V4 Praten over proza

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

V4

Introductie op literatuur

Wat is literatuur?

Wie bepaalt wat literatuur is? 

Eerst een filmpje... 

Kijktip: Wat maakt literatuur tot literatuur?

(maak aantekeningen)

DUS…Literatuur: verzameling teksten die als zodanig wordt aangemerkt

• Uniciteit van ieder boek
  
• Gevarieerd en natuurlijk taalgebruik
  
• Kritische houding t.o.v. heersende moraal
  

• Artistieke erkenning
  
• Meer diepgang (taal, opbouw, plot, personages, etc.)
  
• Open plekken (lezer moet zelf invullen) >> open einde
  
• Heruitgaves ‘klassiekers’
  
• Analyses in onderwijs
  

Verhaalaspecten

personages

handelingen

tijdsduur

tijdsvolgorde

ruimte

historische tijd

perspectief

• 
  

Personages

Personages kun je op twee manieren leren kennen:

1. Direct; opsomming van eigenschappen.
2. Indirect; door wat ze doen, denken, etc.

Handeling: onderwerp

• handeling, plot, intrige: de gebeurtenissen in een boek/verhaal --> de samenvatting
• hoofdhandeling en bijhandelingen (subplots, nevenintriges)
• onderwerp: allerkortste samenvatting van de handeling (bijv. drugsverslaving)
  

Tijdsduur

• Elk verhaal duurt een zekere hoeveelheid tijd.  Meestal is deze tijdsduur gemakkelijk te bepalen. Soms zitten er grote hiaten in, omdat er jaren worden overgeslagen.. 
• Tijdversnellingen: dit is  een passage in een roman of verhaal waarin de gebeurtenissen beknopter worden verteld dan in de omringende passages. Dit gegeven wordt ook wel tijdverdichting genoemd.
• Het omgekeerde is een tijdvertraging: een belangrijk onderdeel wordt uitvoeriger beschreven dan de gebeurtenissen ervoor en erna.
• Ook kunnen er tijdsprongen voorkomen in een verhaal. Zonder samenvattende regels (versnelling) kunnen we toch ineens een paar jaar verder in de tijd zijn. 

• 
  

Tijd

• Verteltijd = aantal pagina's die nodig zijn een verhaal te vertellen
• Vertelde tijd = de tijd die de gebeurtenissen in chronologische volgorde in beslag nemen

Vooral de verhouding hiertussen is belangrijk. 

Vandaag

• Info
• Uitleg
• Vragen?
• Werken
• Afsluiting

Tijdsvolgorde

De schrijver kan ook met de tijdsvolgorde spelen,

Flashback : er wordt iets verteld dat eerder is gebeurd dan wat in de omringende passages staat

Flashforward is het omgekeerde van de flashback. De vooruitwijzing deelt iets mee dat later uitvoeriger aan de orde zal komen 

Beide 'afwijkingen' in de tijdsvolgorde doorbreken de chronologie van de gebeurtenissen. 

Als een verhaal chronologisch is verteld, is het in de juiste tijdsvolgorde verteld.

Historische tijd

Historische tijd: de tijd waarin de geschiedenis of handeling zich afspeelt, bijvoorbeeld het Frankrijk van de achttiende eeuw. Vooral bij historische romans is dit tijdsaspect een essentieel punt.

Ruimte

De ruimte is de plaats waar gebeurtenissen zich afspelen. Dit kan een bos, huis, het strand o.i.d. zijn. De ruimte zorgt ervoor dat je het verhaal beter beleeft.

De ruimte bepaalt deels de sfeer en de spanning. Daarnaast kan de ruimte een symbolische functie hebben. 

perspectief of vertelstandpunt

Luister: welk perspectief wordt gebruikt?

 -    ik- verteller: personaal perspectief eerste persoon

-     hij/zij verteller: personaalperspectief derde persoon

-     alwetende verteller: auctoriaal perspectief

-      wisselend perspectief

Wat is een roman/verhaal?

Een prozatekst waarin 1. personages voorkomen die 2. handelingen verrichten; deze handelingen nemen een bepaalde 3. tijdsduur in beslagen staan in een bepaalde 4. tijdsvolgorde; ze spelen zich af in een 5. ruimte en een 6. historische tijd;
het geheel wordt de lezer meegedeeld vanuit een 7. perspectief.