenenzestig​
2. 15 – 5 – 1961​
3. 15 mei negentieneenenzestig​
4. 15 mei 1961

Spelling H4

- afkorting

- letterwoord

- initiaalwoord

- verkorting

- symbool

Lesdoelen

Je kunt afkortingen, letterwoorden, initiaalwoorden, verkortingen en symbolen herkennen en benoemen.

Afkorting

Een afkorting schrijf je met 1 of meer punten.

Je gebruikt een hoofdletter als die ook in het afgekorte woord voorkomt.

Voorbeelden:

- bijvoorbeeld: bv. of bijv.

- met andere woorden: m.a.w.

- Zijne Majesteit: Z.M.

Letterwoord

Een letterwoord bestaat uit de eerste letters van het woord of een woordgroep. Je spreekt het ook uit als een woord. Je schrijft de letterwoorden zonder punten en als in het oorspronkelijke woord een hoofdletter voorkomt, dan gebruik je die in het letterwoord ook.

voorbeelden:

- vip (je spreekt de letters niet afzonderlijk uit, maar als woord)

- mavo (je spreekt het als woord uit)

Initiaalwoord

Bij een initiaalwoord spreek je de letters wel afzonderlijk uit. Er komen geen punten tussen de letters. Als het woord met een hoofdletter wordt geschreven, dan schrijf je het initiaalwoord ook met een hoofdletter.  

Voorbeelden:

- pc (personal computer)

- NS (Nederlandse Spoorwegen)

Verkorting

Een verkorting is opgebouwd uit één of meer delen van het woord. Je spreekt een verkorting uit als woord en niet als losse letters.

Voorbeelden:

- info (informatie)

- prof (professor)

Symbool

Met een symbool wordt een wetenschappelijk begrip, een eenheid of een valuta genoteerd. Je spreekt het symbool uit als het woord waar het voor staat.

Een symbool schrijf je soms met en soms zonder hoofdletter. Dat ligt aan het woord als je het voluit schrijft. Een symbool schrijf je zonder punt.

Voorbeelden:

- $ (dollarteken)

- km (kilometer)

Even oefenen

Log in en klik op het juiste antwoord.

pin

1. verkorting
2. letterwoord
3. symbool
4. initiaalwoord

H.K.H.

1. initiaalwoord
2. letterwoord
3. afkorting
4. verkorting

aso

1. letterwoord
2. initiaalwoord
3. afkorting
4. verkorting

cl

1. afkorting
2. initiaalwoord
3. symbool
4. verkorting

wc

1. initiaalwoord
2. afkorting
3. verkorting
4. symbool

Spelling H5

Leerdoel van deze les: 

• Ik weet hoe ik komma's, dubbele punten, aanhalingstekens en puntkomma's moet gebruiken.

In de volgende slides krijg je zinnen te zien zonder hoofdletters, leestekens en aanhalingstekens. Neem de zinnen over en gebruik hoofdletters, leestekens en aanhalingstekens. 

Wat weet je nog?

Wat is geen leesteken?

1. punt
2. vraagteken
3. hoofdletter
4. uitroepteken

ha vincent zei ilonka wat gezellig dat je er weer bent

bij de italiaan staat van alles op het menu pizza pasta en tiramisu

Spelling H5 - lastige leestekens

Leestekens helpen bij het lezen van een tekst. Wanneer gebruik je leestekens?

Komma: geeft een rust in de zin aan.

• voor of na een aanspreking: Maud, wil je mij de boter aangeven?
• tussen de delen van een opsomming: Morgen ga ik fietsen, wandelen en zwemmen.
• tussen twee persoonsvormen: Omdat de kraan al een tijdje lekt, heb ik de loodgieter gebeld.
• tussen de hoofdzin en een bijzin, als de delen lang zijn: Joppe gaat naar Frankrijk op vakantie, omdat hij van het weer houdt.
• voor en achter een bijstelling: Pablo Picasso, de beroemde schilder overleed in 1973. 

Spelling H5 - lastige leestekens

Dubbele punt: kondigt iets aan.

• een citaat (directe rede): De jongen vroeg: 'Waar is het zwembad?'
• een gedachte: Toen Lara naar buiten keek, dacht ze: ik wacht wel tot de bui over is.
• een opsomming: Alinda leest van alles: romans, thrillers en stripboeken.
• een uitleg of toelichting: Helaas gaat de picknick morgen niet door: het wordt slecht weer. 

Puntkomma: 

• tussen hoofdzinnen die sterker met elkaar samenhangen dan losse zinnen: Sep heeft een bijbaantje in het zwembad; hij wil later badmeester worden.
• de afsluiting van de onderdelen van lange opsommingen die onder elkaar staan. Het laatste onderdeel krijgt als afsluiting een punt. 

                     De opdracht is als volgt:

                         - kies een boek;

                         - schrijf een samenvatting;

                         - presenteer de samenvatting. 

Spelling H5 - lastige leestekens

Aanhalingstekens:

• bij citaten:

              'Ik kan vanavond niet mee', zei Anton. 'Ik moet werken.'
              'Als je meedoet met het toernooi,' vertelde Colin, 'moet je je wel opgeven.'
              'Fiets jij mee?', vroeg Dieke aan Cas. 

• als het woord zelf bedoeld wordt en niet de betekenis: Het woord 'ijs' doet me aan de zomer denken.
• als het woord op een speciale manier gebruikt wordt: De agent zei dat hij die 'lieve jongen' wel zou inrekenen. 

Ik wil zelf aan de slag.

Ik wil graag extra uitleg.

Aan de slag!

Oefenen met Spelling H1 - 6. 

Je kunt bijvoorbeeld via NN Online per hoofdstuk 'trainen' of de opdrachten opnieuw maken. 

Heb je wensen voor de volgende les? (uitleg, opdrachten, etc.)