7.5 Verrijkingsstof

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Wat is belasting? 

een verplichte bijdrage aan de overheid

• Btw(belasting toegevoegde waarde)
• Loon en inkomstenbelasting
• Vermogensbelasting 
• Belasting over de winst 
• Gemeentelijke belastingen.
  
• Accijzen (benzine, sigaretten, alcohol etc.)

niet-belastingmiddelen 

• Inkomsten van de overheid zoals aardgassen boetes.
• Boetes: geld dat je moet betalen voor wetsovertredingen.
• Opbrengsten uit bedrijven: de overheid heeft aandelen van sommige bedrijven. Als die winst maken levert dat iets op. 

RIjksbegroting:

overzicht van de verwachte inkomsten en uitgaven van de rijksoverheid voor komend jaar.

De rijksbegroting wordt op Prinjesdag gepresenteerd samen met de miljoenennota. Dit is de
toelichting op de rijksbegroting.

De Tweede en daarna de Eerste kamer moeten de rijksbegroting goedkeuren.

Begrotingstekort

= Als de overheid meer uitgaven dan inkomsten verwacht.

Omgekeerde is een begrotingsoverschot.

Een begrotingstekort        overheid geld lenen van banken, verzekeraars, pensioenfondsen en burgers        Staatsschuld 

       Die schuld daalt als de overheid aflost       Over de staatsschuld betaalt de overheid ieder jaar rente.

Financiën van de overheid

Ik kan uitleggen wat een rijksbegroting en miljoenennota is en hoe de staatsschuld hiermee te maken heeft

• De rijksbegroting laat alle verwachte inkomsten en uitgaven van het komende jaar zien. 
• De miljoenennota is een toelichting op deze begroting.

Miljoenennota

Miljoenennota

De overheidsfinanciën

De miljoenennota

De overheidsfinanciën

De miljoenennota

Wat is het uitgangspunt bij de belastingheffing?

-Profijtsbeginsel
-Solidariteitsbeginsel
-Doelmatigheidsbeginsel

Profijtbeginsel

Profijtbeginsel

• Je betaalt als je ergens gebruik van maakt
  
• Voorbeeld: wegenbelasting

Solidariteitsbeginsel

- Sociale zekerheid -> solidariteitsbeginsel

premies en belastingen

Solidariteitsbeginsel

doelmatigheidsbeginsel

de opbrengsten van de belasting moet meer zijn dan de kosten ervan

Berekening inkomstenbelasting

Van de belasting die je in box 1, 2  en box 3 hebt berekend, gaat nog heffingskorting af.

Berekening inkomstenbelasting:

belasting box 1 + belasting box 2 + belasting box 3 

heffingskortingen -

te betalen inkomstenbelasting

betaalde loonheffing -

nog te betalen of nog te ontvangen inkomstenbelasting

Inkomensverschillen

Nivelleren--> verkleinen van de inkomensverschillen.

Denivelleren--> De inkomensverschillen worde

Inkomensverschillen

Inkomensverschillen ontstaan onder andere door:

• Onregelmatige diensten
• Leeftijd
• Opleiding
• Ervaring
• Zwaar of gevaarlijk
• Verantwoordelijk werk

Inflatie en deflatie: begrippen en uitleg

Oorzaken inflatie

• Loonverhoging
  
• Hogere grondstofprijzen 
• Meer vraag naar goederen of diensten
• Minder aanbod van producten
  
• Hogere belastingen
  

Prijscompensatie

Nominaal inkomen: Inkomen waarbij je geen rekening houdt met inflatie.

Reëel inkomen: Inkomen waarbij je wel rekening houdt met inflatie.

Reëel inkomen = Nominaal inkomen - Inflatie

Positief = Koopkracht stijgt

Negatief = Koopkracht daalt

Consumentenprijsindex 

Dit is een indexcijfer dat de ontwikkelingen van de consumentenprijzen weergeeft. 

De prijzen worden in verschillende artikelgroepen ingedeeld 

Nominaal inkomen

Het inkomen dat je in euro's verdient, is een nominaal inkomen.

Als je nominale inkomen met 5% stijgt en er is 3% inflatie, dan ga je er in koopkracht 2% op vooruit. 

nominaal / reeel

nominaal = hoeveelheid euro's

reeel = hoeveelheid / omvang producten

Reëel inkomen

KOOPKRACHT

=

NOMINAAL INKOMEN GECORRIGEERD VOOR PRIJSSTIJGINGEN (INFLATIE)

=

REËEL INKOMEN

Inflatieberekeningen: 

reëel inkomen = nominaal inkomen - inflatie

Nominaal inkomen = reëel inkomen + inflatie

Inflatie = nominaal inkomen - reëel inkomen

Marktvorm

Er zijn verschillende marktvormen.

• Hoeveel aanbieders zijn er?
• Hoeveel vragers zijn er?
• Zijn de producten verschillend of hetzelfde?

Marktvorm:

Hoeveel macht heeft de producent.

Hoeveel macht heeft de consument.

heterogeen <=> homogeen

homogeen = in de ogen van de consument is er geen onderscheid

heterogeen = in de ogen van de consument is er wel onderscheid

Monopolie

• 1 aanbieder, veel vragers
• homogeen product
• hoge toetredingsdrempels
• prijszetter
• natuurlijk of wettelijk monopolie

Oligopolie

• Twee of enkele aanbieders van een product.
• Moeilijke toetreding tot de markt.
• Heterogeen of homogeen oligopolie.

Monopolistische concurrentie

• Veel aanbieders
• Heterogeen product 

Oligopolie

• Twee of enkele aanbieders van een product.
• veel vragers
• Moeilijke toetreding tot de markt.
• Heterogeen of homogeen oligopolie.
• kans op kartelvorming ( prijsafspraak)

Volkomen concurrentie

• In een volkomen concurrentie zijn veel vragers en aanbieders. 
  
• Het gaat om een homogeen product / dienst. 
  
• Er is transparante informatie over de prijzen, die is bekend bij alle marktdeelnemers.
• Toegang tot de markt is vrij.  
  

Marktvormen

Toegankelijkheid:  factoren die de toegang tot de markt of tot een nieuwe sector beïnvloeden.

Transparantie van de markt: Een markt waarbij alle kopers en verkopers volledig op de hoogte zijn van alle omstandigheden die de koop en verkoop beïnvloeden

Plan economie

- veel/alles in handen van de overheid

- overheid bepaalt alles (prijs, hoeveelheid)

- je kunt niet gemakkelijk een bedrijf beginnen 

Vrije markt economie

- overheid regelt nagenoeg niets

- productie en prijs worden overgelaten aan vraag en aanbod.

Sociale markteconomie

De Nederlandse economie is een mengvorm van een plan- en vrijemarkteconomie. Bedrijven mogen zelf weten wat ze verkopen. Vraag en aanbod bepalen daarbij de prijzen.

In Nederland hebben we een sociale markteconomie.

Plan economie

Overheid bepaalt wat er geproduceerd wordt, hoeveel, door wie en tegen welke prijs. Er is geen marktwerking.

De overheid bepaalt;

• Wat er geproduceert wordt 
• Hoeveel er geproduceert wordt 
• Door wie er geproduceert wordt 
• Tegen welke prijs er geproduceert wordt