H1. par. 1 Koning en parlement

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

H1 Democratisering van Nederland

Par. 1 Koning en parlement

1.1 De machtsverhouding tussen koning en parlement voor 1848

• In 1813 werd Nederland een monarchie. ​
  
• Met Willem I als koning.
• Vóór 1813 was Ned. een republiek.​
  
• In 1815 NL, Bel, Lux. vormen samen het verenigd Koninkrijk der Nederlanden.

• Nederland wordt een constitutionele monarchie: 
• een koninkrijk met een grondwet.
• De nieuwe grondwet geeft de koning veel macht.​

• Ministers waren dienaren van de koning: hij kon ze benoemen & ontslaan.
• Koning keurde voorstellen goed. of af: parlement had weinig te zeggen.​
• Eerste Kamer werd benoemd door de koning (vrienden)​.
• Tweede Kamer werd benoemd door bestuurders van de provincie (Provinciale Staten).

• In 1830 kwamen de Belgen in opstand en in 1839 werd België zelfstandig. ​

• Jarenlang liet Willem I een leger langs de landsgrens paraat staan: kostte erg veel geld en Nederland dreigde failliet te gaan.
• Sommige parlementsleden wilden een grondwetswijziging waardoor de koning minder macht zou krijgen en het parlement meer macht.
• Willem I weigerde: spanningen tussen koning en parlement.
• In 1840 trad Willem I af en werd zijn zoon Willem II koning. 

www.hetklokhuis.nl

Waaruit blijkt dat koning Willem I erg veel macht had?
Willem I...

1. benoemde & ontsloeg de ministers
2. benoemde de leden van de Eerste Kamer
3. was de baas van het leger en ging over de geldzaken
4. alle antwoorden zijn juist

Onder Willem I was Nederland een...

1. absolute monarchie
2. een constitutionele monarchie
3. een republiek
4. een democratie

In welk jaar werd België zelfstandig?

1. 1813
2. 1815
3. 1830
4. 1839

1.2 De veranderingen in de grondwet van 1848​

• In Europa braken er opstanden uit tegen de ​regeringen: bevolking eiste meer inspraak.
• Willem II was bang dat de bevolking van Ned. ook in opstand zou komen.

1.2 De veranderingen in de grondwet van 1848​

• Willem II wilde liever minder macht, dan helemaal geen macht meer.​
  
• Hij liet daarom door Thorbecke een nieuwe grondwet maken.
• Thorbecke was een liberaal.
• ​Parlement moest meer te zeggen krijgen.​

• Liberalen komen op voor de vrijheid van burgers.​
  
• Zo min mogelijk overheidsbemoeienis, vooral niet op economisch gebied. ​
• Dus géén regels voor werktijden/lonen/etc.​
  
• Wel zorgen voor ziekenhuizen/veiligheid.​

Grondwet 1848

• Dezelfde grondrechten voor iedereen.​
• Koning was onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk.​
  
• Parlement kon de ministers/regering ter verantwoording roepen. 
• ( = ministeriele verantwoordelijkheid)​
• Elke 4 jaar rechtstreekse verkiezingen (censuskiesrecht) voor de Tweede Kamer.​
  
• De Eerste Kamer werd indirect gekozen door Provinciale Staten.​
  
• De koning verloor bijna al zijn macht...
  

www.hetklokhuis.nl

Onder Willem II kwam de volgende grondwet tot stand:

1. 1917
2. 1848
3. 1813
4. 1887

Waarom liet Willem II een nieuwe grondwet maken?

Door de grondwet van 1848 wordt Nederland nog geen volwaardige democratie omdat

1. alleen mensen met voldoende bezit mogen stemmen
2. alleen mensen die liberaal zijn mogen stemmen
3. alleen de koning bepaalde wie mocht stemmen
4. alleen mensen die in het parlement zaten mochten stemmen

Wat stond dus NIET in de grondwet van 1848?

1. Ministeriële verantwoordelijkheid
2. Koninklijke onschendbaarheid
3. Vrijheid van meningsuiting
4. Algemeen kiesrecht

Wat is een vernieuwing uit de grondwet van 1848?

1. Ministeriële verantwoordelijkheid
2. Grondrechten
3. Parlement krijgt meer macht
4. Alle antwoorden zijn juist.

In 1848 kwam er censuskiesrecht in Nederland. Wat hield dit in?

1. Iedereen mocht stemmen
2. Alleen mannen mochten stemmen
3. Alleen rijke mannen mochten stemmen
4. Alleen mannen die konden lezen & schrijven mochten stemmen.

1.3 Het parlement wordt echt de baas in Nederland​

• Door de grondwet van 1848 werd Nederland een parlementaire democratie: burgers kiezen het parlement.
• De regering wordt gecontroleerd door het parlement.​
• De regering bestaat uit de koning en de ministers.

• In 1849 wordt Willem III koning.
• Willem III accepteerde de macht van het parlement niet tot...

De Luxemburgse kwestie

• Willem III wilde, zonder toestemming van ​het parlement, Luxemburg verkopen.​
• Koning is onschendbaar, dus ministers aanpakken.​
  
• Ministers moesten opstappen maar weigerden en werden gesteund door Willem III: Willem III stuurde het parlement naar huis.​
• Nieuwe verkiezingen en een nieuw parlement: ook tegen de plannen.
• Ministers stapten op en Willem III moest accepteren dat het parlement echt de baas was in Nederland.

Door welke gebeurtenis werd duidelijk dat het parlement de macht had?

Wat weet jij nog over de Luxemburgse kwestie?

Wat is de juiste volgorde?

1. A
2. B
3. C
4. D

Examentip

Gebruik geen woorden als IEDEREEN, ALLE, ALLEMAAL, NOOIT, of ALLES.

B.v.: “Iedereen houdt van vakantie”. Deze omschrijving is niet goed! Heel veel mensen houden van vakantie maar er is ook een kleine groep mensen die vakanties haat!

Examentip

Gebruik geen begrippen als GOED, SLECHT of TOEN. Leg uit wat er GOED is, wat SLECHT is, wanneer TOEN was.

Dit is een fout antwoord: “Ze vonden dat het allemaal goed was”! 

Wie zijn “ze”, wat is “dat”, wat is “het” wat is dat goede, en het woord “allemaal” zal waarschijnlijk ook niet kloppen.

Gebruik de tip!
Bedenk wat de mening van Willem III was over de grondwet van 1848. Geef een argument wat je antwoord ondersteund.

De politieke stroming waartoe Thorbecke behoort is …

De opvatting over de rol van de overheid bij deze politieke stroming is