H4 - T7 - E&M - BS4

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

thema 7 - ecologie en milieu

BS 4

veranderende

ecosystemen

Leerdoelen BS 4

Begrippen BS4

pionierssoorten

pionierecosysteem

successie

biodiversiteit

climaxecosysteem 

primaire successie

secundaire successie

indicatorsoorten

biodiversiteit 

wat is het? 

hoe wordt het gevormd? 

hoe wordt het in stand gehouden? 

abiotische factoren

de soortensamenstelling wordt mede bepaald door: 

• bodem
  
• licht
  
• water
  
• temperatuur
  

Nieuw aangelegd land

(BS 1) abiotische factoren bodem, licht, water en temperatuur

wat zijn de verschillen tussen nieuw aangelegd land en begroeid land?? 

Successie

De planten houden zand vast en dode plantenresten vormen een voedingsrijke laag humus.

De abiotische factoren worden langzaam gematigder en het ecosysteem gaat over in een nieuw systeem. Deze opeenvolging heet successie.

Successie

primaire succes

secundaire successie

Primaire successie

In gebieden zonder humuslaag

Successie moet vanaf het begin beginnen 

= Primaire successie

Secundaire successie

Gebieden met humuslaag.

Successie hoeft niet helemaal vanaf het begin te beginnen.

= Secundaire successie

Verlanding

Verlanding = vorm van successie waarbij bijv. een plas verandert in een bos op drassige grond (broekbos)

Pioniersoorten

Pioniersoorten zijn soorten die als eerste een gebied koloniseren.

Deze soorten zijn aangepast aan lastige omstandigheden en vormen een pionierecosysteem

Indicator soorten

Indicator soort =

Dier of plant, waarvan de aanwezigheid iets zegt over de eigenschappen van het ecosysteem.

Bijv. kokerjuffer = schoon water

korstmos = schone lucht

cyclus

succes duurt jaren

als er erosie heeft plaats gevonden door bijv. houtkap 

moet de natuur zich weer herstellen

Gradiëntecosysteem

Bijv. in de Nederlandse duinen.

Vanaf de zee verder landinwaarts zichtbare gradiënten van successie

Climaxecosysteem

Bij successie zien we een toename van biomassa, biodiversiteit en gelaagdheid (laag- en hoog groeiende planten). 

Climaxecosysteem = eindstadium successie

• Soortensamenstelling is ongeveer constant
• NPP = afbraak weefsels; biomassa blijft ongeveer constant
• Kringloop van stoffen binnen het ecosysteem is gesloten

video

overbevolkt gebied 

-> wolven werden geherintroduceerd..

en dit had effect op heel veel elementen!

hoe hebben wolven
de rivier veranderd?

Modelleren 

nabootsen van hoe de natuur zich ontwikkeld

Belangrijke woorden: Evenwicht, omslagpunt, 

Modelleren

• Alternatief om complexe processen in ecosystemen te doorgronden
• Vereenvoudigde voorstelling van de werkelijkheid
• Virtueel nadoen wat er in zou kunnen gebeuren

opdrachten bij BS4

basis: 23 t/m 28

extra uitdaging: 29

en dan nu nog even 

een paar quiz vragen... 

Sleep de termen naar de juiste beschrijvingen toe:

Deze organismen zetten de organische stoffen in detritus om in anorganische stoffen

Deze organismen assimileren organische stoffen

Deze organismen doen aan voortgezette assimilatie. Ze nemen organische stoffen op uit hun omgeving

producenten

consumenten

reducenten

Welke stoffen zijn anorganisch? en welke zijn anorganisch?

Sleep de moleculen naar de juiste categorie.

anorganische moleculen

organische moleculen

water

glucose

zetmeel

zuurstof

aminozuur

eiwit

CO2

nitraat

DNA

stikstof (N2)

RNA

bladgroen

Sleep de termen naar de bijbehorende omschrijving

Deze organismen halen energie uit chemische processen om daarmee te assimileren.

Deze organismen kunnen zelf geen organische stoffen maken. Hiervoor zijn ze van andere organismen afhankelijk

Deze organismen onttrekken alleen maar anorganische stoffen uit hun omgeving. Daar maken ze organische stoffen van.

Deze organismen vangen lichtenergie op om daarmee te kunnen assimileren

autotroof

chemo-autotroof

foto-autotroof

heterotroof

Zet de volgende organismen in de juiste volgorde om een voedselketen te vormen. Begin links met het laagste trofisch niveau

Bonenplanten verdedigen zich tegen vraat van spint (mijteninfectie) door bepaalde stoffen aan te maken. Deze stoffen worden terpenen genoemd. Deze terpenen lokken roofmijten aan die de spint-mijten vervolgens opeten. Daarnaast zorgen de terpenen ervoor dat buurplanten ook terpenen aanmaken.
Van welke voedselrelatie is er sprake tussen de bonenplant en de spint?
Van welke voedselrelatie is er sprakke tussen de spint en de roofmijt?

Hiernaast zie je een piramide. De breedte van de balk van het onderste trofische niveau is smaller dan de balk daarboven.
Welke verklaring daarvoor is het meest aannemelijk?

1. bomen creëren minder biomassa dan bladeters
2. Alle bomen bij elkaar wegen minder dan alle bladeters bij elkaar
3. de getoonde piramide is een piramide van aantallen
4. Dit is een piramide uit een ecosysteem waar niet veel bomen groeien

Leg met behulp van dit voedselweb uit dat de kikker zowel een consument 2e orde als consument 3e orde is.

Het proces dat in de reactievergelijking is weergegeven is een voorbeeld van

1. assimilatie
2. dissimilatie

Welke groepen van organismen zijn in staat tot dit proces?

Let op: meerdere antwoorden kunnen goed zijn.

1. producenten
2. consumenten
3. afvaleters
4. reducenten

Leg uit waarom niet de volledige hoeveelheid biomassa die geproduceerd wordt door producenten in een ecosysteem (bruto primaire productie) beschikbaar is voor de consumenten eerste orde.

Sleep de onderstaande processen naar de juiste plaats in het energiestroomschema (afb 25)

Het voedselaanbod 

Energieverlies via ontlasting

Deel van de energie gebruikt voor vastleggen biomassa

Deel van de energie dat opgenomen wordt in het lichaam van een organisme

Deel van het voedselaanbod dat niet wordt gegeten 

Energieverlies door dissimilatie  

Wat is het voedsel voor de toppredator?

1. Konijn
2. Groene kikker
3. Vuursalamander
4. Zandhagedis

Organisch

Anoganisch

ijzer

kalk

koolstofdioxide

plamolie (een vet)

pepside (een eiwit)

stikstof

Zetmeel

water

zuurstof

Wat betekenen de pijlen in een voedselketen?

1. wordt gegeten door
2. organische stof
3. energie
4. alle bovengenoemden

Een koe kan zowel een consument van de eerste als van de tweede orde zijn.

1. Goed
2. Fout

Dode resten van organismen worden gegeten door detrivoren (afvaleters) en zijn net als andere dieren consumenten.

1. Fout
2. Goed

Bij welk nummer zou je fotosynthese invullen?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Bij welke diersoorten is component F het grootst?

1. Carnivoren
2. Omnivoren
3. Herbivoren
4. Component F is niet variabel

1. Antwoord A
2. Antwoord B
3. Antwoord C
4. Antwoord D

Dit was BS4