Thema: Ecologie en milieu les 1 MO41-WM41 '22

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 2

Thema: Ecologie en milieu

Basisstof 1

Ecologie, waar denk je aan?

Leerdoelen

• Je kunt beargumenteren wanneer je iets natuur noemt
• Je weet wat ecologie betekent
• Je weet wat een ecoloog voor werk doet
• Je kunt biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen
• Je kunt de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen benoemen.
• Je kunt veranderingen van abiotische en biotische factoren beschrijven.

Wat is natuur?

Dat is voor iedereen anders. 

Van Dale woordenboek: 

Natuur = dat wat de mens om zich heen ziet als niet door hem gewijzigd.

Zou je nieuwe natuur kunnen creëren?

Landschappen

• Natuurlijk landschap (Antarctica, oerbossen...)
• Halfnatuurlijk landschap (Veluwezoom, Waddengebieden, ... rewilding)
• Cultuurlandschap (productiebos, park, akker)

Marker wadden

In 2016 is Natuurmonumenten gestart met de aanleg van een eilanden groep in het Markermeer om kwetsbare watervogels de ruimte te geven.

1. Zijn de Marker wadden 'natuur' volgens Van Dale?
2. Wat vind je zelf van de Marker wadden? Is het 'natuur'? Waarom wel/niet?

Waar komt het woord ECOLOGIE vandaan? (Etymologie)

ECO, …

 - oikos (Grieks) = huishouding

LOGIE, …

 - logos (Grieks) = studie, wetenschap

Ecologie

= Deel van de biologie dat onderzoek doet naar de relaties tussen organismen en hun milieu (omgeving).

Verschillende takken:

• Dierecologie
• Plantecologie
• Aquatische ecologie

Wat doet ecoloog?

Mag de wolf terugkeren in Nederland?

😒🙁😐🙂😃

Verschillende organisatie niveau's binnen de biologie

Organisatieniveaus binnen de ecologie

Individu / organisme

Populatie

Levensgemeenschap

Ecosysteem

Wat is ecologie?

Wetenschap waarbij de wisselwerking tussen organismen en hun omgeving wordt bestudeerd

Organisatieniveaus van ecologie:

- Molecuul 

(eDNA)

- cel

- weefsel

- organen

Biotische- en abiotische factoren

Alle omstandigheden die op een organisme invloed hebben = factoren

Biotische factoren 

= levende (en dode) factoren, zoals voedsel, soortgenoten en planten. 

Abiotische factoren 

= niet levende factoren, zoals het weer, 

de zon en aanwezigheid van water.

Bodemdeeltjes

Humus

•  Humus is een mengsel van organische en anorgansiche stoffen en micro-organismen.

• Door activiteiten van bacteriën en schimmels ontstaan uit humus mineralen voor planten.

• Op de humus kunnen planten zich makkelijk hechten, want de structuur van de bodem verbeterd. 

• Hoe meer humus, hoe beter voor de planten. In klei kunnen de wortels makkelijker doordringen, in zand houdt de bodem door humus het water beter vast.

Hoe ver licht doordringt...

Verticale migratie zooplankton 

WATER

Planten:

- dikte cuticula

- hoeveelheid huidmondjes

- grootte wortelstelsel

Dieren:

- zuurstofgehalte

- zoutgehalte

TEMPERATUUR

- Enzymwerking

- Koudbloedige (poikilotherme) dieren niet actief bij lage temperatuur

- Meeste leven mogelijk tussen de 0 en 45 graden Celsius

Temperatuur

Koudbloedige dieren (insecten, amfibiën, vissen en reptielen)  hebben een wisselende lichaamstemperatuur afhankelijk van de omgeving. Zij kunnen daardoor geen temperatuur onder 0 graden Celsius verdragen.  Om warm te blijven (enzymwerking is temperatuursafhankelijk) liggen deze organismen vaak te zonnen (zie schildpad). Hoe warmer zij zijn hoe actiever zij zijn, maar ook daar is dus een limiet aan.

