Herhaling thema 5, 6 en 7

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Herhaling thema 5, 6 en 7

Regeling hormonen binas 89A

Aantekening: bewuste reactie

Weg die impuls aflegt:

1. receptor (zintuigcel)
2. gevoelszenuwcel
3. schakelcellen
4. gevoelscentrum in grote hersenen
5. bewegingscentrum in grote hersenen
6. schakelcellen
7. bewegingszenuwcel
8. effector (spier of klier)

B1 Homeostase en regelkringen

Homeostase

Negatieve en positieve terugkoppeling

In- en uitwendig milieu

         Binas 89A: Hormonen

Typen zenuwcellen

BiNas 88A 

Er zijn drie typen zenuwcellen:

 - Schakelcel

 - Gevoelszenuwcellen

 - Bewegingszenuwcel

Ruggenmerg

Hoe komen zenuwen het ruggenmerg binnen?

rugzijde: sensorisch/gevoel

buikzijde: motorisch/beweging

Route van impulsen bij

een bewuste reactie

(Je voelt kou en besluit je vingers er uit te halen)

Zintuigcel (receptor)

Sensorische zenuwcel

Schakelcel in CZ

Hersenen

Schakelcel in CZ

Motorische zenuwcel

Spier- of kliercel (effector) 

Reflexboog

BiNas 88K

= de weg die de impuls aflegt vanaf de plaats van prikkeling tot de plaats van handelen (spier- of kliercel)

Verloop van reflexboog:

1. Zintuigcel (receptor)
2. Sensorische zenuwcel
3. Schakelcel in CZ
4. Motorische zenuwcel
5. Spier- of kliercel (effector)

• --> Impuls komt niet aan in de hersenen 

Impulsoverdracht

Neurotransmitters kunnen stimulerend of remmend zijn.

Drugs en veel medicijnen werken in op dit systeem.

Remmend

Alcohol, morfine, heroïne, cannabis

Stimulerend

Cocaïne, XTC, speed, nicotine, cafeïne

Autonoom zenuwstelsel

BiNas 88L

Orthosympatisch (bij arbeid)

Parasympatisch (in rust)

Typen spierweefsel

 1. Glad spierweefsel (in organen)
 2. Hart spierweefsel
 3. Dwarsgestreept
  spierweefsel (skeletspieren)

Gedrag

Alles wat een mens of dier doet, is gedrag.

Gedrag bestaat uit reacties op prikkels.

Gedrag beschrijven

Objectief!

Ethogram =

lijst van alle soorten gedrag die bij een dier voorkomen.

Protocol=

lijst van waargenomen gedragingen bij een dier.

Enkele soorten gedrag

• Territoriumgedrag
• Dreiggedrag
• Baltsgedrag
• Ambivalentgedrag
• Omgerichtgedrag

Sociaal gedrag

Gedrag tussen soortgenoten

leerprocessen

leerprocessen:

• inprenting - in gevoelige periode
• gewenning - reactie op prikkel neemt af
• imitatie - na doen
• proefondervindelijk - trial and error 
• inzicht- ervaringen uit het verleden

Pikorde bij hennen

Het oog

BiNas 87C

Onderdelen en functies

Route licht door oog

Bijziend en verziend

• Lenzen kunnen worden ondersteund door "glazen lenzen"
• Je kan verziend of bijziend zijn
  
• Bijziend: Holle lens
• Verziend: Bolle lens

Niveaus van de ecologie

• Individu
  
• Populatie
  
• Leefgemeenschap 
• Ecosysteem 
  

 +   Biotoop

= alle abiotische factoren

= abiotisch + biotisch samen. bv. bos / woestijn

Organismen hebben te maken met biotische en abiotische factoren...

biotische factoren

abiotische factoren

Voedselketen:

• Begint ALTIJD met een Producent -> Plant

• Daarna komen consumenten 

• Tussen de voedselketens staan altijd een pijltje.
• Elke soort is een schakel in de voedselketen

plant -> planteneter -> vleeseter/alleseter

Energiestromen

Piramide van aantallen en biomassa

Een piramide van biomassa is anders dan een piramide van aantallen

= Piramide waarin van elke schakel is weergegeven hoeveel organismen nodig zijn om de laatste schakel te voeden.

Piramides van biomassa zijn ALTIJD piramide- vormig

Dat komt doordat er van het ene op het andere trofische niveau telkens wat energie verloren gaat.

Stikstofkringloop

Symbiose

• Mutualisme: + / +
  
• Commensalisme: + / 0
  
• Parasitisme: - / +
  
  Geen symbiose:
• Concurrentie - / -
  
• Predatie - / +
  

Exoten en Niche

• wanneer een exoot een nieuwe niche inneemt, is de kans groot, dat de exoot overleeft/uitbreidt
• wanneer de exoot dezelfde niche inneemt als een inheemse soort treedt concurrentie op, als de exoot wint zal hij zich kunnen handhaven/verspreiden (invasieve exoot) ten koste van de inheemse soort(en)
  

Eutrofiëring

Duurzaamheid

duurzaamheid

* Iets is duurzaam als het op korte en op lange termijn niet ten koste gaat van mensen of van de natuur