Basisstof 3: monohybride kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Biologie

Mevr. Zwijns ([e-mail])

WELKOM!

Biologen houden zich bezig met de levende natuur.

Een levend wezen noem je een organisme

Regels

Actief meedoen

Aandacht voor elkaar

Als ik praat...

Mededelingen

Aan het einde van deze les:

• kun jij het verschil tussen homozygoot/ heterozygoot en dominant/ recessief uitleggen
• kun jij met behulp van een kruisingsschema uitleggen hoe genotypes ontstaan
• kun jij kruisingsvraagstukken oplossen mbv
  een stamboom

Basisstof 2: genenparen

Thema 1: Inleiding in de biologie

Wat is een allel

1. een stukje chromosoom op een gen
2. een stukje informatie op een gen
3. een stukje fenotype op een gen
4. een stukje informatie op het DNA

Op chromosoom 3 staat de oogkleur, op welke chromosoom staat nog meer oogkleur

^

Hoeveel chromosomen bevat een chromosomen paar?

1. 46
2. 23
3. 2

Twee verschillende allelen voor een eigenschap is

1. homozygoot
2. heterozygoot
3. co-dominant
4. onvolledig dominant

Homozygoot en heterozygoot

heterozygoot

= twee verschillende allelen 

homozygoot

= twee dezelfde allelen

2 gelijke allelen van een gen voor een eigenschap noemen we:

1. homozygoot
2. heterozygoot
3. dominant
4. recessief

Aa kan je ook omschrijven als ........

1. Homozygoot dominant
2. Heterozygoot
3. Homozygoot recessief
4. Heterozygoot dominant

Heterozygoot

De twee genen zijn ongelijk

Hetero = ongelijk

Het ene gen is dominant over het

andere gen

A = dominant

a = recessief 

Een cavia is heeft voor haarkleur als genotype "aa"
Deze cavia is voor deze eigenschap....

1. homozygoot dominant
2. homozygoot recessief
3. heterozygoot dominant
4. heterozygoot recessief

Wat is een voorbeeld van "dominant homozygoot"

1. Aa
2. aa
3. AA
4. aA

Eigenschap haarkleur. Bruin is dominant over blond. Sleep onderstaande vakken in het juiste sleepdoel.

Homozygoot Dominant

Heterozygoot

Homozygoot Recessief

Aa

AA

aa

Allelen bruin/bruin

Allelen bruin/blond

Allelen blond/blond

Bij bananen vliegen is het allel voor normale vleugels (B) dominant over het allel voor vleugelstompjes (b). Een vrouwtje dat heterozygoot is voor de vleugelvorm wordt gekruist met een mannetje met vleugelstompjes. Maak het kruisingsschema.

B

b

b

b

Bb

Bb

bb

bb

Kruisingsschema:

eicellen -> zaadcellen:	H	h
H	HH	Hh
h

Kruisingsschema:

eicellen -> zaadcellen:	H	h
H	HH	Hh
h	Hh	hh

Een vrouw met blauwe ogen krijgt een kind met bruine ogen. Het allel voor bruine ogen (B) is dominant over het allel voor blauwe ogen (b). Welk(e) genotype(n) kan de vader gehad hebben?

1. alleen BB
2. Alleen Bb
3. Bb of BB
4. Bb of bb

Moeder kat heeft een wittte vacht met genotype aa.

Vader kat heeft een zwarte vacht.

Ze krijgen in ieder geval 1 kitten met een witte vacht.

Vul de kruisingstabel in.

Moeder

Vader

A

a

a

a

Aa

Aa

aa

aa

Welk allel is dominant?

1. Witte vacht
2. Zwarte vacht
3. Niet te zeggen

Co-dominant betekent

1. Dat 1 van de 2 genen allelen dominant is
2. Dat het fenotype intermediair is
3. Dat het genotype intermediair is
4. Dat geen van beide allelen dominant zijn

Welk allel of welke allelen komen tot uiting bij een intermediair fenotype ?

1. Alleen het recessieve allel
2. Alleen het dominante allel
3. Geen enkel allel
4. Allebei de verschillende allelen

Intermediair: Beide fenotypen komen tot uiting 

Intermediair fenotype

Wat is het intermediaire fenotype?

1. KwKw
2. KrKr
3. KwKr
4. Roze

Stamboom

• man vierkant, vrouw rond
• ziek gevuld vakje
• Eigenschap dominant of recessief?
  --> Twee homozygoot recessieve ouders krijgen NOOIT dominant kind

Stamboom

Ziekte veroorzaakt door dominant of recessief allel?

• 5 en 6 krijgen ziek kind
• allel is recessief
• ouders beiden dragen van ziek allel

Stamboom

 Wat is het genotypen van 10?

• 10 ziek, dus aa

Wat zijn de genotypen van 5 en 6?

• dragers, dus Aa

Wat is de kans dat 5 en 6 een

 kind krijgen met PKU?

P: Aa x Aa

F1: 25% AA, 50% Aa, 25% aa

Is de eigenschap (zwart) dominant of recessief?

1. dominant
2. recessief
3. niet te zeggen

Stamboom: overerving voor neusvorm bij mensen. 

Welke neusvorm wordt bepaald door het dominante gen?

1

1. rechte neus
2. wipneus
3. niet te zeggen

Net als bij vraag 6: het fenotype dat verschilt van de beide ouders is dat wat bij het recessieve allel hoort, dus wipneus is recessief, en rechte neus is dominant. Beide ouders moeten wel heterozygoot zijn, omdat ze anders geen kinderen met wipneus (recessief) kunnen krijgen.

Stamboom: overerving voor neusvorm bij mensen. 

Wat is het genotype van persoon 1? 

1

1. EE
2. Ee
3. ee
4. niet met te zeggen

Net als bij vraag 6: het fenotype dat verschilt van de beide ouders is dat wat bij het recessieve allel hoort, dus wipneus is recessief, en rechte neus is dominant. Beide ouders moeten wel heterozygoot zijn, omdat ze anders geen kinderen met wipneus (recessief) kunnen krijgen.

Herhaling 

+ huiswerk bespreken

basisstof 2: genenparen

basisstof 3: monohybride kruisingen

Basisstof 2 & 3: context opdrachten

• Lees basisstof 2 & 3 goed door 
• Maak de bijbehorende context opdrachten
  (p183 en p 193)
  
  
• Hulp nodig? kom naar mijn bureau
• Klaar? kom een examenopgave halen

Recombinatie = herverdeling erfelijke eigenschappen

Zorgt voor variatie

Mogelijke verschillende genotypen bij recombinatie.

Aan het einde van deze les:

• kun jij het verschil tussen homozygoot/ heterozygoot en dominant/ recessief uitleggen
• kun jij met behulp van een kruisingsschema uitleggen hoe genotypes ontstaan
• kun jij kruisingsvraagstukken oplossen mbv
  een stamboom

Huiswerk

Lees basisstof 2 & 3 goed door

Maak de bijbehorende opdrachten