Warmbloedige dieren (vogels en zoogdieren) hebben een groter tolerantiegebied voor temperatuur, omdat zij een constante lichaamstemperatuur hebben (onafhankelijk van omgeving). Deze soorten hebben aanpassingen om zich te beschermen tegen overmatige warmte (groot lichaamsoppervlak om warmte kwijt te raken) of kou (dik verenpak voor isolatie, zie pinguin).

Hoe kan de bodem organismen beïnvloeden?

Sleep elke eigenschap naar het bijbehorende bodemsoort

bevat kleine bodemdeeltjes

houdt weinig water vast

bevat weinig zuurstof

houdt veel mineralen vast

wortels dringen makkelijk door

Soorten zijn aangepast aan de heersende abiotische facoren, bijvoorbeeld de beschikbaarheid van water

Welke aanpassing hoort bij welke soort?

Saguaro cactus

(gewone) eikvaren

blad heeft geen huidmondjes

dunne/geen cuticula

plant slaat geen water op

klein wortelstelsel

Noem ten minste drie abiotische factoren die mogelijk verschillen tussen een bos en heidegebied.

Habitat = het leefgebied van een soort. De abiotische factoren van die plaats voldoen aan de eisen van een organisme.

Verspreidingsgebied (areaal) = het daadwerkelijke gebied op de kaart waar de soort voorkomt. Voorbeeld: verspreiding zandhagedis in Nederland.

Niche = functie of rol van een organisme binnen een ecosysteem

Tolerantie

Is het vermogen van een organisme om schommelingen in een abiotische factor te verdragen. 

Vissen hebben verschillende tolerantie niveau's voor de abiotische factor zuurstof.  Zuurstof is bij deze vissen een beperkende factor (zonder kunnen ze niet leven).

Het tolerantiegebied is het gebied tussen de minimum en maximum waarde van een abiotische factor waarbij een soort kan leven. 

Sleep de termen naar de juiste plaats in de tolerantiecurve en benoem de assen

minimum

optimum

maximum

abiotische factor

aantal individuen

En dan nu....

Lees basisstof 1 in je theorie bundel door. 

Bekijk de plaatjes

Snap de blauwgedrukte woorden.

Na deze dia komen een aantal quizvragen.

Wat is geen biotische factor die invloed heeft op de reiger?

1. De temperatuur van het water dat koud aanvoelt
2. De vissen die als voedsel dienen
3. De grassen het water schoonmaken
4. De bodemdiertjes die als voedsel voor de vissen dienen

Takjes om een nestje te bouwen zijn een

1. biotische factor
2. abiotische factor

Merels en mussen, die leven in hetzelfde bos, behoren tot dezelfde populatie.

1. juist
2. onjuist

Een weiland is een ...

1. Individu
2. Levensgemeenschap
3. Populatie
4. Ecosysteem

Welk niveau van ecologie zie je hier?

1. Ecosysteem
2. Levensgemeenschap
3. Populatie
4. Individu

Wat is ecologie?

1. Het deel van biologie dat de opbouw van organismen onderzoekt.
2. Het deel van biologie dat gaat over voortplanting.
3. Het deel van de biologie dat relaties tussen organismen en hun milieu onderzoekt.
4. Het deel van biologie dat gedrag onderzoekt

Door klimaatverandering warmt de zee op. Voor sommige organismen wordt de temperatuur op een bepaalde plek onaangenaam. Wat verandert er voor vissen?

1. Het tolerantiegebied verschuift
2. Het verspreidingsgebied verschuift

Begrippen B1

• ecologie                                                                
• biosfeer
  
• levensgemeenschap
• biotische factoren
• abiotische factoren
• biotoop
• ecosysteem
• habitat
• soortensamenstelling
• verspreidingsgebied (areaal)

• tolerantie
• optimum
• beperkende factor

Lezen en Maken:

Lezen blz. 8 t/m 15

Maken BS 1 Organismen opdr. 1 t/m 6 

Bundel staat in teams

Kun jij nu:

Beargumenteren wanneer je iets natuur noemt?

Biotische- en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen?

De invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen benoemen?

Veranderingen van abiotische en biotische factoren beschrijven?