bloedsomloop (H12)

• Natuur en techniek
• MBO
• Studiejaar 3

bloedsomloop (H12)

Het levenswiel

lesplanning

uitleg over bloedvaten, (dubbele) bloedsomloop, bloedvatenstelsel, hartwerking, bloed, weefselvloeistof en lymfe, vaccineren, immuniteit.

Welke soorten bloedvaten heb je?

3 soorten bloedvaten

Soorten bloedvaten

Soorten bloedvaten

Kleine bloedsomloop

De kleine bloedsomloop

- Kleine bloedsomloop 

• rechterkamer
  
• longslagader
  
• haarvaten in de longen
  
• longader
  
• linker boezem

zuurstofarm   zuurstofrijk

Kleine bloedsomloop

De grote Bloedsomloop

Grote bloedsomloop

Benaming

Naam slagaders: meestal hebben de slagaders de naam van het orgaan waarnaar ze toegaan.

Naam aders: meestal hebben de aders de naam van het orgaan waar ze vandaan komen.

Bloedvatenstelsel

• Aders/slagaders hebben naam van orgaan waar ze bij horen                                                      Uitzonderingen:
• onderste/bovenste holle aders
•  aorta 
• poortader

Fase 1

boezemsystole

Fase 2

kamersystole

Fase 3 

hartpauze

Wat is bloeddruk?

Bovendruk: kamers trekken samen, bloed gaat in slagaders

Onderdruk: Hartpauze

80/120

Hartslag

hartpauze                                           samentrekken                                  samentrekken                                                                     boezems                                                     kamers            

Werking van het hart 

3 fases:

1. Samentrekken van boezems
   
2. Samentrekken van hartkamers
   
3. Hartpauze

Hartritmestoornissen

• Hartritme: De snelheid waarmee het hart samentrekt (aantal hartslagen per minuut)
  
• Hartritmestoornis: Langdurige verstoring van het normale hartritme
• Bijvoorbeeld te hoog, te laag of onregelmatig

Samenvatting bloedsomloop

Poortader = bloedvat dat bloed van de darmwand naar de lever vervoert.

Kleine bloedsomloop = bloedsomloop waarbij het bloed van het hart naar de longen stroomt en weer terug naar het hart.

Grote bloedsomloop = bloedsomloop waarbij het bloed van het hart naar de rest van het lichaam stroomt en weer terug naar het hart.

Dubbele bloedsomloop = bloedsomloop waarbij het bloed twee keer door het hart stroomt.

Bloed

Bloed

- Bloed bestaat uit:
- Bloedplasma

- Bloedcellen

- Bloedplaatjes

- Welke twee soorten bloedcellen zijn er?

Soorten Bloedcellen

Rode bloedcel: Vervoer

Witte bloedcel: Anti-lichamen

Bloedplasma

Bloedplasma bestaat voor ca. 90% uit water. Daarin zitten allerlei stoffen opgelost, zoals glucose, zouten of mineralen, vitamines, vetten, hormonen, eiwitten, zuurstof en koolstofdioxide.

Het bloed vervoert warmte door je lichaam, zodat je overal ongeveer even warm bent.

Rode bloedcellen

De rode bloedcellen vervoeren zuurstof door middel van hemoglobine.

Rode bloedcellen hebben geen celkern.

Rode bloedcellen zijn enkele maanden in het bloed aanwezig. Afbraak vindt plaats in de lever en milt.

Witte bloedcellen

• Worden gemaakt uit stamcellen in het rode beenmerg.
• Hebben GEEN vaste vorm & kunnen door kleine openingen heen.
• Hebben wel een celkern
• Kunnen bacteriën insluiten en zo onschadelijk maken.
• Dode witte bloedcellen + dode bacteriën pus = etter. (Ze leven dus maar enkele dagen)
• Sommige kunnen antistoffen maken, deze ontwikkelen zich daarna verder in de lymfeknopen.
  
