gram woordsoorten: wie, die, dat H2 NN

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

NIEUW NEDERLANDS 

Hoofdstuk 2 grammatica woordsoorten

Doel van deze les:

je kunt vaststellen tot welke woordsoorten 

wie, die en dat behoren.

wie - die - dat

• wie: vragend voornaamwoord, betrekkelijk voornaamwoord of betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent;
• die: aanwijzend vnw, betrekkelijk vnw of betrekkelijk vnw met ingesloten antecedent;
• dat: aanwijzend vnw, betrekkelijk vnw of onderschikkend voegwoord.

Vragend voornaamwoord

AANWIJZENDE VOORNAAMWOORDEN

betrekkelijk vnw

• die, dat, wie en wat 
• wijst terug naar een woord dat eerder is genoemd:               het antecedent. 

De boom die daar staat, is 100 jaar oud. 

Het mooiste boek dat ik recent gelezen heb, is "Jij zegt het". 

betrekkelijk vnw

De meest gebruikte betrekkelijke voornaamwoorden zijn: 

die en dat.

Andere betrekkelijke voornaamwoorden zijn: wie, wat, hetgeen en welk(e).

MIA

De betrekkelijk voornaamwoorden wie en wat komen ook voor zonder antecedent. 

Ze zijn dan vervangbaar voor degene die of datgene wat.

In dat geval benoem je wie of wat als 

betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent (mia).

mia voorbeeld...

Wie dit leest, is gek (degene die). 

Wat daar staat, is vreemd (datgene wat).

Betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent (betr.vnw.m.i.a.) 

Betrekkelijk voornaamwoord mia 

Wie zoet is, krijgt lekkers.

Wat je van ver haalt, is goed.

Het bijzondere aan deze woorden is dat ze eigenlijk een antecedent én betrekkelijk voornaamwoord in één zijn. 

Met 'Wie'  bedoel je 'Degene die' , met 'Wat'  bedoel je 'Datgene wat'.

Voegwoorden

- nevenschikkende voegwoorden

- onderschikkende voegwoorden

voegwoorden

voegen betekent:

met elkaar verbinden

of

aan elkaar vastmaken.

Een voegwoord verbindt twee zinnen met elkaar.

voegwoorden

Een voegwoord zegt iets over:

de reden  - want

de keuze - of

de conclusie - dus

allebei   - en

de tegenstelling - maar

 

Nevenschikkende zinnen

want  = een reden

Nog een voorbeeld

dus = een gevolg

Volgende les:

Een onderschikkend voegwoord verbindt een bijzin met een hoofdzin. 

Voorbeelden van voegwoorden: aangezien, als, dat, doordat, hoewel, mits, nadat, omdat, tenzij, toen, etc.

Onderschikkende voegwoorden

Onderschikkend = niet gelijkwaardig

die en dat

Bij die en dat probeer je eerst het woord te vervangen door deze of dit . Kan dit? --> aanwijzend voornaamwoord.

Die (1) jongen ken ik, maar de man die (2) naast hem zit, niet. Ik geloof dat (3) het rode autootje van hem is, dat (4) naast dat (5) schuurtje staat.

Die (1) jongen ken ik, maar de man die (2) naast hem zit, niet. Ik geloof dat (3) het rode autootje van hem is, dat (4) naast dat (5) schuurtje staat.

1. die --> aanw.vnw, want die kun je vervangen door deze.
2. die --> betr.vnw, want die verwijst terug naar het antecedent 'de man'.
3. dat --> os.vgw, want staat aan het begin van de bijzin dat ... is.
4. dat --> betr.vnw, want dat verwijst terug naar het antecedent 'het rode autootje'.
5. dat --> aanw.vnw, want dat kun je vervangen door dit.

wie

1. betr.vnw: als wie terugwijst naar een antecedent:
   De vriendin van wie ik dit kettinkje gekregen heb. 
2. betr.vnw mia: als wie vervangbaar is door degene die:
   Wie dit leest, is gek. --> Degene die dit leest, is gek.
3. vr.vnw: als wie aan het begin staat van een vraag of van een zin die gemaakt is van een vraag:
   Wie woont er in dat huis op de hoek van de straat?
   Jolien weet niet meer aan wie ze haar biologieboek gaf.

Tot welke woordsoort behoort 'die'?
De beslissing 'die' het bestuur moet nemen, is bijzonder lastig.

1. betr.vnw
2. aanw.vnw
3. vr.vnw
4. os.vgw

Tot welke woordsoort behoort 'dat'?
Ik heb verteld 'dat' ik volgende week op vakantie ga.

1. betr.vnw
2. aanw.vnw
3. vr.vnw
4. os.vgw

Tot welke woordsoort behoort 'dat'?
Het mooiste boek 'dat' ik heb gelezen, is nu verfilmd.

1. betr.vnw
2. aanw.vnw
3. vr.vnw
4. os.vgw

Tot welke woordsoort behoort 'wie'?
'Wie' zich als eerste zou moeten melden, moeten jullie zelf maar uitzoeken.

1. betr.vnw
2. aanw.vnw
3. vr.vnw
4. os.vgw

Ik weet waar de woordsoorten wie-die-dat
tot behoren.

Opdracht 1 van blz. 65 in quizvorm.

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

'Wie' hebben meer over voor geld, mannen of vrouwen? Mannen!

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

Men zegt 'dat' het menthaangas dat koeien uitstoten, een milieuprobleem vormt.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

Men zegt dat het menthaangas 'dat' koeien uitstoten, een milieuprobleem vormt.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

Wist je 'dat' patat ongezond is?

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

Het bevat de stof solanine en 'die' is giftig.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

Bij 'dat' vuurwerk stonden veel Hagenaars, die genoten van de show.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

Bij dat vuurwerk stonden veel Hagenaars, 'die' genoten van de show.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

'Wie' denkt dat de wereld zonder mannen beter af is, heeft het mis. Dat is zeker.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

Wie denkt 'dat' de wereld zonder mannen beter af is, heeft het mis. Dat is zeker.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord

benoem het woord tussen aanhalingstekens:

Wie denkt dat de wereld zonder mannen beter af is, heeft het mis. 'Dat' is zeker.

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.
3. vragend voornaamwoord
4. onderschikkend voegwoord