les lumières

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Les lumières 

le siècle des philosophes

Eeuw van de filosofie; de verlichting is de eeuw van de filosofen die deel uitmaken van mentaliteiten die later zullen leiden naar de 

Franse Revolutie

Deze periode begint met de dood van LXIV : 1715 en duurt tot de staatsgreep van Napoleon in 1799.

De absolute macht van het koningshuis staat ter discussie vanwege de onvrede onder de bevolking die uitgebuit wordt en de idealen van de verlichtingsfilosofen die naar vrijheid van meningsuiting streven en naar tolerantie en gelijkheid.

De Franse verlichting beïnvloedt filosofen uit heel Europa.

 De roman is in opkomst én de literaire salons worden populair.

Theater is nog steeds de belangrijkste vorm in de literatuur.

De literatuur staat in het teken van kennis en opvoeding.

De eeuw loopt af met het begin van de Franse revolutie...

Montesquieu

 politiek man en grote denker. Schrijft een boek vol humor : LEttres Persanes (anoniem uitgegeven in a’dam) waarin hij naar Frankrijk kijkt vanuit de ogen van fictieve persen, om vervolgens kritiek te kunnen geven op de maatschappij . We kennen Montesquieu van ‘TRIAS POLITICA’ scheiding van de drie machten.

Montesquieu - de briefroman

Tijdens de Verlichting riskeerden kritische filosofen de doodstraf als ze kritiek hadden op de Staat of het Koningshuis.

Montesquieu vond hier iets op. Hij schreef Les Lettres Persanes. 

Les Lettres Persanes bestaat uit een briefwisseling tussen twee Perzen die naar Frankrijk reizen en hun ervaringen beschrijven (met de blik van een buitenstaander) in brieven aan familieleden en vrienden. Om de censuur te omzeilen zegt Montesquieu in het voorwoord dat de brieven vertalingen zijn van authentieke (dus niet door hemzelf geschreven) brieven.  Op deze manier kan Montesquieu kritiek uiten op de Franse staatsinrichting, de Franse gewoontes, op de kerk en zelfs op de paus. HYPERBOLEN (overdrijving) om zijn verbazing geloofwaardig te maken. 

Lees op de volgende slide brief 24. In brief 1 tm 23 hebben Usbek en Rica verslang gedaan van hun reis naar Parijs.Brief 24 wordt geschreven vanuit Parijs. Rica schrijft aan zijn vriend Ibn die in Smyrna is gebleven.

Montesquieu et le roman épistolaire (de briefroman)

Tijdens de Verlichting riskeerden kritische filosofen de doodstraf als ze kritiek hadden op de Staat of het Koningshuis.

Montesquieu vond hier iets op. Hij schreef Les Lettres Persanes.

Les Lettres Persanes bestaat uit een briefwisseling tussen twee Perzen die naar Frankrijk reizen en hun ervaringen beschrijven (met de blik van een buitenstaander) in brieven aan familieleden en vrienden. Om de censuur te omzeilen zegt Montesquieu in het voorwoord dat de brieven vertalingen zijn van authentieke (dus niet door hemzelf geschreven) brieven. Op deze manier kan Montesquieu kritiek uiten op de Franse staatsinrichting, de Franse gewoontes, op de kerk en zelfs op de paus. HYPERBOLEN (overdrijving) om zijn verbazing geloofwaardig te maken.

• Lees op de volgende slide brief 24. In brief 1 tm 23 hebben Usbek en Rica verslag gedaan van hun reis naar Parijs.Brief 24 wordt geschreven vanuit Parijs. 
• Rica schrijft aan zijn vriend Ibn die in Smyrna (nu Izmir, Turkijke) is gebleven.
  
• Beantwoord daarna de vragen op de volgende slide (slide 9)

https:

waaraan kun je zien dat Lettres Persanes een briefroman is?(2 dingen)

In deze brief uit Rica zijn verbazing over de Franse koning. Klik de twee omschrijvingen die hem kenmerken aan.

1. hij is een machtige prins
2. hij is een protestantse prins
3. hij is een tovenaar
4. hij is een moderne prins

Wat doet de Franse koning met het geld dat het verkopen van eretitels (=titres d'honneur) hem oplevert? (drie dingen)

De criticus Starobinski heeft over Lettres Persanes geschreven: 'De verbazing van Rica en Usbek dwingt de Fransen om zich ook te verbazen' Waar wil Montesquieu dat zijn lezer zich over verbazen? Leg uit waarom dit als kritiek op de maats chappij kan worden gelezen.

