Les Lumières

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Les Lumières

Lumières : Wat moet je kunnen / kennen?

1. Verband leggen tussen Franse literaire teksten en de tijd waarin ze zijn ontstaan;
2. Waarom wordt deze periode le siècle des Lumières genoemd?
3. Wat zijn belangrijke kenmerken van de siècle des Lumières?
4. Wie waren bekende schrijvers en wat zijn bekende werken?
   
5. Een overzicht geven van de hoofdlijnen van deze periode.
   

Les Lumières (+/-1715-1789)

De Verlichting is....:

• culturele en filosofische stroming die leidde tot een nieuwe manier van denken over de samenleving
• onstaan onder invloed van filosofen
• voorafgegegaan door een perdiode van absolute vorsten: la monarchie absolue
• vond in Frankrijk plaats na de dood van Lodewijk XIV

• Periode die volgt op het Classicisme
• Dood van Louis XIV → ruimte voor revolutionaire ideeën in de literatuur
• Vertrouwen in het menselijk verstand
• Kerk & staat vs wetenschap → empirisch bewijs
• Filosofen & schrijvers streven naar vrijheid van meningsuiting, tolerantie & gelijkheid

LES LUMIÈRES

 

- Montesquieu

- Diderot

-Rousseau

-Voltaire

littérature 18ième siècle

• Eeuw van de filosofie; de verlichting is de eeuw van de filosofen die deel uitmaken van mentaliteiten die later zullen leiden naar de Franse Revolutie
• Deze periode begint met de dood van Lodewijk XIV : 1715 en duurt tot de staatsgreep van Napoleon in 1799.
• De absolute macht van het koningshuis staat ter discussie vanwege de onvrede onder de bevolking die uitgebuit wordt en de idealen van de verlichtingsfilosofen die naar vrijheid van meningsuiting streven en naar tolerantie en gelijkheid.
• De Franse verlichting beïnvloedt filosofen uit heel Europa.
• De roman is in opkomst én de literaire salons worden populair.
• Theater is nog steeds de belangrijkste vorm in de literatuur.

De literatuur staat in het teken van kennis en opvoeding.

De eeuw loopt af met het begin van de Franse revolutie...
 

Voltaire

De beroemdste écrivain-philosophe was Voltaire (1694 – 1778). Met scherpe pen en veel ironie viel hij alles aan wat

niet op redelijkheid of waarnemingen gebaseerd was en verdedigde hij de vrijheid van het individu, de vrijheid van

meningsuiting en van politieke en religieuze overtuiging.

Voltaire

Voltaire is vooral bekend om zijn contes philosophiques, zoals Candide ou l’optimisme (1759). Hierin probeert

de jongeman Candide te leven volgens de optimistische regels van zijn huisleraar Pangloss. Pangloss stelt dat we

in de beste van alle mogelijke werelden leven, omdat alles een doel heeft. Candide maakt in zijn omzwervingen tal

van rampen mee en is getuige van veel onrecht. Toch blijft hij geloven dat hij in 'le meilleur des mondes possibles'

leeft. Maar als hij in Suriname ziet hoe slaven behandeld worden, gaat hij twijfelen. Uiteindelijk begrijpt hij dat je de wereld alleen kunt verbeteren als je bij jezelf begint: il faut cultiver notre jardin. 

Voltaire heeft veel invloed op liberale bourgeoisie. Hij begeeft zich in hoge kringen en kijkt neer op het volk en hij staat bekend om zijn anti godsdienstfanatisme.

Belangrijk werk : Hernani, Candide, Lettres philosophiques en zijn historische essais.

In Candide maakt hij de bekende filosoof LEIBNIZ belachelijk middels het personnnage PANGLOSS

Voltaire werd rijk door speculeren op de beurs ttv Lodewijk XVI

Kan JJ ROUSSEAU niet uitstaan

Kijk of je de antwoorden op de volgende vragen in de video begrijpt.

