Toets Grammatica: redekundig ontleden M1 periode 3

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Kern P3 te behandelen stof

H20 Persoonsvorm: behandeld

H21 Onderwerp: behandeld 

H33 Werkwoordelijk gezegde behandeld

H75 Lijdend voorwerp behandeld

H76 Meewerkend voorwerp behandeld

H77 Bijwoordelijke bepaling behandeld

Redekundig ontleden

Persoonsvorm H20

Zinsdelen

Onderwerp H21

Werkwoordelijk gezegde H33

Lijdend voorwerp H76

Meewerkend voorwerp H76

Bijwoordelijke bepaling H77

Stappenplan zinsdelen benoemen

- Zoek de PV

- Zet streepjes tussen de zinsdelen

- Zoek het OW: Wie/Wat + PV

- Zoek het WG: alle werkwoorden in de zin

- Zoek het LV: Wie/Wat + WG + OW

- Zoek het MW: Aan wie of voor wie; heeft altijd te maken met ‘geven’

- Zoek de BWB: Waar? Wanneer? Hoe? Waarom? Waardoor? Waarheen?

Persoonsvorm

Persoonsvorm PV

De PV is altijd een werkwoord. 

De volgende morgen lag er een groene enveloppe op de mat.

1. De vraagproef

Maak een vragende zin. Het werkwoord dat vooraan komt te staan is de PV. 

Lag er de volgende morgen een groene enveloppe op de mat?

2. De tijdproef

Verander de tijd van de zin. Het werkwoord dat verandert is de PV. 

De volgende morgen ligt er een groene enveloppe op de mat.

3. De getalproef

Verander het getal (enkelvoud/meervoud) van het onderwerp. Het werkwoord dat verandert is de PV. 

De volgende morgen lagen er groene enveloppen op de mat. 

Zinsdelen

De volgende morgen |lag |er | een groene enveloppe | op de mat.

Begin altijd met het verdelen van de zin in zinsdelen. Een zinsdeel is één woord of een groepje woorden dat bij elkaar hoort.

Wat je voor de persoonsvorm kunt zetten, is een zinsdeel:

De volgende morgen lag er een groene enveloppe op de mat. 

Een groene enveloppe lag er de volgende morgen op de mat.

Op de mat lag er de volgende morgen een groene enveloppe.

Er lag de volgende morgen een groene envelop op de mat.

 

Dit zijn de zinsdelen:

de volgende morgen

een groene enveloppe

op de mat

er

 

Onderwerp OW

1. Gebruik Wie/Wat + PV

Een magere jongen stond in het doel.

PV: stond

Onderwerp = Wie/Wat + PV

Wie/Wat stond? Een magere jongen stond

Onderwerp: een magere jongen

Onderwerp OW

2. Verander de persoonsvorm van meervoud naar enkelvoud of andersom. Het onderwerp verandert mee. 

De magere jongen stond in het doel.                 De magere jongens stonden in het doel.

Onderwerp: de magere jongen

3. Maak de zin vragend. Het zinsdeel dat meteen na de pv komt te staan, is het onderwerp. 

Stond de magere jongen in het doel?

Werkwoordelijk gezegde WG

Alle werkwoorden in de zin, ook delen van scheidbare werkwoorden: 

opletten - let…op

De woordjes ‘te’ en ‘aan het’ horen bij het WG.

Hij zat op de rug van het paard een boek te lezen.

WG: zat te lezen

De kinderen zijn tikkertje aan het spelen.

WG: zijn aan het spelen

Werkwoordelijk gezegde

Soms is het WG maar één werkwoord, dat is dan ook altijd de PV.

Soms zijn het er meer. 

Werkwoordelijk gezegde

Die bloemen staan al een hele week in de vaas.

PV: staan
OW: die bloemen

WG: staan

Werkwoordelijk gezegde

Dit weekend wil ik mijn verjaardag gaan vieren. 

PV: wil

OW: ik

WG: wil gaan vieren

Werkwoordelijk gezegde

Na het klassenfeest ruimen de leerlingen met elkaar de rommel op. 

PV: ruimen

OW: de leerlingen

WG: ruimen op (hele WW is opruimen!)

Lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp is ook een zinsdeel.

Niet alle zinnen hebben een lijdend voorwerp!

Hoe vind je het LV?

1. Noteer het OW en WG

2. Stel de vraag: Wat/Wie + WG + OW

Antwoord = LV

Lijdend voorwerp

1. Noteer het OW en WG

2. Stel de vraag: Wat/Wie + WG + OW

Antwoord = LV

Tom (OW)| leest (WG) |een mooi boek| in zijn vrije tijd. 

1. Tom = OW 

    leest = WG

2. Wat leest Tom? Een mooi boek = LV

Lijdend voorwerp

Mascha | koopt | altijd | drop.

