3.5 dihybride overerving

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

bs5. dihybride kruisingen

1. terugblik (10)
2. theorie (40)
3. verwerken in bvj 45 t/m 53 (25)
4. afsluiting (5)

lesdoelen:

• Je kunt een kruisingsschema opstellen voor een dihybride kruising met onafhankelijke overerving en de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een kruisingsschema, of uit een stamboom van een dihybride kruising met onafhankelijke overerving.

planning:

1. terugblik
2. theorie
3. verwerken in bvj 45 t/m 53
4. afsluiting

bs5. dihybride kruisingen

Wacht even......

What happened to the homework?

lesdoelen:

• Je kunt een kruisingsschema opstellen voor een dihybride kruising met onafhankelijke overerving en de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een kruisingsschema, of uit een stamboom van een dihybride kruising met onafhankelijke overerving.

planning:

1. terugblik
2. theorie
3. verwerken in bvj 45 t/m 53
4. afsluiting

verwerken: samenwerken verplicht!

Maak opdrachten 35 t/m 44

Gebruik een kladblaadje!!

snel klaar? lezen bs5!

lesdoelen:

• Je kunt een kruisingsschema maken voor X-chromosomale overerving en de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen hieruit afleiden.
  
• Je kunt de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een stamboom over X-chromosomale overerving.

planning:

1. verwerken bs 4 (38-44)
   
2. theorie bs5 dihybride overerving
3. verwerken...
   
4. afsluiting

Ik kan een kruisingsschema maken voor X-chromosomale overerving en de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen hieruit afleiden.

1. nou, hier moet ik nog mee oefenen
2. ja, dat beheers ik
3. ja, ik kan het een ander zelfs uitleggen

Ik kan de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een stamboom over X-chromosomale overerving.

1. nou, hier moet ik nog mee oefenen
2. ja, dat beheers ik
3. ja, ik kan het een ander zelfs uitleggen

bs5. dihybride overerving

Dihybride kruisingsvraagstuk

Kansen berekenen

Genotypen van ouders bepalen

lesdoelen:

• Je kunt een kruisingsschema opstellen voor een dihybride kruising met onafhankelijke overerving en de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een kruisingsschema, of uit een stamboom van een dihybride kruising met onafhankelijke overerving.

planning:

1. terugblik
2. theorie
3. verwerken in bvj 45 t/m 53
4. afsluiting

3.5 dihybride overerving

• we kijken naar de overerving van twee genen: A en B
• er zijn nu 2 mogelijkheden:
• de genen A en B liggen op hetzelfde chromosomenpaar (gekoppeld), of
• de genen A en B liggen op twee verschillende chromosomenparen (niet gekoppeld):
• we beginnen met niet gekoppelde overerving

Onafhankelijke overerving

Wanneer genenparen op verschillende chromosomenparen liggen. Genen kunnen daardoor onafhankelijk van elkaar in geslachtscellen terecht komen.

Dihybride kruising: waarbij gelet wordt op de overerving van twee erfelijke eigenschappen.

Voorbeeld

A = zwarte haarkleur

a = rode haarkleur

B = effen vacht

b = gevlekte vacht

Zwarte effen koe (homozygoot) x roodbonte stier. De dieren in de F1 planten zich onderling voort. Welke fenotypen komen voor in de F2 en in welke verhouding?

Stappenplan oplossen vraagstuk 

dihybride kruising

1. Welke gegevens zijn bekend

2. Genotypes P (ouders) bepalen

3. Welke genen kunnen geslachtscellen van beide ouders bevatten?

4. Genotypes+fenotypes F1 (kinderen) bepalen

5. Genotypes+fenotypes F2 (kleinkinderen) bepalen

6. Hoe moet je antwoord geven? Percentages/deel

Welke fenotypen komen voor in de F2 en in welke verhouding?

• Zwart, effen: AABB (1) + AABb (2) + AaBB (2) + AaBb (4) = 9/16 deel

• Zwart, gevlekt: AAbb (1) + Aabb (2) = 3/16
  
  
• Rood, effen: aaBB (1) + aaBb (2) = 3/16

• Rood, gevlekt: aabb (1) = 1/16

Klopt het? 9+3+3+1=16: ja

Kansen berekenen

Bepaal de kansen per eigenschap en vermenigvuldig de kansen met elkaar.

Voorbeeldvraag: Welk deel van de F2 zal naar verwachting zwart en effen zijn?