1 Wat is deïsme en waarom wordt die term hier gebruikt?

2 Waarom ging Voltaire in 1726 naar Londen?

3 Wat trok hem zo aan in Engeland dat hij er ruim twee jaar bleef?

4 Waarom is datgene wat hem aantrok in Engeland eigenlijk ook een kritiek op Frankrijk?

5 Welk boek van Voltaire was een onmiddellijke bestseller?

6 Op welke filosofie was het Optimisme gebaseerd en wat werd ermee bedoeld?

7 Waar trok Voltaire zich later, toen hij beroemd was, terug?

8 Welk proces leidde ertoe dat hij Le Traité sur la Tolérance schreef?

9 Wat bedoelde Voltaire met zijn veel geciteerde zin: Si Dieu n’existait pas, il faudrait l’inventer?

Wat vond jij het belangrijkste in dit filmpje

Montesquieu

 politiek man en grote denker. Schrijft een boek vol humor : 

Lettres Persanes (anoniem uitgegeven in a’dam) waarin hij naar Frankrijk kijkt vanuit de ogen van fictieve persen, om vervolgens kritiek te kunnen geven op de maatschappij . We kennen Montesquieu van ‘TRIAS POLITICA’ scheiding van de drie machten.

Montesquieu - de briefroman

Tijdens de Verlichting riskeerden kritische filosofen de doodstraf als ze kritiek hadden op de Staat of het Koningshuis.

Montesquieu vond hier iets op. Hij schreef Les Lettres Persanes. 

Les Lettres Persanes bestaat uit een briefwisseling tussen twee Perzen die naar Frankrijk reizen en hun ervaringen beschrijven (met de blik van een buitenstaander) in brieven aan familieleden en vrienden. Om de censuur te omzeilen zegt Montesquieu in het voorwoord dat de brieven vertalingen zijn van authentieke (dus niet door hemzelf geschreven) brieven.  Op deze manier kan Montesquieu kritiek uiten op de Franse staatsinrichting, de Franse gewoontes, op de kerk en zelfs op de paus. HYPERBOLEN (overdrijving) om zijn verbazing geloofwaardig te maken. 

Lees op de volgende slide brief 24. In brief 1 tm 23 hebben Usbek en Rica verslang gedaan van hun reis naar Parijs.Brief 24 wordt geschreven vanuit Parijs. Rica schrijft aan zijn vriend Ibn die in Smyrna is gebleven.

Montesquieu et le roman épistolaire (de briefroman)

Tijdens de Verlichting riskeerden kritische filosofen de doodstraf als ze kritiek hadden op de Staat of het Koningshuis.

Montesquieu vond hier iets op. Hij schreef Les Lettres Persanes.

Les Lettres Persanes bestaat uit een briefwisseling tussen twee Perzen die naar Frankrijk reizen en hun ervaringen beschrijven (met de blik van een buitenstaander) in brieven aan familieleden en vrienden. Om de censuur te omzeilen zegt Montesquieu in het voorwoord dat de brieven vertalingen zijn van authentieke (dus niet door hemzelf geschreven) brieven. Op deze manier kan Montesquieu kritiek uiten op de Franse staatsinrichting, de Franse gewoontes, op de kerk en zelfs op de paus. HYPERBOLEN (overdrijving) om zijn verbazing geloofwaardig te maken.

• 
  

Lees op de volgende slide brief 24. In brief 1 tm 23 hebben Usbek en Rica verslag gedaan van hun reis naar Parijs. 

Brief 24 wordt geschreven vanuit Parijs. Rica schrijft aan zijn vriend Ibn die in Smyrna (nu Izmir, Turkijke) is gebleven.

Beantwoord daarna de vragen op de volgende slides 

https:

waaraan kun je zien dat Lettres Persanes een briefroman is?(2 dingen)

In deze brief uit Rica zijn verbazing over de Franse koning. Klik de twee omschrijvingen die hem kenmerken aan.

1. hij is een machtige prins
2. hij is een protestantse prins
3. hij is een tovenaar
4. hij is een moderne prins

Wat doet de Franse koning met het geld dat het verkopen van eretitels (=titres d'honneur) hem oplevert? (drie dingen)

De criticus Starobinski heeft over Lettres Persanes geschreven: 'De verbazing van Rica en Usbek dwingt de Fransen om zich ook te verbazen' Waar wil Montesquieu dat zijn lezer zich over verbazen? Leg uit waarom dit als kritiek op de maatschappij kan worden gelezen.

Denis Diderot (1713 – 1784)

Denis was een  écrivain- philosophe die het als zijn taak zag om wetenschappelijke kennis te ‘vertalen’ naar een breed publiek. 

In 1746 kreeg hij de opdracht om, samen met anderen, aan de Encyclopédie te schrijven, waarin alle kennis en ideeën een plaats zouden krijgen en uitgelegd zouden worden aan de hand van afbeeldingen. 

