Thema 5 Regeling K3

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Zenuwstelsel

Centraal zenuwstelsel: hersenen en ruggenmerg

Zenuwen

Wat is een prikkel?

Prikkels 

Van prikkel naar impuls 

Electric impuls

Zenuwcel

Uitloper

Volgorde van een

 impuls

-Prikkel (een wesp gaat op je hand zitten)

-Zintuig (in dit geval je huid)

-Impuls (elektrisch signaal) 

-Gevoelszenuwcel(groen)

-Schakelcel(geel)

Bewust worden in de hersenen

-Schakelcel(geel)

-Bewegingszenuwcel(blauw)

-Spier

Basisstof 4: De hersenen

Leerdoelen 

• Je kunt de delen van de hersenen noemen met hun functies en kenmerken.
• Je kunt de risico's van overmatig gebruik van medicijnen, alcohol en drugs beschrijven.

Hersenstam

• Ligt in het verlengde van het ruggenmerg.
  
• Geleid impulsen:
  
• Ruggenmerg --> grote & kleine hersenen
  
• Grote & kleine hersenen --> ruggenmerg
  
• Zintuigen in hoofd en hals --> grote & kleine hersenen
  
• Grote & kleine hersenen --> Spieren en klieren in hoofd en hals
• stuurt: hartslag, ademhaling, bloeddruk, temperatuur

Grote & kleine hersenen

• Bestaan uit twee helften
• Vooral de grote hersenen zijn sterk geplooid
• Het buitenste gedeelte noem je de hersenschors. Hierin ligt grijze stof (cellichamen) 
• In het binnenste gedeelte ligt witte stof (uitlopers)
  

Grote hersenen

Grote hersenen verwerken veel impulsen die van je zintuigen af komen. 

Hier worden ze verwerkt en word je je bewust van een prikkel. 

Hersencentra (grote hersenen)

Cellichamen van schakelcellen liggen in groepen bij elkaar: de hersencentra.

1.  Gevoelscentra: ontvangen informatie van zintuigen.
2. Bewegingscentra: sturen spieren of klieren aan.
   

Kleine hersenen

• coördinatie
• evenwicht 

Gehoorzintuigencellen vangen geluiden op en zetten ze om in impulsen die naar de hersenen worden geleid. Waar in de hersenen worden deze impulsen verwerkt tot een bewuste waarneming van geluid?

1. Grote hersenen
2. Kleine hersenen
3. Hersenstam

De aap heeft jeuk. Via uitlopers van zenuwcellen komen                     eerst aan in zijn                          . Daarna komen de                     aan in de             hersenen.

impulsen

ruggenmerg

impulsen

grote

kleine

prikkels

prikkels

hersenstam

de weg van impulsen bij:  bewuste reactie & reflex

B

5.3

verschil tussen bewuste reactie en reflex

• bewust ; verloop impulsen altijd via de hersenen ( lachen, voelen, bewegen ed): eerst weten dan handelen

• reflex; vaste snelle onbewuste reactie op een prikkel:      eerst handelen dan weten                                            terugtrekreflex: de weg die de impulsen hier afleggen heet Reflexboog

Bewuste reacties

• De impulsen gaan langs de hersenen en worden daar verwerkt
• Dit is wat anders dan bewust zijn
• Sommige bewuste reacties denk je niet over na
• Dat doen je hersenen zelf

Reflex (en reflexboog)

Je kunt een reflexboog beschrijven. 

Reflex

• Impulsen gaan niet via de hersenen.
• Vaste, snelle, onbewuste reactie op een prikkel.

Voorbeeld: pupilreflex, kniepeesreflex, hete kraan.

0

BS 6: Het Hormoonstelsel 

Leerdoelen 

• Je kunt de bouw en functie van het hormoonstelsel beschrijven en je kunt in een afbeelding de belangrijkste hormoonklieren benoemen. 

Hormoonstelsel

Bestaat uit een aantal hormoonklieren

Die zijn anders dan de andere klieren in je lichaam

Hormoonstelsel

Hormonen regelen groei, ontwikkeling, stofwisseling en voortplanting

Hormoonstelsel

1: speekselklier, traanklier, zweetklier , afvoerbuis

2; hormoonklieren, stoffen afgeven aan bloed

• Klier = orgaan die bepaalde stoffen produceert
  

2 soorten klieren:

Stoffen afvoeren via afvoerbuizen (speeksel, zweet en traanklier)

Stoffen afvoeren via bloed (hormoonklier)

• Hormoon

Stof die werking van een bepaald orgaan regelt

Belangrijke hormoonklieren: hypofyse, schildklier, eilandjes van Langerhans, bijnieren, eierstok en teelbal

Hypofyse

Orgaantje aan onderzijde van hersenen

Produceert o.a. groeihormoon: stimuleert groei van botten

Produceert hormonen die werking van andere hormoonklieren beïnvloeden

O.a. productie van geslachtshormonen in eierstok of teelbal

Schildklier

Licht voor het strottenhoofd

Onder invloed van hypofyse produceert schildklier schildklierhormonen

Hormonen beïnvloeden de stofwisseling en de groei en ontwikkeling

Te weinig hormoon: minder verbranding in cellen > vermoeid

Te veel hormoon: veel verbranding in cellen > vermagering

Door tekort aan jood in voedsel kan struma ontstaan, een kropgezwel van de schildklier

Eilandjes van Langerhans

Alvleesklier bevat groepjes met cellen, de eilandjes van Langerhans > produceren:

Insuline (hormoon): zet glucose om in glycogeen (reservestof, opslag in lever en spieren)

Glucagon (hormoon): zet glycogeen om in glucose

Regelen samen je bloedsuikerspiegel, zodat deze constant blijft

Diabetes = suikerziekte

eilandjes maken te weinig insuline > suikergehalte in bloed stijgt teveel > “suiker in urine”

oplossing > insuline spuiten

De eilandjes van Langerhans 

Eilandjes van Langerhans

De Bijnieren

De bijnier ligt boven de nier

De bijnier maakt adrenaline

Adrenaline = paniekhormoon

Zorgt voor:

=> snellere hartslag

=> snellere ademhaling

=> meer verbranding