(foutieve) samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

 grammatica + formuleren

Lesdoelen

• Je weet wat een samentrekking is;
• Je kunt de drie regels opnoemen voor de samentrekking;
• Je kunt een foutieve samentrekking herkennen en verbeteren
• Je weet wanneer je een tussen-s of een tussen-n in een samenstelling schrijft.
  

Lesdoelen

• Je weet wat een samentrekking is;
• Je kunt de 3 regels opnoemen voor de samentrekking;
• Je kunt een foutieve samentrekking herkennen;
• Je kunt een foutieve samentrekking verbeteren.
  

Wat is een samentrekking?

Bij een samentrekking laat je een woord of een woordgroep die twee keer in de zin voorkomt, één keer weg.

Een samentrekking wordt daarom ook wel weglating genoemd.

Samentrekking

• Komt voor bij samengestelde nevenschikkende zinnen
  (en, of, maar, want, dus)

Cato ging naar de stad en Cato kocht twee paar schoenen.

Cato ging naar de stad en kocht twee paar schoenen.

Weggelaten: Cato

Foutieve samentrekking: 3 voorwaarden

1.  Dezelfde grammaticale functie: onderwerp, LV, MV etc.

De spelcomputer was afgeprijsd en heb ik toen gekocht.

Eerste deel: spelcomputer = onderwerp

Tweede deel: spelcomputer = lijdend voorwerp     -> dus: foutieve samentrekking!

Verbetering: De spelcomputer was afgeprijsd en die heb ik toen gekocht.

Foutieve samentrekking

1. Dezelfde functie: dezelfde woordsoort (bv. kww / hww / bw etc.)

Dirk heeft griep en daardoor het schoolfeest gemist.

Weggelaten: Dirk, heeft

Eerste deel: Dirk = znw / heeft = zww
Tweede deel: Dirk = znw  / heeft = hww  -> dus: foutieve samentrekking!

Verbetering: Dirk heeft griep en heeft daardoor het schoolfeest gemist.

Foutieve samentrekking

2. Dezelfde betekenis hebben.

Mijn grootmoeder schonk thee in en daarna aandacht aan ons cadeau.

Weggelaten: mijn grootmoeder, schonk

Mijn grootmoeder-> dezelfde betekenis, mag je weglaten in het tweede deel.

schonk -> NIET dezelfde betekenis (inschenken, aandacht schenken)-> foutieve samentrekking!

Verbetering: Mijn grootmoederschonk thee in en schonk daarna aandacht aan ons cadeau.

Foutieve samentrekking

3. Hetzelfde getal hebben.

Zoë is goed in Frans en Ariadne en Lola  in Grieks

Wat is weggelaten? : is goed of zijn goed??

Verschil in getal

Verbetering: Zoë is goed in Frans en Ariadne en Lola zijn goed in Grieks

Wanneer schrijf je een tussen -n?

Tussen -n

Kijk bij het schrijven van een tussen -n altijd naar het eerste woord van de samenstelling. 

Is dit een zelfstandig naamwoord? Zo ja: eindigt het meervoud op -en? 

Dan krijgt het eerste woord van de samenstelling een tussenletter n.

honden-hok

Geen -n

- het eerste deel van een samenstelling verwijst naar een persoon of zaak die uniek is.

zonne-bloem

- het eerste deel van het woord de betekenis van het tweede deel versterkt

ape-trots

- je van het eerste deel van het woord niet meer weet waar dit vandaan komt

schatte-bout

- het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat geen meervoud heeft

tarwe-brood

- als het woord op loos eindigt (dit geldt niet voor wezenloos)

besluite-loos

Niet te vergeten! Geen tussen -n

Het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat in het meervoud op -n én 

-s kan eindigen

groente-soep

seconde-wijzer

Wanneer schrijf je een tussen -s?

Tussen -s

We schrijven een -s in een samengesteld woord, als je de -s kunt horen

stationsplein

stationsstraat

Doe de test!

Log in met je eigen naam.

Marnix steekt de straat over en een sigaret aan.

1. Goede samentrekking
2. Foutieve samentrekking

De Eerste Kamer heeft de wet aangenomen en geldt vanaf 1 januari.

1. Goede samentrekking
2. Foutieve samentrekking

Zijn broek kostte tachtig euro, maar vind ik niet mooi.'

1. Goede samentrekking
2. Foutieve samentrekking

De cadeautjes stonden onder de trap en werden later uitgepakt.

1. Goede samentrekking
2. Foutieve samentrekking

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e-?
beresterk

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

student + kamer = ...

maan + schijn = ...

roos + geur = ...

groente + soep = ...

pan + koek = ...

besluit + loos = ...

dorp + straat = ...