Thema 3 Genetica: BS5 Speciale manieren van overerven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Speciale manieren van overerven

Deze les

1. Multipele allelen

2. Letale factoren

3. Gekoppelde overerving

Herh. monohybride kruising

= kruising waarbij je let op de overerving van één eigenschap.

Één genenpaar betrokken:

Intermediair = mengvorm

bv. wanneer er 3 fenotypen zijn

beide dominant

herhaling X-chromosomaal

• Er zijn eigenschappen die alleen op het X-chromosoom liggen.

Let op: Mannen hebben 1 X- en 1 Y-chromosoom. Vrouwen hebben 2 X-chromosomen. (zie ook kruisingschema in afbeelding)

• Dit betekent dat de man altijd de eigenschap die op zijn X-chromosoon zit als fenotype heeft. 
  

Notatie:

X^KY^- = Dominante Man

X^kY^- = Reccesieve man

X^KX^K = Homozygoot dominante vrouw

X^kX^k = Homozygoot recesieve vrouw

X^KX^k = Heterozygote vrouw

Een vrouw met blauwe ogen krijgt een kind met bruine ogen. Het allel voor B bruine ogen is dominant over het allel voor b blauwe ogen. Welk(e) genotype(n) kan de vader gehad hebben?

1. alleen BB
2. Alleen Bb
3. Bb of BB
4. Bb of bb

Multipele allelen

Voor één erfelijke eigenschap bestaan drie of meer verschillende allelen. Bijv. bloedgroepen --> allelen:

Multipele allelen (voorbeeld: bloedgroepen)

Een man met bloedgroep O en een vrouw met bloedgroep AB krijgen samen een kind. Hoe groot is de kans dat het kind bloedgroep AB heeft?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Letale factor

Een allel dat geen levensvatbaar individu oplevert als een genenpaar bestaat uit twee van zulke allelen.

Als beide ouders dezelfde letale factor bezitten, wordt een deel van de verwachte nakomelingschap niet geboren.

Manx katten

Letale factoren:
De manx is een staartloze kat. De eigenschap staartloos is het gevolg van het dominante gen A. Voor fokkers van dit ras doet zich het volgende probleem voor: homozygoot staartloze jongen zijn niet levensvatbaar. Ze sterven voor de geboorte. Het genotype van een levende staartloze kat is Aa.
Hoe groot is de kans op levende staartloze katten bij een kruising tussen 2 staartloze katten.

1. 100 %
2. 50 %
3. 67 %
4. 75 %

Gekoppelde overerving

Twee genenparen liggen in hetzelfde chromosomenpaar.

Tegenovergestelde: ongekoppelde overerving (= twee genenparen liggen in verschillende chromosomenparen.)

Manier van notatie gekoppelde genen

Gekoppelde overerving

Mitochondriën

Mitochondriaal DNA

Mitochondriën bevatten een klein ringvormig DNA met een klein aantal genen.

 

Erft alleen via de eicel over naar een volgende generatie.