Voltaire

1694-1778 .Groot filosoof met veel invloed op liberale bourgeoisie.

anti godsdienstfanatisme.

belangrijk werk : Hernani, Candide, Lettres philosophiques en zijn historische essais. In Candide maakt hij de bekende filosoof LEIBNIZ belachelijkj middels het personnnage PANGLOSS

Begeeft zich in hoge kringen en is wars van het gewone volk.

Werd rijk door speculeren op de beurs ttv Lodewijk XVI

Kan JJROUSSEAU niet uitstaan

Kijk of je de antwoorden op de volgende vragen in de video begrijpt.

1 Wat is deïsme en waarom wordt die term hier gebruikt?

2 Waarom ging Voltaire in 1726 naar Londen?

3 Wat trok hem zo aan in Engeland dat hij er ruim twee jaar bleef?

4 Waarom is datgene wat hem aantrok in Engeland eigenlijk ook een kritiek op Frankrijk?

5 Welk boek van Voltaire was een onmiddellijke bestseller?

6 Op welke filosofie was het Optimisme gebaseerd en wat werd ermee bedoeld?

7 Waar trok Voltaire zich later, toen hij beroemd was, terug?

8 Welk proces leidde ertoe dat hij Le Traité sur la Tolérance schreef?

9 Wat bedoelde Voltaire met zijn veel geciteerde zin: Si Dieu n’existait pas, il faudrait l’inventer?

Wat vond jij het belangrijkste in dit filmpje

De volgende les bespreken we de antwoorden op jullie vragen!

Voltaire - le conte filosophique

• Vragen over de voorgaande les?
•  Candide ou l’Optimisme
  

In dit boek uit Voltaire zijn kritiek op de levensvisie van de filosoof Leibniz die beweert dat alles in het leven een bedoeling heeft en uiteindelijk ten goede leidt. Candide is een naïeve jongen die van zijn leermeester Pangloss de ideeen van Leibniz voorgeschoteld krijgt. Als Candide verjaagd wordt van het kasteel waar hij woont en hij vol goede moed de wereld in trekt wordt hij geconfronteerd met natuurrampen en allerlei vormen van maatschappelijk onrecht. Voltaire uit in het boek ook kritiek op de monarchie, en op onderwerpen als religie, slavernij.

Niet erg verwonderlijk dus dat hij zijn boek publiceert onder een pseudoniem.

• Bekijk het filmpje in de volgende slide, lees het extrait op slide 17 en noteer de antwoorden van de vragen van slide 18 in je schrift.

• Vragen over de voorgaande les?
  
•  Candide ou l’Optimisme
  

In dit boek uit Voltaire zijn kritiek op de levensvisie van de filosoof Leibniz die beweert dat alles in het leven een bedoeling heeft en uiteindelijk ten goede leidt. Candide is een naïeve jongen die van zijn leermeester Pangloss de ideeen van Leibniz voorgeschoteld krijgt. Als Candide verjaagd wordt van het kasteel waar hij woont en hij vol goede moed de wereld in trekt wordt hij geconfronteerd met natuurrampen en allerlei vormen van maatschappelijk onrecht. Voltaire uit in het boek ook kritiek op de monarchie, en op onderwerpen als religie, slavernij.

Niet erg verwonderlijk dus dat hij zijn boek publiceert onder een pseudoniem.

•  vandaag: Bekijk het filmpje in de volgende slide, lees het extrait op slide 17 en noteer de antwoorden van de vragen van slide 18 in je schrift.

• Het extrait wat je gaat lezen (slide 17) komt uit Candide chapitre 19. Candide en zijn bediende Cacambo komen aan in Suriname en maken kennis met een slaaf van de Nederlandse koopman Vanderdendur.

https:

Les questions sur l'extrait de Candide:

1. Beschrijf het uiterlijk van de slaaf

2. Wat is volgens de slaaf de prijs die betaald moet worden zodat de Europeanen suiker kunnen eten?

3. Waarom hebben de ouders van de slaaf hem verkocht?

4. Waaruit blijkt dat de slaaf het optimisme van zijn ouders niet deelt en welk vb geeft hij om dit te illustreren?

5. De keuze van de namen van de personages is heel belangrijk voor Voltaire. Maitre Vanderdendur (de meester) is ook zorgvuldig gekozen. Fonetisch is het vendeur (à la ) dent dure.