Diderot beoefende ook andere genres, zoals zijn dialogues philosophiques, dialogen tussen

verschillende personen over een onderwerp, of reisverslagen, zoals dat van zijn bezoek aan Nederland:

Voyage en Hollande (1773) (LSLITTERATURE)

Denis Diderot

Denis Diderot (1713 – 1784) was een écrivain- philosophe die het als zijn taak zag om wetenschappelijke kennis te ‘vertalen’ naar een breed publiek. In 1746 kreeg hij de opdracht om, samen met anderen, aan de Encyclopédie te schrijven, waarin alle kennis en ideeën een plaats zouden krijgen en uitgelegd zouden worden aan de hand van afbeeldingen. Diderot beoefende ook andere genres, zoals zijn dialogues philosophiques, dialogen tussen

verschillende personen over een onderwerp, of reisverslagen, zoals dat van zijn bezoek aan Nederland:

Voyage en Hollande (1773) (LSLITTERATURE)

 Hij heeft op alle gebieden invloed uitgeoefend maar is het bekendst als eindredacteur van de Encyclopédie (de eerste). In eerste instantie zou de Encyclopedie slechts een vertaling worden van de “CHAMBERS’encyclopedia maar Diderot (atheist, evolutionist) besluit er al snel zijn levenswerk van te maken en verzameld én schrijft artikelen samen met D’Alembert. De encyclopédie bestaat uit 28 delen. Veel filosofen leveren artikelen (Montesquieu, Voltaire en Rousseau)

Goede vriend van Jean-Jacques Rousseau in de beginjaren maar in de loop van de tijd worden de verschillen in opvattingen onoverkomelijk en ze staan zelfs vijandelijk tegenover elkaar. Ze hebben beiden veel verdriet van het verbreken van de vriendschap.

enkele levensvragen van Diderot :

=> pourquoi être moral dans un monde sans Dieu

=> comment aborder les oeuvres d’art

=> quelle est la nature et l’origine des être humaines

De Encyclopedie wil een overzicht bieden van alle bestaande kennis op het gebied van o.a. kunst, mechanica, economie, natuurkunde, religie en politiek.

Het doel is ‘changer la façon commune de penser’ door in dit verzameld werk de verlichte ideeën onder de aandacht van een breed publiek te brengen.

De encyclopedie wordt zonder overleg met de redacteuren door de uitgeverij gecensureerd en het werk wordt meerdere malen verboden, onder andere door koning Louis XV en door de paus.

Rousseau (1712-1778)

- filosoof, pedagoog

- grondlegger contrat social

- deïst

- mens is van nature goed, maatschappij bederft hem

- vrije opvoeding

-verwerpt slavernij

-voorloper van de Romantiek (verheerlijking-ik, liefde voor natuur)

Jean-Jacques Rousseau 1712-1778

de 3 belangrijkste werken van JJ:

1. Emile ou de l’Education (1762)

2. Du contrat social (1762)

3. Les rêveries du promeneur solitaire (1776-1778)

Rousseau was:

Overgevoelig, paranoia, heel erg beroemd in Frankrijk, ook al in zijn tijd. Musicus/componist (hij let bij het schrijven dus ook altijd op hoe het klinkt en hoe het ritme is), filosoof, autobiograaf, romancier.

Samen met Goethe is hij de voorloper van de Romantiek.  

Rousseau uit in zijn werk revolutionaire idealen van vrijheid, gelijkheid en tolerantie. Uitgangspunt: de mens is van nature goed, maar de beschaving en samenleving maken hem slecht. 'Le bon sauvage' , de onbedorven natuurmens die leeft in harmonie met de natuur en zijn medemens. Deze gedachte is de voorloper van de romantiek van de 19e eeuw. 

Emile ou De l'éducation' (1762): hij pleit ervoor om kinderen volgens de natuur en zonder inmenging van de maatschappij op te voeden. Volgens Rousseau moet je een kind niet dwingen te leren. Het bepaalt zelf wanneer het ergens aan toe is. Dit was een inspiratie voor latere pedagogen.

Welke Franse schrijver heeft het idee van de Trias Politica geïntroduceerd?

1. Rousseau
2. Voltaire
3. Montesquieu
4. Diderot

Qui est responsable pour:
'L'homme est bon dans l'état de la nature'

1. Voltaire
2. Montesquieu
3. Diderot
4. Rousseau

Wat heeft de schrijver Diderot uitgebracht?

1. Lettres Persanes
2. L'Encyclopedie
3. Candide
4. Le Bible

Welke regel hoort NIET bij Les Lumières?

1. ontstaan onder invloed van filosofen
2. de natuur staat centraal
3. vond plaats na de dood van Louis XIV
4. gebaseerd op de wetenschap