7.3 Collectieve- en particuliere sector

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Economie

Leerdoelen:

1. Je weet wat het verschil is tussen de collectieve- en de particuliere sector.
2. Je weet hoe een gemeente zijn inkomsten en uitgaven begroot.
3. Je weet wat privatisering inhoudt.

Collectieve sector

De overheid en instellingen die zorgen voor de sociale zekerheid, zoals het UWV, noem je samen de collectieve sector. De collectieve sector:

1. Streeft niet naar winst
2. Mag iedereen gebruik van maken

Collectieve goederen

De collectieve sector levert collectieve goederen. Dit zijn voorzieningen waar iedere burger van ons land gebruik van mag maken en waar de overheid geheel of gedeeltelijk voor betaalt. Dit doet de overheid, omdat:

1. Voor sommige van deze voorzieningen kun je niet iedereen apart laten betalen, zoals bijvoorbeeld dijken.
2. De overheid wil de kwaliteit ervan in eigen hand houden.
3. De overheid wil de voorzieningen betaalbaar houden voor iedereen.

1. In Eindhoven heeft de gemeente gezorgd voor enkele bewaakte fietsstallingen aar je gratis je fiets kunt neerzetten.

Denk je dat er ook bedrijven zijn die gratis fietsenstallingen verzorgen? Waarom denk je dat?

2. In Eindhoven heeft de gemeente gezorgd voor enkele bewaakte fietsstallingen aar je gratis je fiets kunt neerzetten.

Volgens Jordi zijn de fietsenstallingen helemaal niet gratis. We betalen er allemaal aan mee, zegt hij. Leg uit wat Jordi hiermee bedoelt.

3. Rechts staat een collectieve goed afgebeeld.

Welke reden waarom de overheid dit collectief goed levert past hier bij?

1. Voor sommige van deze voorzieningen kun je niet iedereen apart laten betalen, zoals bijvoorbeeld dijken.
2. De overheid wil de voorzieningen betaalbaar houden voor iedereen.

4. Rechts staat een collectieve goed afgebeeld.

Welke reden waarom de overheid dit collectief goed levert past hier bij?

1. Voor sommige van deze voorzieningen kun je niet iedereen apart laten betalen, zoals bijvoorbeeld dijken.
2. De overheid wil de voorzieningen betaalbaar houden voor iedereen.
3. De overheid wil de kwaliteit ervan in eigen hand houden.

5. Rechts staat een collectieve goed afgebeeld.

Welke reden waarom de overheid dit collectief goed levert past hier bij?

1. De overheid wil de kwaliteit ervan in eigen hand houden.
2. De overheid wil de voorzieningen betaalbaar houden voor iedereen.

6. Geef nog twee voorbeelden van mensen die in de collectieve sector werken.

7. De gemeente Hollands Kroon heeft een begroting gemaakt van
de uitgaven. Bekijk de begroting rechtsboven.

Onder welke uitgavenpost valt de uitgave:

Onderhoud van wegen en bruggen

Onderhoud van wegen en bruggen

8. De gemeente Hollands Kroon heeft een begroting gemaakt van
de uitgaven. Bekijk de begroting rechtsboven.

Onder welke uitgavenpost valt de uitgave:

Onderhoud van wegen en bruggen

Grond klaarmaken waar huizen gebouwd kunnen worden

9. De gemeente Hollands Kroon heeft een begroting gemaakt van
de uitgaven. Bekijk de begroting rechtsboven.

Onder welke uitgavenpost valt de uitgave:

Onderhoud van wegen en bruggen

Jeugdzorg

10. De gemeente Hollands Kroon heeft een begroting gemaakt van
de uitgaven. Bekijk de begroting rechtsboven.

Geef een voorbeeld van uitgaven die bij Openbare veiligheid horen.

Onderhoud van wegen en bruggen

11. De gemeente Hollands Kroon heeft een begroting gemaakt van
de uitgaven. Bekijk de begroting rechtsboven.

Wat is de grootste uitgavenpost van Hollands Kroon?

Onderhoud van wegen en bruggen

12. De gemeente Hollands Kroon heeft een begroting gemaakt van
de uitgaven. Bekijk de begroting rechtsboven.

Reken uit hoeveel procent van de totale uitgaven aan deze
uitgavenpost wordt besteed.

Onderhoud van wegen en bruggen

13. De gemeente Hollands Kroon heeft een begroting gemaakt van
de uitgaven. Bekijk de begroting rechtsboven.

Hollands Kroon heeft 47.500 inwoners. Bereken hoeveel geld de
gemeente gemiddeld per inwoner besteedt aan Natuur, cultuur en
recreatie. Rond je antwoord af op hele euro's.

Onderhoud van wegen en bruggen

Inkomsten van de gemeenten

Om de uitgaven te kunnen betalen, heeft een gemeente inkomsten nodig. Een groot deel van haar inkomsten krijgt de gemeente van het Rijk. Andere inkomsten zijn de gemeentelijke belastingen. Daarvoor is de onroerendezaakbelasting (ozb) de belangrijkste. Dit is een belasting die huiseigenaren betalen over de waarde van hun koophuis.

Gemeenten ontvangen ook geld dat de burgers voor de afvalstofheffingen, rioolrechten en leges betalen. Leges betaal je voor het aanvragen van een paspoort, rijbewijs etc.

14. Peter is geslaagd voor zijn bromfietsrijbewijs en haalt dat nu bij de gemeente op. Hij moet € 38,- betalen.

Hoe noem je zo een vergoeding die je aan de gemeente betaalt?

Onderhoud van wegen en bruggen

15. Peter is geslaagd voor zijn bromfietsrijbewijs en haalt dat nu bij de gemeente op. Hij moet € 38,- betalen.

Zijn ouders hebben een eigen huis met een waarde van € 215.000,-. Daarover betalen ze 0,1273% onroerendezaakbelasting aan de gemeente.