• Schadelijke stoffen die zorgen dat er antistoffen worden gemaakt, noemen we antigenen
• Leukemie: een afwijking op waar de witte bloedcellen gemaakt worden; er worden dan te weinig rode bloedcellen en bloedplaatjes gemaakt en te veel witte bloedcellen, maar die werken niet goed.

Waar worden bloedcellen gemaakt?

Rood beenmerg maakt stamcellen aan

Deze ontwikkelen zicht tot:

rode bloedcellen

witte bloedcellen 

of bloedplaatjes

Waar worden de bloeddeeltjes gemaakt

- Rode bloedcellen

- witte bloedcellen

- bloedplaatjes

 

Gemaakt in het rode beenmerg

platte beenderen (heupen, ribben, borstbeen)

Bloedcellen

Er zijn 3 soorten 'bloedcellen':

- rode bloedcellen

- witte bloedcellen

- bloedplaatjes

Bloedplaatjes

Bloedplaatjes

Bloedplaatjes

Bloedplaatjes zijn uiteengevallen rode bloedcellen

De functie van de bloedplaatjes is bloedstolling.

Bloedplaatjes

• Zorgen dat wondjes dichtgaan

Hoe dan?

1. Bloedplaatjes gaan stuk 

2. Er komt een stof uit de bloedplaatjes

3. Fibrinogeen verandert in fibrinedraden.

4. Er ontstaat een netwerk van fibrinedraden

5. Rode bloedcellen blijven vastzitten en verstoppen de wond.

Weefselvloeistof

Niet alle cellen liggen aangrenzend aan een haarvat. Zuurstof en voedingsstoffen worden naar deze cellen getransporteerd via het weefselvloeistof.

Koolstofdioxide, water en andere afvalstoffen worden weer afgegeven aan weefselvloeistof.

Weefselvloeistof

• Cellen rondom haarvaten 

nemen O2 en voedingsstoffen 

op uit weefselvloeistof.

• C02 en afvalstoffen van cellen 

wordt afgegeven aan de 

weefselvloeistof en een deel aan 

de haarvaten.

Wat doet je lymfevatenstelsel?

• Lymfevaten vervoeren lymfe naar de lymfeknopen (of lymfeklieren).
• In de lymfeklieren wordt de lymfe gecontroleerd op de aanwezigheid van ziekteverwekkers.
• Dit gebeurt door de lymfocyten. Die maken antistoffen.
• Bij veel ziekteverwekkers zwelt een lymfeknoop op

Lymfeknopen

• Hals
• Oksels
• Darmen
• Liezen

Functie:

• Filteren van de lymfe
• Eerste uitzaaiingen kankercellen 
• Lymfecellen

Milt en thymus (T-lymfocyten) zijn ook lymfeknopen. 

Ze maken lymfecellen aan. 

Lymfevatenstelsel: lymfevaten en lymfeknopen

Bestaat uit:

• Lymfevaten en lymfeknopen (lymfeklieren).
• voert lymfe met opgeloste stoffen terug naar het bloedvatenstelsel.
• Lymfeknopen zuiveren de lymfe van o.a. ziekteverwekkers.

Uitleg BS5 - Weefselvloeistof en lymfe

LYMFEVATENSTELSEL

Bestaat uit lymfevaten en lymfeknopen.

Functie: 

- Afvoeren van afvalstoffen uit de organen.

- Afweer tegen ziekteverwekkers. 

LYMFEKNOPEN /  LYMFEKLIEREN

Zuiveren de lymfe van o.a. ziekteverwekkers. 

Wat doen je lymfeknopen

• Lymfevaten voeren lymfe naar de lymfeklieren / lymfeknopen.

• Hier wordt het lymfe gecontroleerd op de aanwezigheid van ziekteverwekkers.

• Dit wordt gedaan door de witte bloedcellen. 

