25 01 2022 Lit. begrippen Pers_Persp_Tijd_Ruimte

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

TG2D

Welkom

Leerdoel deze week

Aan het eind van deze week ken je de begrippen Personage, Perspectief,  Tijd en Ruimte  en kun je deze begrippen toepassen op het boek Zes Seconden.

Verder leer je over het onderscheid tussen hoofd- en bijzinnen. 

Programma vandaag

• uitleg Personage, Perspectief, Tijd en Ruimte  
• lezen Boek "Zes seconden" en aantekeningen maken
• uitleg hoofd- en bijzinnen

Uitleg literaire begrippen

document staat ook op Teams, Bestanden, Lesmateriaal

Personages

• Hoofdpersonen: gedachten en gevoel uitgebreid beschreven. Aantek: let op karakter en uiterlijk 
• Bijfiguren: weinig informatie over
• Karakterontwikkeling: in de loop van het verhaal zie je dat een hoofdpersoon verandert / een nieuw inzicht krijgt / ...

Personages

Wie zijn dit tot nu toe in "Zes seconden"?  

Perspectief

• Wat zou dit zijn? 
  
• ...
• gezichtspunt/perspectief: schrijver/regisseur bepaalt via wie jij de gebeurtenissen in het verhaal meekrijgt

Vier vormen:

1. ik-perspectief (ik-persoon vertelt het verhaal)
2. personaal perspectief (hij/zij-persoon vertelt het verhaal)
3. meervoudig perspectief (verschillende hij/zij-personen)
4. alwetend perspectief: verteller weet méér dan personages en 'hangt boven het verhaal': maakt er zelf geen deel van uit. Kan ook commentaar geven op de personages
5. Let op: personage/verteller is NIET de schrijver! 

Perspectief

• kan onbetrouwbaar zijn, omdat je als lezer een onvolledig, onjuist of vertekend beeld kan krijgen. Bijvoorbeeld als de verteller hallucineert of duidelijk liegt. 
• het perspectief kan wisselen binnen een verhaal - vaak is er dan een witregel of nieuw hoofdstuk.

Tijd

• Waaraan zie je in welke tijd een verhaal of film zich afspeelt? 
• ...
• voorwerpen, omgangsvormen, wel of geen internet, voertuigen, taalgebruik, etc.  
• => dit noem je de historische tijd

Welke tijd?

Een jongen komt bij in een snikhete, kale grasvlakte. Hij kan zich niets meer herinneren. Tot zijn opluchting vindt hij een rugzak met daarin een telefoon. Hij wil het alarmnummer intoetsen, maar ziet dat hij een voicemailbericht heeft ontvangen. Hij luistert het af en hoort zijn eigen stem zeggen: ‘Wat er ook gebeurt, bel in geen geval de politie.’

Welke tijd?

'Om halfdrie keerden de Van Raats van het souper terug naar het Nassauplein. Hun huis was stil, de knecht en de meiden waren naar bed. Terwijl Henk zijn sleutel in den zak stak, en den bout dwars voor de huisdeur lichtte, stelde Betsy zich onwillekeurig haar slapenden jongen voor, roze, met gesloten vuistjes, in zijn wit bedje. Zij nam de bougie, van den pijler der trap, en ging naar boven; hij met zijn couranten de eetkamer in. 

Uittreksel van: Louis Couperus. 'Eline Vere'. iBooks. https://books.apple.com/nl/book/eline-vere/id511062936

Vertelde tijd = tijdsduur van het verhaal

• tijdssprong
• versnelling
• vertraging

Kijkopdracht - James Bond

Van welke techniek met betrekking tot tijd maakt de regisseur gebruik?

Ruimte

• Letterlijke ruimtes waarin het verhaal zich afspeelt: geografische plaatsen (fictief of bestaand), onbepaalde plaatsen
• Maar ook de sfeer die er heerst: gezellig, mysterieus, verlaten
• ook het weer, geuren, kleuren, geluid en stilte
• Soms is er sprake van parallellie: triest, regenachtig weer komt overeen met een sombere stemming van de hoofdpersoon.
• Of er kan contrast zijn: een prachtig zonnig strand met de dreiging van een moord

Pak de documenten erbij

Welke vragen heb je nog over literaire begrippen? 

1. Maak aantekeningen en let speciaal op Tijd, Personages en Perspectief

2. Zoek drie verschillende ruimtes op in het verhaal en beschrijf die in je aantekeningenschrift. Welk effect geven die ruimtes?

Welke vragen heb je nog? 

Enkelvoudige en samengestelde zinnen

Hoeveel persoonsvormen zie je in de zin?

 

• Gelukkig heeft Twente gewonnen van PEC Zwolle.
• Toen ik klein was, las mijn opa mij altijd voor. 
• Ik ben blij als ik chocola eet. 
• ...
• meer dan één persoonsvorm? dan heb je een samengestelde zin!
• één persoonsvorm? enkelvoudige zin

Hoeveel persoonsvormen zie je in de zin?

 

• Gelukkig heeft Twente gewonnen van PEC Zwolle.
• Toen ik klein was, las mijn opa mij altijd voor. 
• Ik ben blij als ik chocola eet. 
• ...
• meer dan één persoonsvorm? dan heb je een samengestelde zin!
• één persoonsvorm? enkelvoudige zin

Samengestelde zinnen

twee hoofdzinnen OF

een hoofd- en een bijzin OF

twee hoofdzinnen en een bijzin OF

twee bijzinnen en een hoofdzin OF

.......

Kenmerken van een hoofdzin

• onderwerp en pv staan naast elkaar
  
• geen woord tussen het ow en de pv:
• "Ik sport altijd op zaterdag."
  
• "Op zaterdag sport ik altijd."
• ***Altijd sport op zaterdag ik"

Kenmerken van een bijzin

• tussen het onderwerp en pv kunnen andere woorden staan
  
• pv staat vaak achteraan
• Toen ik klein was, ...
  
• Als ik chocola eet,...
• zin is niet "zelfstandig": je voelt dat er informatie ontbreekt en de zin niet 'af' is: 

Wat is de hoofdzin? 

• Hoewel ik elke week fanatiek sport, word ik nog steeds niet naar de Olympische Spelen gestuurd.
• Hoewel ik elke week fanatiek sport, word ik nog steeds niet naar de Olympische Spelen gestuurd.

Wat is de bijzin? 

• Omdat ik vaak te laat kom, maakt mijn moeder me nu vaak wakker.
• Omdat ik vaak te laat kom, maakt mijn moeder me nu vaak wakker.

Waarom leer je dit? 

• ... 
  
• om beter te formuleren en te schrijven: als je weet wat een bijzin is, dan weet je dat die niet als losse zin met een punt kan voorkomen.

Welke vragen heb je nog over samengestelde zinnen?