Bloed

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

11.4 Bloedplasma en bloedcellen

11.4 Leerdoelen en begrippen

Je leert wat de samenstelling is van het bloed en wat de functie is van de bestanddelen van bloed en bloedplasma. 

bloedsamenstelling, bloedplasma, voedingsstof, afvalstof, cholesterol, rode bloedcellen, witte bloedcellen, (rode) beenmerg, stamcellen, hemoglobine, afweer, bloedplaatjes, bloedstolling, bloedarmoede, epo, diffusie, zuurstoftransport, koolstofdioxidetransport, waterstofcarbonaation (HCO₃^-), waterstofion (H⁺), bloedprop, stollingsfactoren, trombine, protrombine, fibrinogeen. fibrinedraden, bloedstolsel. 

Rode bloedcellen

Zuurstoftransport:

• Hemoglobine: rode kleurstof in rode bloedcellen
  
• In hemoglobine zit ijzer
• Zuurstof hecht aan het ijzer in hemoglobine

De rol van rode bloedcellen

Hemoglobine wordt afgekort tot Hb.

In je longen zal hemoglobine zuurstof binden:

Hb + O₂ --> HbO₂

 in je spieren juist loslaten:

HbO₂ --> Hb + O₂ 

Rode bloedcellen

Rode bloedcellen hebben geen celkern! --> korte levensduur  (slechts 3-4 maanden) én kunnen niet meer delen. 

Ze worden afgebroken in de milt en lever. Ijzer uit hemoglobine wordt hergebruikt voor aanmaak nieuwe rode bloedcellen. 

Binas 84I

Aanmaak bloedcellen

De aanmaak van nieuwe rode bloedcellen vindt plaats in het rode beenmerg. 

Staat onder invloed van het hormoon epo (wordt in de nieren gemaakt). 

Regeling

Hoe meer EPO --> hoe meer aanmaak rode bloedcellen. 

Als er zuurstoftekort is in het bloed maken de nieren meer EPO aan. 

Bloeddoping/ hoogtetraining.

Bloedarmoede

Te weinig rode bloedcellen. Dan kan het bloed onvoldoende zuurstof vervoeren. 

Oorzaken:

- Vaak ijzertekort (= tekort hemoglobine).

- Soms te weinig aanmaak bloedcellen (= tekort aan EPO).

IJzer

EPO

Zuurstof

CO2 afgifte (weefsel) BINAS 83E

Stap 1 

De CO2 die in de weefsels wordt geproduceert diffundeert naar het bloed. Daarna in de rode bloedcellen.

1

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 2 

Deel van het CO₂ bindt aan hemoglobine (Hb).

2

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 3 

Deel van het CO2 reageert met H₂O en wordt met behulp van een enzym omgezet tot HCO₃^- (waterstofcarbonaation) en H⁺ (waterstofion).

HCO₃^- diffundeert de rode bloedcel uit en wordt verder via het bloedplasma vervoerd.

3

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 4

H+ bindt aan hemoglobine tot HbH.

Dit voorkomt dat het bloed te zuur wordt.

4

Zuurgraad bloed

De zuurgraad van de omgeving heeft invloed op de werking van enzymen en andere eiwitten. Daarom is het belangrijk dat de zuurgraad van bloed zo constant mogelijk blijft (pH 7,36-7,4).

CO2 afgifte (longen)

Afgifte van CO₂ aan longen (uitademen):

1. HCO3- diffundeert de rode bloedcel in.

2. H+ en CO2 komen vrij.

3. H+ en HCO3- vormen H2O en CO2

5. CO2 diffundeert de cel uit, het bloedplasma in en richting het longblaasje.

rode en witte bloedcellen

• 
  

Witte bloedcellen

(leukocyten)

Witte bloedcellen hebben een celkern. 

Ze zijn altijd verschillend van vorm, ze hebben geen vaste vorm. 

Bloedvaten vertakken zich tot hele dunnen bloedvaten, de haarvaten. Een haarvat is maar 1 cel dik. 

Door hun vorm kunnen de witte bloedcellen gemakkelijk door piepkleine openingen in de wand van de haarvaten.

Als je een wondje hebt en er komen bacteriën of andere lichaamsvreemde ziekteverwekkers in je lichaam, dan komen de witte bloedcellen in actie.

Er zijn verschillende soorten witte bloedcellen. 

Deze hebben een verschillend taak.

Fagocytose

Door een fagocyt, meestal macrofaag  (een soort wiite bloedcel)

Niet-specifieke afweer:  

het maakt niet uit welke ziekteverwekker / toxine het is

Specifieke afweer

Bloedplaatjes

Bloedplaatjes

- Stollen het bloed

- Te veel aan bloedplaatjes (trombose kan optreden)

- Te weinig aan bloedplaatjes (blijf je bloeden)

Plasma-eiwitten

Bijv. fibrinogeen. 

Dit eiwit is nodig voor de bloedstolling.

Verwonding

Bij verwondingen kan je bloed verliezen.

1e reactie: samentrekken spieren in getroffen aders of slagader

2e reactie: bloedstolling

Bloedstolling

Afbraak rode bloedcellen