Les 1. 7.1 t/m 7.5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

Telefoon in telefoontas
Tas en jas van tafel
Laptop pakken  

Ga in deze Lesson Up 

 

Leerdoelen Groepsgedrag

Wolven leven in een roedel waarbij ieder een taak vervuld. Verklaar dit

Leerdoelen:
> Je kunt met behulp van voorbeelden uitleggen waarom taakverdeling bij groepsdieren belangrijk is.

> Je kunt in je eigen woorden uitleggen wat gedragsbiologie is, wat de belangrijkste functies van gedrag zijn en hoe gedrag veroorzaakt wordt.

Je kunt in een gegeven context onderscheid maken tussen verschillende typen prikkels, gedragssystemen en groepsgedrag

Theorie 7.1 t/m 7.5

Niko Tinbergen

• Welke functie heeft gedrag in de natuur?
  
• Wat is de directe aanleiding voor gedrag?
  
• Hoe ontstaat gedrag tijdens de ontwikkeling van een dier?
  
• Hoe verandert gedrag in de loop van de evolutie?

Etholoog

Belangrijke Nederlands etholoog

00:10

Wat is de functie van dit soort speelgedrag in de natuur?

1. functies

• Succesvol gedrag leidt tot overleving, groei en voortplanting
  
  
  
• Gedrag ontstaat als reactie op inwendige en uitwendige prikkels

In welke situatie ga jij het snelst naar bed?

1. situatie A
2. situatie B
3. situatie C
4. situatie D

 2. aanleiding

inwendige prikkel: moe

uitwendige prikkel: signalen van ouders

som van prikkels levert motivatie

motivatie > drempel-> handeling

door handeling daalt motivatie =

negatieve terugkoppeling

Bijzondere prikkels

sleutelprikkel: prikkel/signaal dat steeds dezelfde reactie oproept

(soms alleen als het dier door inwendige prikkels voldoende gemotiveerd is, bv in de broedperiode)

supernormale/supranormale prikkel

versterkte sleutelprikkel die een sterkere reactie dan normaal oproept

De kuikens van de meeuw beginnen zodra ze een snavel met een rode stip zien gelijk op die snavel te pikken (altijd). Die rode snavel is voor deze kuikens een:

1. Inwendige prikkel
2. Supranormale prikkel
3. Uitwendige prikkel
4. Sleutelprikkel

De koekoek legt eieren in het nest van de karekiet. Zodra deze karekiet dit abnormaal grote ei en jong ziet, begint dit vogeltje extra goed voor dit jong te zorgen. Het koekoeksjong is voor de karekiet een:

1. Inwendige prikkel
2. Supranormale prikkel
3. Uitwendige prikkel
4. Sleutelprikkel

1. Erfelijk, sleutelprikkel
2. Erfelijk, geen sleutelprikkel
3. Niet erfelijk, sleutelprikkel
4. Niet erfelijk, geen sleutelprikkel

Gedragssystemen zijn o.a.

• Fourageergedrag (voedsel zoeken)
• Poetsgedrag
• Vluchtgedrag
• Exploratief gedrag (onderzoeken/verkennen)
• Sociaal gedrag, oa

           -voortplantingsgedrag
           -teritoriumgedrag

 

Voortplantingsgedrag

balts: Ritueel dat lijdt tot het selecteren van een geschikte (gezonde) partner van dezelfde soort.

broedzorg: Handelingen van ouderdieren die zorgen voor een hogere overlevingskans van jongen.

Nut?

Bij de flamingo begint de balts als zich tijdens het broedseizoen voldoende vogels verzameld hebben. Dit komt, omdat

1. De motivatie voor baltsgedrag is gestegen boven een drempelwaarde
2. Een andere flamingo een sleutelprikkel is
3. Een andere flamingo een supra-normale prikkel is

Wat kunnen ouderdieren allemaal doen om de overlevingskans van een jong te vergroten?

Wat is volgens jou een territorium? Hoe kan het hebben van een territorium leiden tot het grootbrengen van méér gezonde jongen?

territoriumgedrag

veel soorten hebben een territorium

territorium = voedsel en ruimte voor voortplanting

gedragssysteem territoriumgedrag:

- afbakenen

- verdedigen

- indringers aanvallen

   Groepsdieren

Veel dieren leven in een groep = betere bescherming tegen aanvallen & taakverdeling

Noem een voorbeeld van groepsdieren waarin er een taakverdeling binnen de groep is (en noem ook de verschillend taken)

Taakverdeling

In groepen is het belangrijk een taakverdeling te hebben

soms wisselende rollen zoals bij stokstaartjes

soms vaste rollen zoals bij bijen en mieren

Noem een diersoort waarin er een duidelijke rangorde is binnen een groep

Rangorde

Binnen een groep dieren is er altijd een rangorde

Dominant: overheersend 

Onderdanig: onder dominant 

Is de rangorde duidelijk in groepen dan is er weinig ruzie!

Bij kippen heet de rangorde de pikorde

Pikorde 

Een leerling doet gedragsonderzoek bij kippen. Hij noteert gedurende 10 minuten de gedragselementen van vijf hennen P t/m T.

Hij noteert de volgende resultaten.

P: loopt rond - pikt T - drinkt - pikt R - pikt voedsel - wacht

Q: loopt rond - wacht - pikt voedsel - loopt rond - wacht - drinkt - loopt rond

R: wacht - loopt rond - drinkt - pikt Q - pikt voedsel - wacht - loopt rond

S: loopt rond - pikt voedsel - pikt P - wacht - loopt rond

T: wacht - drinkt - pikt Q - wacht - loopt rond - pikt voedsel

De kippen gedragen zich afhankelijk van hun plaats in de rangorde.

Welke kip staat bovenaan in de pikorde?

Huiswerk voor morgen

Neem deze LessonUp nog eens door, maak een begrippenlijst/samenvatting.

Je kunt de toetsvragen van 7.2 en 7.5 maken, hoeft niet.