3de klas herhaling

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Samenvatting

Koolwaterstoffen zijn stoffen die uit C en H atomen bestaan. 

De eenvoudigste ketens noemen we alkanen (methaan, ethaan, propaan...).

Maar je kan veel verschillende soorten ketens maken. 

Vertakt of onvertakt

Verzadigd of onverzadigd

Vertakt/onvertakt, verzadigd/onverzadigd

Voor vandaag: 

herhalen: 

Alkanen en alkenen

Isomeren

Karakteristieke groepen

Naamgeving

Alkanen

Alkenen

Alkenen bevatten een dubbele 

binding tussen C-atomen. 

Ze zijn dus onverzadigd. 

Bijv. etheen, propeen, buteen. 

Alkaan: 

Alkeen: 

1-minuut opdracht alkenen

Teken hexaan en hexeen

Covalentie C = 4

Covalentie H = 1

1-minuut opdracht alkenen

Teken hexaan en hexeen

Naam van alkenen

Je geeft in de naam de plaats van de dubbele binding aan. 

Je telt daarbij op welke C-atoom de dubbele binding zit. 

Als er meerdere dubbele bindingen zijn, geef je ook met een 

voorvoegsel aan hoeveel je er hebt. 

Bijvoorbeeld: pent-2,3-dieen

Wat is de systematische naam van deze stof?

1. Hex-2-een
2. Hex-3-een
3. Hex-4-een
4. Hex-6-een

Namen van alkenen

Bestaat hex-4-een? 

Nee, want we gebruiken altijd het kleinste aantal C-atomen. 

Hex-4-een is hetzelfde als hex-2-een. We gebruiken dus hex-2-een.  

Voor vandaag: 

We behandelen : 

Alkenen

Isomeren

Karakteristieke groepen

Naamgeving

Zijgroepen

We hebben al gezien dat niet alle koolwaterstoffen één rechte keten van C en H atomen zijn. 

Sommige koolwaterstoffen hebben vertakkingen. Soms zitten er ook andere atomen aan.

Dat zijn dus verschillende zijgroepen. 

Alkylen:

1C   Methyl

2C   Ethyl

3C   Propyl

Bijvoorbeeld: methylpropaan

Zijgroepen

We behandelen nu 3 soorten zijgroepen: alkylgroepen, halogenen en alcoholen. 

Als er andere atoomsoorten dan C en H in een zijgroep zitten, krijgt een koolwaterstof andere eigenschappen. Die zijgroepen noemen we dan karakteristieke groepen. 

Alkylgroepen

Vertakkingen van koolwaterstoffen noemen we alkylgroepen. 

Je moet kennen: methyl (1 C), ethyl (2 C's) en propyl (3 C's). 

De plaats van vertakkingen geven we ook 

aan met een cijfer en het aantal met een 

voorvoegsel (di, tri, tetra...). 

Bijvoorbeeld: 3-methylpentaan

Halogeenalkaan

Koolwaterstoffen met halogeenatomen als zijgroep noemen we halogeenalkanen. Voorbeelden van halogeenatomen zijn: chloor, fluor, jood, broom. Halogenen hebben een covalentie van 1. 

De plaats geven we ook aan met een cijfer

en het aantal met een 
voorvoegsel (di, tri, tetra...). 

Bijvoorbeeld: 2-chloor-1,1,1-trifluorethaan. 

Alcoholen

Alcoholen hebben de zijgroep OH. Dit geven we weer met een uitgang -ol

achter een koolwaterstofnaam. We gebruiken ook hier een cijfer voor de plek en een voorvoegsel voor het aantal. Zuurstof heeft een covalentie van 2. 

Alkanen met één OH-groep noemen we 

ook wel alkanolen. 

Bijvoorbeeld: ethanol. 

Welke zijgroepen zijn karakteristieke groepen?

1. Halogenen
2. Alkylgroepen
3. Alcoholen
4. Geen van allen

Welke zijgroep bevat deze stof?

1. Halogeen
2. Alcohol
3. Alkyl
4. Geen

Voor vandaag: 

We behandelen  

Alkenen

Isomeren

Karakteristieke groepen

Naamgeving

Systematische namen

We weten nu de namen van de hoofdketen en alle zijtakken. 

Een samengestelde naam met de hoofdketen, zijtakken en alle cijfers en voorvoegsels noemen we een systematische naam. 

We volgen 3 stappen: 

1. Hoofdketen

2. Zijketens

3. Juiste volgorde

Voorbeeld

1. Hoofdketen

2. Zijketens

3. Juiste nummers, voorvoegsels en volgorde

Stap 1: Hoofdketen

Tel de langste keten van C-atomen. Kies de 

juiste naam en hou rekening met dubbele 

bindingen. Dat heet de stamnaam. 

Stap 1: Hoofdketen

5 C-atomen, dus: pent

Géén dubbele binding op C-atoom 2, dus een 

een alkaan

stamnaam wordt: pentaan. 

Stap 2: Zijketens

Welke soorten zijketens zijn er? Alkylgroep, halogenen of alcohol (OH)?Hoeveel zijn er en welk voorvoegsel hoort daarbij? 

Op welke plek(ken) zitten ze? 

Stap 2: Zijketens

Een methylgroep (CH₃) op C-atoom 3, dus: 3-methyl

Een halogeengroep (Br) op C-atoom 1, dus 1-broom

                                            (Cl) op C-atomen 1 en 2 , dus: 1,2-dichloor

Geen alcoholgroep (OH)

Volgorde: (alfabetisch)

1-broom-1,2-chloor-3-methyl

Stap 3: Volgorde

Alkylgroepen komen eerst, daarna de halogenen op alfabetische volgorde. 