PV: koopt

OW: Mascha

Wie/Wat + WG + OW = LV

Wat koopt Mascha? drop

LV: drop

Meewerkend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Een meewerkend voorwerp kan in een zin staan, maar dat hoeft niet. Er staat altijd maar maximaal één meewerkend voorwerp (mv) in een zin.

Om het meewerkend voorwerp te vinden is het belangrijk dat je de zinsdelen in de juiste volgorde ontleedt. Je begint met het zoeken van de persoonsvorm en het onderwerp van de zin, vervolgens verdeel je de zin in zinsdelen en dan ga je op zoek naar het werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp in de zin (als er een lijdend voorwerp inzit, dat hoeft niet altijd). Pas als je al het bovenstaande begrijpt, ga je verder met het meewerkend voorwerp.

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp (mv) kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

meewerkend voorwerp: aan/voor wie + (werkwoordelijk) gezegde + onderwerp + (lijdend voorwerp)?

Let op: Het voorzetsel 'aan' of 'voor' kan bijna altijd worden weggelaten of toegevoegd bij het meewerkend voorwerp.

Meewerkend voorwerp

Voorbeelden

Hij heeft aan Sanne een cadeau gegeven.

pv: heeft

zinsdelen maken

wwg: heeft gegeven

ow: wie/wat heeft gegeven?:hij

lv: wie/wat heeft hij gegeven?: een cadeau

mw: aan (voor) wie heeft hij een cadeau gegeven?: aan Sanne

Let op: in deze zin kun je eenvoudig het voorzetsel ‘aan’ weglaten: ‘Hij heeft Sanne een cadeau gegeven.’ Als dat kan, weet je dus al dat je te maken hebt met een meewerkend voorwerp.

Meewerkend voorwerp

Vorige week wilden Bart, Kees en Ben een cadeaubon gaan kopen voor de jarige juf.

pv: wilden

zinsdelen maken

wwg: wilden gaan kopen

ow: wie/wat wilden gaan?: Bart, Kees en Ben

lv: wie/wat wilden Bart, Kees en Ben gaan kopen?: een cadeaubon

mv: voor wie wilden Bart, Kees en Ben een cadeaubon gaan kopen?: voor de jarige juf

Meewerkend voorwerp

Ik hang mijn jas aan de kapstok.

pv: hang

zinsdelen maken

wwg: hang

ow: wie/wat hang(t)?: ik

lv: wie/wat hang ik?: mijn jas

mv: aan/voor wie hang ik?: geen mv in deze zin!

Meewerkend voorwerp MW

Aan (Voor) Wie + WG + OW = MW

Een MV hoort altijd bij een werkwoord dat iets met ‘geven’ te maken heeft. Het meewerkend voorwerp ‘krijgt of ontvangt’ iets.

 

Let op: een MV komt met aan/voor en zonder aan/voor voor.

Met AAN:

De patiënt leende zijn bril aan de dokter.

Zonder AAN:

De patiënt leende de dokter zijn bril.

De patiënt leende (aan) de dokter zijn bril.

 

Niet in alle zinnen waar ‘aan’ voorkomt, zit een MW.

Die foto deed Frank aan Emmy denken.

GEEN MW: Frank geeft niks en Emmy krijgt niks!

Bijwoordelijke bepaling

Bijwoordelijke bepaling

Saskia sloeg alarm.

 

Dit is een kale zin. Waarom sloeg ze alarm, wanneer sloeg ze alarm, hoe sloeg ze alarm, waar sloeg ze alarm?

 

Met bijwoordelijke bepalingen krijg je antwoord op zulke vragen. Ze noemen tijd, plaats en omstandigheden.

• Om half tien sloeg Saskia alarm. WANNEER?

• In Instanbul sloeg Saskia alarm. WAAR?

• Vanwege de diefstal van haar paspoort sloeg Saskia alarm. WAAROM?

• Saskia sloeg alarm door hard te gaan gillen. HOE?

Bijwoordelijke bepaling

Een bijwoordelijke bepaling noemt GEEN eigenschap van een mens, dier of ding!

Dan is het een bijvoeglijke bepaling.

Ook losse woorden kunnen een BWB zijn, zoals:

Ook, zeker, toch, waarschijnlijk, blijkbaar, niet, misschien, absoluut, gelukkig, inderdaad, helaas, immers, hoe, waarom, waarheen.

• Wim rookt niet/kennelijk.

• Waarschijnlijk is de accu leeg.

Oefenen op Beter Ontleden

Ga naar www.beterontleden.nl

Selecteer bij oefeningen: Redekundig Ontleden en klik aan:

persoonsvorm, zinsdelen, onderwerp, werkwoordelijk gezegde, lijdend voorwerp. meewerkend voorwerp, bijwoordelijke bepaling. 

Maak 10 zinnen. Je mag overleggen met je buur, maar doe dit zachtjes.