Paragraaf 2: Een winstgevende kolonie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 1, paragraaf 2

Een winstgevende kolonie

Bron 1: Javanen verzamelen rubber uit rubberbomen. Nederlanders hebben deze boom uit Zuid-Amerika in Indonesië geïntroduceerd. 

•  Terugblik huiswerk
• Lesdoel(en)
• Instructie
  
• Aantekening
  
• Aan de slag!
  
• Afsluiting

Wat gaan wij doen vandaag?

Terugblik huiswerk

Bekijk opgave 11.

Studiewijzer

d

Week 38	Lesdoel	Opdracht
18 - 9 t/m 22- 9	2A: Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven. 2B: Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer werd afgeschaft 2C: Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders.	Gelezen: Hoofdstuk 1: Paragraaf 2A t/m 2C Gemaakt: Opgave 1 t/m 11 van paragraaf 2.

2A: De koloniale samenleving

De samenleving in Nederlands-Indië kende grote ongelijkheid. 

1. Nederlanders

Nederlanders waren een relatief kleine groep. Deze groep was wel het machtigst. 

Tot 1880 waren dit bijna allemaal mannen: ambtenaren, soldaten en ondernemers. Zij kregen vaak wel relaties met inheemse vrouwen.

2.

3.

4.

Bron 2: Koloniaal tennisgezelschap in Brits-India, Bombay, 1897. Vergelijkbaar met de Nederlanders in Nederlands-Indië

2A: De koloniale samenleving

2. Indo's

Dit zijn mensen die uit de relaties van Nederlanders en de inheemse bevolking voortkomen.

Vanwege hun donkere huidskleur keken witte Nederlanders op hen neer.

Hierom kregen zij vaak geen belangrijke functie's. 

Bron 3: Portret van een groep Indo-Europese meisjes, Batavia

2A: De koloniale samenleving

2. Indo's

Binnen de laag van de Indo's ontstonden verschillende sociale lagen. 

Hoe lichter de huidskleur, hoe hoger de status. 

Deze verschillende behandeling op basis van huidskleur noemen wij:

racisme

2A: De koloniale samenleving

3. Vrouwen

Vrouwen hielden zich met name bezig met liefdadigheidswerk.

Javaanse adellijke vrouwen begonnen vaker dezelfde mogelijkheden te eisen als mannen.

Later slaagden vrouwen er in om hun positie te verbeteren.

1904: Eerste inheemse meisjesschool.

Bron 4: Een foto van een klas van de Ursuline basisschool voor meisjes in Buitenzorg, Nederlands-Indië (1934)

2A: De koloniale samenleving

4. Slaven

Er was ook sprake van slavernij in Nederlands-Indië. 

De meeste slaven werkten in de landbouw of sjouwer in de haven.

Ook nadat in 1860 de slavernij was afgeschaft bleek er in de praktijk nog steeds veel slaven te zijn

Bron 5: Hollandse slavenhandelaar met zijn inlandse vrouw en twee slaven begeleid door drie bewakers lopen door een heuvellandschap. 

Anoniem (1700 - 1725). 

Verwerking

KLASSIKAAL: Welke vier groepen hadden in Nederlands-Indië en wat was hun positie?

Verwerking

Welke vier groepen hadden in Nederlands-Indië en wat was hun positie?

1. Nederlanders

2. Indo's

3. Vrouwen

4. Slaven

2B: Het cultuurstelsel

Een kolonie moest geld opleveren.

De sultan van Djkokjakarta kwam in opstand tegen de Nederlanders. Deze oorlog koste erg veel geld.

Na deze oorlog voerde Nederland een systeem in die voor grote inkomsten zouden zorgen:

Het cultuurstelsel.

Bron 6: De gevangenneming van prins Diponegoro door generaal De Kock. Schilderij door Nicolaas Pieneman

Aantekening Paragraaf 2B: Het cultuurstelsel

Verwerking Het cultuurstelsel

Je krijgt een fragment te zien uit de film Max Havelaar (1974). 

Hierin zie je hoe het cultuurstelsel in de praktijk werkte. 

Omschrijf in alleen eigen woorden het volgende in je schrift op:

1. Hoe werkt het cultuurstelsel?
2. Hoe zie je dit terug in dit fragment?

Aan de slag!