De alcoholgroep komt helemaal achteraan, pas na de stamnaam. 

Alkylgroepen en halogenen (alfabetisch) -> stamnaam -> alcohol

Stap 3: Volgorde

Stamnaam: pentaan

Zijgroepen op goede volgorde: 1-broom, 1,2-dichloor,  3-methyl,stamnaam 

Dus: 1-broom-1,2-dichloor-3-methyl pentaan

Leerdoel

De naam van deze stof is: 1-broom-1,2-dichloor-3-methyl pentaan

Wat is de structuurformule van deze stof? 

3-ethyl-2 methyl-hex-1,4-dieen 

Eindopdracht

Teken de structuurformule van deze stof: 

3-ethyl-2 methyl-hex-1,4-dieen 

Covalentie C = 4

Covalentie H = 1

Covalentie O = 2

Covalentie halogenen = 1

Eindopdracht

Teken de structuurformule van deze stof: 

3-ethyl-2 methyl-hex-1,4-dieen 

tekenvolgorde:

hoofdketen: hex  (6 C's op een rij)

hex-1,4-dieen: 2 dubbele bindingen op plek 1 en 4

zijketens: ehyl (2 C's) op plek 3, methyl (1 C) op plek 2

Quizvragen niveau 1

Geef de systematische naam van deze stof.

1. propaan-2-ol
2. 1,1-dimethylethaan
3. 2-methylpropaan
4. 1,1,1-trimethylmethaan

Geef de systematische naam van deze stof.

1. 1,1-dichlooretheen
2. 1,1-dichlooreth-1-een
3. 1-dichloor-eth-1-een
4. dichlooretheen

Geef de systematische naam van deze stof.

1. but-1-anol
2. butanol
3. butaan-4-ol
4. butaan-1-ol

Geef de systematische naam van deze stof.

1. 1-trichloormethaan
2. 1,1,1-trichloormethaan
3. trichloormethaan
4. trichloormethanol

Quizvragen niveau 2

Deze zijn al wat lastiger...

Geef de systematische naam van deze stof.

1. heptanol
2. hept-6-aan-2-ol
3. heptaan-6-ol
4. heptaan-2-ol

Geef de systematische naam van deze stof.

1. 1-dimethylethaan-2-ol
2. 2-methylpropaan-1-ol
3. 2-methylpropaan-3-ol
4. 1-methylpropaan-2-ol

Geef de systematische naam van deze stof.

1. 2,1-broom-chloorethaan
2. 1-broom-2-chloorethaan
3. 1,2-broom-chloorethaan
4. 1-chloor-2-broomethaan

Geef de systematische naam van deze stof.

1. ethanol
2. etheen-1-ol
3. ethenol
4. eth-1-een-2-ol

Quizvragen niveau 3

En nu wat extra uitdaging!

Geef de systematische naam van deze stof.

1. 2,3,4-trimethylpentaan
2. 1,2,3-trimethylpentaan
3. 2,3,4-dimethylhexaan
4. 1,2,3-dimethylhexaan

Geef de systematische naam van deze stof.

1. 2-methyl-3-ethyloctaan
2. 3-methyl-4,4-diethylhexaan
3. 2,3-ethyl-4-propylpentaan
4. 3-methyl-4-diethylheptaan

Geef de systematische naam van deze stof.

1. 1-methyl-2-pentanol
2. 3-hexanol
3. 5-methyl-4-pentanol
4. 4-hexanol

Geef de systematische naam van deze stof.

1. 3-ethyl-1-broom-1,2-chloorpentaan
2. 3-methyl-4,5-dichloor-5-broomethaan
3. 1-broom-2-chloor-3-ethylbutaan
4. 3-methyl-1-broom-1,2-dichloorpentaan

Extra herhaling

Herhaling covalentie: https://www.youtube.com/watch?v=HKrVsI8L_XY

Herhaling soorten structuurformules: https://www.youtube.com/watch?v=yQnt1TKZh1A

Herhaling (on)vertakt, (on)verzadigd, isomerie: https://www.youtube.com/watch?v=Bl_7NZWMENU

Zie ook vorige les over H8.1 voor meer video's: 

lessonup.app/invite/h/8eBQvveCzr69kDvWq

Extra oefening

Handige website, maar je hoeft niet alles hiervan te kennen: https://www.org.uva.nl/e-klassenpreview/SCH-ORGA/4_naamgeving.html

Systematische naamgeving deel 1: https://www.youtube.com/watch?v=Vr9t6zwqUpU

Systematische naamgeving deel 2: https://www.youtube.com/watch?v=Gd_2wR5PxXM

Systematische naamgeving deel 3: https://www.youtube.com/watch?v=VUZnHWiRYjs

Systematische naamgeving deel 4: https://www.youtube.com/watch?v=6YGqWoy0p2g

Extra video alkanen, alkenen (en alkynen): https://www.youtube.com/watch?v=6MxLXCDwnGE

Halogeenalkanen: https://www.youtube.com/watch?v=XSCmGuRUj4I

Alcoholen: https://www.youtube.com/watch?v=tb5V2JIe-IU

Link voor handige uitleg

https://maken.wikiwijs.nl/97543/Koolstofchemie#!page-3067673