• Zwart: Aa x Aa = 3/4 deel zwart
• Effen: Bb x Bb = 3/4 deel effen
• Zwart en effen = 3/4 x 3/4 = 9/16

en nu de volgende kruising:

P: AaBb x AaBb

we zetten de allelencombinaties van de geslachtscellen in een kruisingsschema

welke allelencombinaties kun je aantreffen in de geslachtscellen bij de volgende genotype:
AaBb

hoeveel verschillende geslachtscellen kun je vinden bij iemand met het volgende genotype: AaBbCc

1. 2
2. 3
3. 4
4. 8

hoeveel verschillende geslachtscellen kun je vinden bij iemand met het volgende genotype: AAbbCcDDEe

1. 2
2. 4
3. 8
4. 10

4x4=16 combinaties 

9 verschillende genotypen

waardoor zijn er 9 verschillende genotypen?

er zijn drie combinatie mogelijk met AA, nl: AABB, AABb en AAbb -zo zijn er ook drie combinaties met Aa, nl: AaBB, AaBb en Aabb

-en ook drie combinaties met aa, nl: aaBB, aaBb en aabb

• in totaal dus 3 x 3 = 9 combinaties, biologisch toch?
• elke dihybride kruising met 2 dubbel heterozygoten levert dus 9 verschillende genotypen
• noteer deze genotypen onder elkaar op een blaadje

hoeveel verschillende fenotypen zijn er bij deze 9 verschillende genotypen?

1. 1
2. 3
3. 4
4. 9

hoeveel verschillende fenotypen leveren 9 verschillende genotypen?

AABB, AABb, AaBB en AaBb zijn voor A en B dominant

AAbb en Aabb zijn alleen voor A dominant

aaBB en aaBb zijn alleen voor B dominant

en aabb is voor a en b recessief

• er zijn dus 4 mogelijke fenotypen met 2 verschillende genen en 2 verschillende allelen -> biologisch toch?

hoeveel verschillende fenotypen zijn er mogelijk bij de volgende kruising?
AaBbCc x AaBbCc

1. 2
2. 3
3. 6
4. 8

terug naar de dihybride kruising

-je kunt een dihybride kruising beschouwen als 2 monohybride kruisingen:

P: AaBb x AaBb

-hoe groot is de kans op AABB in de F1?

kans op AA is dan 1/4, 

kans op BB is ook 1/4

kans op AABB is dan 1/4 x 1/4 = 1/16

hoeveel verschillende genotypen zijn er mogelijk in de F1 bij de kruising AaBbCc x AaBbCc?

1. 2
2. 3
3. 9
4. 27

hoe groot is de kans op genotype AaBb bij de kruising AaBb x AaBb
(noteer je antwoord als een breuk)

gegeven: P: AABb x AABb
hoe groot is de kans op AABb in de F1?

gegeven: P: Aabb x AABb
hoe groot is de kans op AaBb in de F1?

gegeven: P: AAbb x AaBb
hoe groot is de kans op aaBb in de F1?

Genotypen van ouders bepalen

A = zwarte vacht

a = bruine vacht

B = normale oren

b = hangoren

Wat zijn de genotypen van de ouders?

Genotypen van ouders bepalen

A = zwarte vacht

a = bruine vacht

B = normale oren

b = hangoren

Wat zijn de genotypen van de ouders?

• 10 zwart en 11 bruin = 1:1 = Aa x aa
• 16 recht en 5 hangoor = 3:1 = Bb x Bb
• Conclusie: AaBb x aaBb (zwart en recht x bruin en recht)

Genotypen ouders bepalen

• AA x AA = 100% dominant fenotype (AA)
• aa x aa = 100% recessief fenotype (aa)
• AA x aa = 100% dominant fenotype (Aa)
• Aa x aa = 50% dominant (Aa) en 50% recessief fenotype (aa)
• Aa x Aa = 75% dominant (AA en Aa) en 25% recessief fenotype (aa) 

verwerken

maak opdrachten 45 t/m 53

vragenlijst kwaliteitscholen.. 

lesdoelen:

• Je kunt een kruisingsschema opstellen voor een dihybride kruising met onafhankelijke overerving en de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een kruisingsschema, of uit een stamboom van een dihybride kruising met onafhankelijke overerving.

planning:

1. terugblik
2. theorie
3. verwerken in bvj 45 t/m 53
4. afsluiting

AaBb    x    Aabb

Wat is de kans op nakomelingen met 

AaBb?

AaBb    x    Aabb

Wat is de kans op nakomelingen met 

AaBb?

1/2 * 1/4 = 1/8

AaBbCcDd    x    AaBbCcDd

Wat is de kans op nakomelingen met 

aaBBccdd?

AaBbCcDd    x    AaBbCcDd

Wat is de kans op nakomelingen met 

aaBBccDd?

1/4 * 1/4 * 1/4 * 1/2 =