Grammatica; Taalkundig ontleden les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Welkom 2ga

Ga rustig zitten, pak je spullen op tafel en wacht tot de les begint

Taalkundig ontleden

Wat is taalkundig ontleden?

Wat verstaan we hieronder?

Uitleg Taalkundig ontleden

         zin                   -> wie doet wat, wat gebeurt er ->        zin

Waarom? Door te benoemen leer je hoe de zin in elkaar zit. Dit helpt beter te begrijpen wat je leest en zelf beter te schrijven.

Bedrijvende en lijdende vorm

Bij deze vormen is het belangrijk om te kijken of de zin actief of passief is. Doet het onderwerp iets of wordt er iets met het onderwerp gedaan? 

Actief betekent: er wordt iets gedaan. (Bedrijvend)

Passief betekent: iets wordt door iemand gedaan (Lijdend)

Bedrijvende en lijdende vorm

Actief betekent: er wordt iets gedaan. (Bedrijvend)

Passief betekent: iets wordt door iemand gedaan (Lijdend)

Voorbeeldzinnen:

De vrouw koopt een tas. -> Actieve zin

De tas wordt door de vrouw gekocht. -> Passieve zin

Bedrijvende en lijdende vorm

Herschrijf de volgende zin in de andere vorm.

De trainer deelt de waterbidons uit.

Bedrijvende en lijdende vorm

Herschrijf de volgende zin in de andere vorm.

De trainer deelt de waterbidons uit.

De zin is actief (bedrijvend). Er wordt iets gedaan. 'De trainer' = onderwerp. De trainer doet iets, dus hij is 'in bedrijf'. We willen naar een passieve zin (lijdend). Dan wordt iets door iemand gedaan. Het onderwerp verandert! Iets = waterbidons uitdelen + door iemand = door de trainer. De waterbidons worden door de trainer uitgedeeld. De zin is nu passief. 

Bedrijvende en lijdende vorm

Herschrijf de volgende zin in de andere vorm.

De tak wordt door Peter op het veld gegooid.

Bedrijvende en lijdende vorm

Herschrijf de volgende zin in de andere vorm.

De tak wordt door Peter op het veld gegooid.

De zin is passief (lijdend). Er wordt iets door iemand gedaan. 'De tak' = onderwerp. De tak doet niks, maar er wordt iets met de tak gedaan. We willen een actieve zin (bedrijvend). Dan wordt er iets gedaan. Het onderwerp verandert! Onderwerp = Peter + persoonsvorm = gooien.

 Peter gooit de tak op het veld. De zin is nu actief. 

Aantonende wijs (indicatief)

Geeft feiten of handelen aan.

Vorm van het werkwoord die de werking aantoont:

- Ik neem

- Hij loopt

- Zij sliep

Aanvoegende wijs (conjunctief)

Geeft een wens aan.

Vorm die hedendaags beperkt voorkomt, bijvoorbeeld in vaste uitdrukkingen:

- Het zij zo

- Koste wat het kost

- Men doe wat nodig is

Gebiedende wijs (imperatief)

Geeft een bevel aan.

Onderwerp ontbreekt en de gebiedende wijs staat vooraan in de zin. Kenmerkend bij de gebiedende wijs is het uitroepteken!

- Doe de was!

- Ga naar bed!

- Stop met praten!

Zelf oefenen

• jufmelis.nl
• slimleren.nl
• wijzeroverdebasisschool.nl/woordsoorten
• cambiumned.nl/woordsoorten
• leeronlinenederlands.nl/woordsoorten
• taal-oefenen.nl/taal-groep-8/woordsoorten
• extraned.nl 
• Uitlegvideo's op Youtube kunnen nuttig zijn, maar deze stof kan afwijken

Toets Taalkundig ontleden

Maandag 22 april:

Toets Taalkundig ontleden