Bereken het bedrag dat Peters ouders aan ozb betalen.

Onderhoud van wegen en bruggen

16. Peter is geslaagd voor zijn bromfietsrijbewijs en haalt dat nu bij de gemeente op. Hij moet € 38,- betalen.

Zijn ouders betalen ook rioolrechten en afvalstoffenheffing. Waarvoor gebruikt de gemeente het geld van deze twee heffingen?

Onderhoud van wegen en bruggen

17. Bekijk de inkomsten van de gemeente Hollands Kroon rechtsboven.

Bereken het bedrag dat de onroerendezaakbelasting oplevert.

Onderhoud van wegen en bruggen

18. Bekijk de inkomsten van de gemeente Hollands Kroon rechtsboven.

Er zijn in Hollands Kroon 22.400 adressen aangesloten op de riolering.
Bereken het bedrag dat gemiddeld per adres betaald wordt aan
rioolheffing.

Onderhoud van wegen en bruggen

Als een gemeente teveel uitgeeft

Als een gemeente geld tekortkomt op haar begroting, zijn er drie mogelijke oplossingen:

1. De inkomsten laten toenemen door de tarieven van belastingen en andere heffingen te verhogen.
2. Bezuinigen op de uitgaven.
3. Geld lenen.

19. Welk nadeel kan lenen op langere termijn hebben voor een gemeente?

Onderhoud van wegen en bruggen

20. Noem ook van beide andere mogelijke oplossingen één nadeel.

Onderhoud van wegen en bruggen

21. Bekijk nog eens de begrote inkomsten en uitgaven van
Hollands Kroon rechtsboven.

Bereken het overschot dat Hollands Kroon heeft op haar begroting.

Onderhoud van wegen en bruggen

22. Bekijk nog eens de begrote inkomsten en uitgaven van
Hollands Kroon rechtsboven.

Wat kan de gemeente volgens jou doen met het geld dat ze
overhoudt? Noem twee mogelijkheden.

Onderhoud van wegen en bruggen

Particuliere sector

Naast de collectieve sector is er de particuliere sector. Die bestaat uit burgers en bedrijven. Bedrijven in de particuliere sector proberen winst te behalen en hebben te maken met marktwerking. Dat betekent dat de aanbieders van producten met elkaar concurreren. Niet alleen moeten ze goede kwaliteit leveren. Ze moeten ook hun prijzen laag houden. Dat kan alleen als ze hun bedrijfskosten laag houden.

23. Sleep de woorden naar de juiste plek in het onderstaande schema.

bedrijven

gezinnen

instellingen voor de sociale zekerheid

overheid

24. Hoort het onderstaande bedrijf of instelling bij de collectieve- of particuliere sector?

Autoriteit Consument en Markt

1. Collectieve sector
2. Particuliere sector

25. Hoort het onderstaande bedrijf of instelling bij de collectieve- of particuliere sector?

Bol.com

1. Collectieve sector
2. Particuliere sector

26. Hoort het onderstaande bedrijf of instelling bij de collectieve- of particuliere sector?

Het Nuenens College

1. Collectieve sector
2. Particuliere sector

27. Hoort het onderstaande bedrijf of instelling bij de collectieve- of particuliere sector?

De Rabobank

1. Collectieve sector
2. Particuliere sector

Privatisering

Privatisering betekent dat de overheid goederen en diensten verkoopt aan de particuliere sector. Dat doet de overheid wanneer ze het niet meer nodig vindt dat zij een bepaalde taak zelf uitvoert. Of omdat ze verwacht dat bedrijven het goedkoper of beter kunnen. De overheid heeft dan geen zeggenschap meer over deze taak.

De overheid kan ook voor sommige taken particuliere bedrijven inschakelen. Het bedrijf met de beste voorwaarden en de laagste prijs mag dan de opdracht uitvoeren. Dit noemen we een aanbesteding. Zo maakt de overheid ook gebruik van marktwerking. Dit is iets anders dan privatisering. De overheid houdt nu namelijk wel zeggenschap over deze taak.

28. Vroeger kon je alleen een telefoonaansluiting nemen bij overheidsbedrijf PTT. Na privatisering is dat het particuliere bedrijf KPN geworden. Leg uit welk nadeel privatisering voor de telefoongebruikers had kunnen hebben als KPN daarna de enige telefoonprovider was in ons land.

Onderhoud van wegen en bruggen

29. Een gemeente wil het huisvuil door een particulier bedrijf laten ophalen. Er zijn drie bedrijven die deze opdracht willen krijgen.

Aan welke twee voorwaarden moet een bedrijf voldoen om de opdracht van de gemeente te krijgen?

Onderhoud van wegen en bruggen

30. Een gemeente wil het huisvuil door een particulier bedrijf laten ophalen. Er zijn drie bedrijven die deze opdracht willen krijgen.

Is in dit voorbeeld sprake van privatisering? Leg je antwoord uit.

Onderhoud van wegen en bruggen

31. De Staatsloterij is eigendom van de overheid. Het Rijk heeft plannen om de Staatsloterij te privatiseren.

Leg uit waarom de Staatsloterij net zo goed een particulier bedrijf kan zijn.

Onderhoud van wegen en bruggen

32. De Staatsloterij is eigendom van de overheid. Het Rijk heeft plannen om de Staatsloterij te privatiseren.

Wat kan een reden voor het Rijk zijn om toch eigenaar te willen blijven van de Staatsloterij?

Onderhoud van wegen en bruggen

Oefenen

Maak opdracht 19 t/m 29 van bladzijde 214.

Klaar en wil je de opdrachten nakijken?