H5 wk 39 les 3 Samenstellingen tussenletters

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

Klaar voor de start:

   -boek, pen, schrift

   -jas uit, tas op de grond

   -telefoon uit, in de tas

Vooraf: 

Terugblik

Deze les

Lesdoel

Samenstellingen

Hoofdregel:

Schrijf samenstellingen zoveel mogelijk aan elkaar:

kortetermijngeheugen

oudpapierhandelaar

timemanagementsvaardigheden

Opletten bij

-Namen: Anne Frankstraat

-Voorzetsels: het verschil tussen achterin de keuken en achter in de keuken.

-Getallen: driehondervierendertig, maar drieduizend achtenveertig. 

  Breuken: twee derde, een vierde

Tussen-n

Je schrijft een tussen-n als het eerste deel van de samenstelling

-een znw is

-dat een meervoud heeft

-dat alleen op -en eindigt.

pan + koek, spin + wiel, lade + kast, spin + web, rijst + pap, asperge + soep

Pas op bij:

-Zaken die uniek zijn: maneschijn, zonnecollectoren

-Versteende samenstellingen: klerelijer, apekop

-Versterkende betekenis: reuzeleuk, retemoeilijk

Tussen-s

Stationsweg, stationsstraat

Tussenklanken in samenstelling

Maak een samenstelling van:
zon + schijn

Maak de samenstelling:
beer + sterk

Maak een samenstelling van:
staat + schuld

Maak een samenstelling van

vis + kom

Maak een samenstelling:
aap + trots

Waarom schrijf je 'stationschef' met een tussen-s?

Waarom schrijf je 'gedachtesprong' en niet 'gedachtensprong'?

Waarom schrijf je 'tarwemeel'?

Noteer nog een regel voor een samenstelling zonder tussen-en.

Maak de samenstelling:
hier + tegen + over

1. Hiertegen over
2. Hier tegenover
3. Hier tegen over
4. Hiertegenover

Maak de samenstelling:
koffie + zetten

1. koffiezetten
2. koffie zetten

Hoofdletters

Aan het begin van een zin

Let op: 's Avonds lig ik in bed.

Hoofdletters

Bij persoonsnamen: Lotte Middendorp

Let op: mevrouw Van der Berg

Hoofdletters

Bij namen van verenigingen, instellingen, bedrijven en diensten:

Feyenoord, Nederlandse Spoorwegen

Hoofdletters

Bij namen van verenigingen, instellingen, bedrijven en diensten:

Feyenoord, Nederlandse Spoorwegen

Hoofdletters

Bij aardrijkskundige namen, merken, historische gebeurtenissen, straten, gebouwen, officiële feestdagen, titels van boeken en films

Let op: kerst / Kerstmis

Hoofdletters

GEEN hoofdletter bij:

- soorten: een glaasje bordeaux, een stukje camembert

- historische periodes: middeleeuwen

- afleidingen van feestdagen: kerstboom, paasvakantie

- maanden, dagen, jaargetijden, winstreken, religies en afleidingen daarvan

Hoofdletter?
Hij komt uit Frankrijk, dus het is een ...

1. fransman
2. Fransman

Hoofdletter?
De ... was een ingrijpende gebeurtenis.

1. watersnoodramp
2. Watersnoodramp

Hoofdletter?
Een belangrijke feestdag bij het ... is Chanoeka

1. jodendom
2. Jodendom

Hoofdletter?
Het is ..., dus de ... begint bijna.

1. september/herfst
2. September/herfst
3. september/Herfst
4. September/Herfst

Meervoud op -s

- Schrijf de -s aan het woord als de uitspraak correct blijft (maneges, dominees, bureaus)

- Schrijf de -s niet het woord vast bij uitspraakproblemen 

(auto's, sudoku's, kiwi's)

Let op: woorden die eindigen op een y (met daarvoor een medeklinker) krijgen in het meervoud een 's (jury's, en cowboys) 

Veelvoorkomende uitzonderingen

Fotograaf 

Fotografen

Paragraaf

Paragrafen 

Onbeklemtoond meervoud

Perzik, havik, monnik

In deze woorden ligt de klemtoon op de eerste lettergreep.  Omdat de tweede lettergreep geen nadruk krijgt, wordt de -k in het meervoud niet verdubbeld.

0

Trema

- Klemtoon op -ie? Extra e 

- Klemtoon niet op -ie? Geen extra e 

Industrieën 

Poriën

Verkleinwoorden

Bij woorden die op een klinker eindigen, is er meestal een klinkerverdubbeling. 

café - cafeetje

kiwi - kiwietje 

Wat is het verkleinwoord van oma?

1. oma'tje
2. omaatje

Wat is het verkleinwoord van taxi?

1. taxi'tje
2. taxietje
3. taxitje

Wat is het verkleinwoord van sms?

1. smsje
2. sms-je
3. sms'je

Wat is het meervoud van alinea?

1. alineas
2. alinea's

Wat is het meervoud van perzik?

1. perziken
2. perzikken

Wat is het meervoud van paragraaf?

1. paragraven
2. paragrafen