Waarom word je soms ingeënt?

Om infectieziekten te voorkomen, kun je je laten inenten. Een ander woord voor inenten is vaccineren. Er worden verzwakte ziekteverwekkers in je bloed gespoten

Je krijgt de ziekte niet, maar je lichaam maakt wel afweerstoffen.

Je bent immuun als je witte bloedcellen snel afweerstoffen maken, zodat je niet ziek wordt van een ziekteverwekker.

Je bent immuun nadat je een ziekte een keer gehad hebt of na inenting tegen de ziekte.

Bij een inenting (vaccinatie) krijg je verzwakte of dode ziekteverwekkers in je bloed. Word je later alsnog besmet met de ziekte, dan heeft je lichaam de afweerstoffen al en kunnen de ziekteverwekkers snel kapot gemaakt worden: je bent immuun

Infectieziekten

Waarvoor is inenten nodig?

• Inenten > er worden delen van ziekteverwekkers in je bloed gespoten
  - je witte bloedcellen gaan afweerstoffen tegen de ziekteverwekker maken
  - voorkomt infectieziekten
  - ander woord is vaccinatie
  - zorgt ervoor dat je immuun wordt > niet of minder ziek van ziekteverwekker
  - baby's en kinderen krijgen inentingen tegen gevaarlijke (kinder)ziekten zoals mazelen, kinkhoest, rode hond en meningitis
• Vaccinatieprogramma > een schema van inentingen die een kind krijgt en op welke leeftijd dat moet

inenten

Om infectieziekten te voorkomen, kun je je laten inenten of vaccineren. Bij het inenten worden delen van ziekteverwekkers in het bloed gespoten. Je krijgt de ziekte dan niet, maar je witte bloedcellen gaan wel afweerstoffen maken. 

Bij een besmetting met de echte ziekteverwekkers, krijg je de ziekte niet meer. Door inenten ben je immuun geworden. 

Baby's krijgen op het consultatiebureau inentingen tegen allerlei gevaarlijke (kinder)ziekten. 

In Nederland is een vaccinatieschema (afbeelding hiernaast). Hierin staat welke inenting het kind krijgt tegen een bepaalde ziekte. 

Natuurlijke immuniteit

Bij natuurlijke immuniteit word je immuun doordat je ziek bent en je lichaam antistoffen aanmaakt. Je lichaam kan deze ziekte niet nog een keer krijgen (waterpokken) 

Kunstmatige immuniteit

Bij kunstmatige immuniteit word je ingeënt tegen een ziekte. Er wordt een dode of verzwakte ziekteverwekker in je bloed gespoten: vaccin. Je lichaam maakt antistoffen aan. 

EXIT TICKET

INGEVULDE EXIT TICKET

 Na de besmetting wordt elke dag het aantal ziekteverwekkers in het bloed van de vissen bepaald. De resultaten worden weergegeven in een diagram.

Tijdens het onderzoek wordt ook de hoeveelheid antistof tegen de ziekteverwekker in het bloed van de vissen bepaald.

Is die hoeveelheid antistof in het bloed van de tiendoorns op dag 8 groter dan, kleiner dan of gelijk aan de hoeveelheid op dag 3?

Er wordt een onderzoek gedaan naar de afweer tegen ziekteverwekkers bij de tiendoornstekelbaars. Een aantal tiendoorns wordt besmet met een bepaalde ziekteverwekker. 

 Na de besmetting wordt elke dag het aantal ziekteverwekkers in het bloed van de vissen bepaald. De resultaten worden weergegeven in een diagram.

Tijdens het onderzoek wordt ook de hoeveelheid antistof tegen de ziekteverwekker in het bloed van de vissen bepaald.

Is die hoeveelheid antistof in het bloed van de tiendoorns op dag 8 groter dan., kleiner dan of gelijk aan de hoeveelheid op dag 3?

Antwoord: groter dan (zie grafiek)