Zoek in een Frans woordenboek wat de uitdrukking à la dent dure betekent. Noteer en leg uit waarom Voltaire deze naam gekozen heeft.

6. Welk maatschappelijk fenomeen bekritiseert Voltaire in dit extrait(= stuk tekst)?

7. In Candide stelt Voltaire een aantal misstanden aan de kaak, maar nooit direct. Hij gebruikt vooral ironie, een stijlfiguur waarbij je het tegendeel zegt van wat je bedoelt.

Leg de ironie uit in de zin 'tu as l'honneur d'être esclave de nos seigneurs les blancs.'

La fin du 18ième siècle

• vragen Voltaire/ Candide 
• Denis Diderot: kreeg in 1746 de opdracht voor het schrijven van de encyclopédie. Zag het als taak wetenschappelijke kennis te vertalen naar groot publiek. 
• Emilie du Chatelet? wiskundige, natuurkundige. Belangrijke  vrouw in de 18e eeuw. minnares van Voltaire. heeft alle werken van Newton vertaald.
• Kijk het filmpje op de volgende slide en schrijf haar biografie en français voor de volgende les. 

Le dernier cours du XVIII siècle

1. vragen Voltaire/ Candide
   
2. Denis Diderot: kreeg in 1746 de opdracht voor het schrijven van de encyclopédie. Zag het als taak wetenschappelijke kennis te vertalen naar groot publiek.
   
3. Emilie du Chatelet? wiskundige, natuurkundige. Belangrijke vrouw in de 18e eeuw. minnares van Voltaire. heeft alle werken van Newton vertaald.
   

Denis Diderot

Diderot 1713-1784 is een schrijver, filosoof en ENCYCLOPÉDISTE. Hij heeft op alle gebieden invloed uitgeoefend maar is het bekendst als eindredacteur van de Encyclopédie (de eerste). In eerste instantie zou de Encyclopedie slechts een vertaling worden van de “CHAMBERS’encyclopedia maar Diderot (atheist, evolutionist) besluit er al snel zijn levenswerk van te maken en verzameld én schrijft artikelen samen met D’Alembert

Goede vriend van Jean-Jacques Rousseau in de beginjaren maar in de loop van de tijd worden de verschillen in opvattingen onoverkomelijk en ze staan zelfs vijandelijk tegenover elkaar. Ze hebben beiden veel verdriet van het verbreken van de vriendschap.

enkele levensvragen van Diderot :

=> pourquoi être moral dans un monde sans Dieu

=> comment aborder les oeuvres d’art

=> quelle est la nature et l’origine des être humaines

Diderot - l’Encyclopédie (non fictie)

• 28 delen
  
• Denis Diderot is redacteur, samen met Jean d’Alembert
• Vrijwel alle grote filosofen leveren artikelen (waaronder Montesquieu, Voltaire en Rousseau)
• De Encyclopedie wil een overzicht bieden van alle bestaande kennis op het gebied van o.a. kunst, mechanica, economie, natuurkunde, religie en politiek.
• Het doel is ‘changer la façon commune de penser’ door in dit verzameld werk de verlichte ideeën onder de aandacht van een breed publiek te brengen.
• De encyclopedie wordt zonder overleg met de redacteuren door de uitgeverij gecensureerd en het werk wordt meerdere malen verboden, onder andere door koning Louis XV en door de paus.

Jean Jacques Rousseau

1712-1778. Schrijver, musicus en filosoof. Revolutionaire idealen van vrijheid, gelijkheid en tolerantie. ZIjn uitgangspunt in zijn werk is dat de mens van oorsprong goed is maar dat de beschaving en de samenleving hem slecht maken.

Julie ou la nouvelle Héloïse is het bestverkochte boek uit de 18e eeuw. préromantisme

Rousseau is de eerste die een heel boek over opvoeding schrijft : EMILE ou de l’éducation. HIj pleit ervoor om kinderen geheel volgens de natuur zonder inmenging van de maatschappij op te voeden. Je moet een kind niet dwingen te leren, het bepaalt zelf wanneer het ergens aan toe is.