Lees: Paragraaf 2A, 2B & 2C

Maak: Opgave 1 t/m 11

Klaar?

Samenvatten Paragraaf 2A, 2B & 2C

Begrippen leren paragraaf 2.

Afsluiting

Stiftenopdracht

Je krijgt met je klas 2 minuten de tijd om op het bord zo veel mogelijk op de schrijven over:

Wat heb je vandaag geleerd?

Je mag stiften doorgeven, maar niet gooien. 

Als je klaar bent ga je zitten.

Op het einde bespreken we de opdracht. 

Hoofdstuk 1, paragraaf 2

Een winstgevende kolonie

Bron 1: Eduard Douwes Dekker schrijft in 1860 het boek Max Havelaar. In dit boek komt duidelijk de kritiek op het cultuurstelsel naar voren en de curruptie in Nederlands-Indië wordt aan de kaak gesteld.

• Terugblik cultuurstelsel
• Vervolg cultuurstelsel
• Lesdoel(en)
• Instructie
  
• Verwerking 
• Aan de slag!

Wat gaan wij doen vandaag?

Terugblik: Het cultuurstelsel

Bekijk

Vervolg: Het cultuurstelsel

Leerlingen het cultuurstelsel beter begrijpen a.d.h.v. bronnen uit Havelaar?

Doel opdracht:

Waarom wordt het cultuurstelsel afgeschaft?

Bekijk verschillende kritiek o.a. Max Havelaar & >>> aanhangers cultuurstelsel?  6 bronnen. 

Studiewijzer

d

Week 35	Lesdoel	Opdracht
	2A: Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven. 2B: Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer werd afgeschaft 2C: Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders.	Gelezen: Hoofdstuk 1: Paragraaf 2A t/m 2C Gemaakt: Opgave 1 t/m 11 van paragraaf 2.

2C: Ondernemers en contractarbeiders

1870: Het cultuurstelsel werd afgeschaft.

Ondernemers

Na de afschaffing van het cultuurstelsel nam het aantal Nederlandse ondernemers dat landbouwbedrijven stichten snel toe.

Plantages vol met thee, koffie, suiker, olie, rubber, palmolie, ook mijnbouw.

Bron 2: Bewapende Nederlandse rubberplanter poseert voor een pompinstallatie langs een rivier, Indonesië, 1947

2C: Ondernemers en contractarbeiders

De afschaffing van cultuurstelsel bood geen verbetering, omdat:

Contractarbeiders

Weinig loon voor harde arbeid

Geldboetes

Wurgcontracten

Eentonig werk

Twaalfurige werkdag

Weinig eten

Huizen zonder wc of bad.

Kinderarbeid

Bron 3: Simpele hutten voor Koelie's. Er was geen bad of toilet aanwezig.

2C: Ondernemers en contractarbeiders

Het leven van contractarbeiders

Koelie's zoals de contractarbeiders genoemd werden, hadden naast de slechte woon- en werkomstandigheden ook andere problemen:

• Zij spraken (vaak) de taal niet
• Kenden niemand in de omgeving
• Kregen geen hulp van de Nederlandse overheid: 'koelieordonnantie'.

2C: Ondernemers en contractarbeiders

Koelieordonnantie

Dit was een wet waarin stond dat ondernemers als eigen rechter mochten optreden tegen contractarbeiders.

Mensen die zich niet aan hun contract hielden, vluchtten of werk weigerden mochten door de ondernemers gestraft worden.

Contractarbeiders konden nergens heen.

Bron 4: Koelie's in Nederlands-Indië. 

Verwerking Contractarbeiders

Na de afschaffing van het cultuurstelsel ontstond er een systeem van ondernemers en contractarbeiders.

Je krijgt een post-it:

Schrijf hier het volgende op:

• Geef twee voorbeelden van hoe koelies werden behandelen
• Leg uit dat dit systeem positief was voor de ondernemer en slecht voor de koelies

Klaar?

Plak je post-it op het bord.

Aan de slag!

Lees: Paragraaf 2A, 2B & 2C

Maak: Opgave 1 t/m 11

Klaar?

Samenvatten Paragraaf 2A, 2B & 2C

Begrippen leren paragraaf 2.