3.2 Crisis en ontevredenheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Het interbellum

3.2 Crisis en ontevredenheid

Doel van de les

Je kan de staatkundige kaart van Europa, behorend bij deze periode herkennen en veranderingen verklaren.

Je kan enkele bepalingen van de Vrede van Versailles herkennen en noemen.

Je kan de gevolgen van de economische crisis voor het vertrouwen in de democratie in Europa en in het bijzonder voor Duitsland herkennen en beschrijven.

Welke straffen kreeg Duitsland in het Verdrag van Versailles?

De Vrede van Versailles

Duitsland wordt zwaar gestraft

• Duitsland moet grondgebied afstaan aan Frankrijk (Elzas-Lotharingen) en andere buurlanden.
  

• Duitsland moet zijn kolonies afstaan.
• Duitsland mag enkel een beroepsleger hebben van 100.000 soldaten en geen luchtmacht.
• Duitsland moet hoge herstelbetalingen doen.
  

De Vrede van Versailles

Gevolgen van de Vrede van Versailles

• Het Rijnland en Rurhgebied worden door Frankrijk bezet om herstelbetalingen af te dwingen.
• Er is hyperinflatie (extreme stijging van de prijzen) omwille van de herstelbetalingen.
• Er is een zware economische crisis.
• Er is politieke onrust in de jonge democratie (bv. mislukte staatsgreep Nazi's in 1923)

Republiek van Weimar

Ontstaan

• Opgericht in 1918 na het aftreden van keizer Wilhelm II.
  
• Parlementaire democratie met een president als staatshoofd.

Republiek van Weimar

Problemen

Economische onrust door herstelbetalingen WO I:

• Regering liet geld bijdrukken om herstelbetalingen te betalen.
• Hierdoor ontstond hyperinflatie.

Politiek onrust:

• Pogingen tot staatsgrepen van communisten, nationalisten, separatisten, ...
• Bierkellerputsch in Munchen (1923): poging tot staatsgreep door NSDAP

11 januari 1923: Bezetting van het Ruhrgebied

Bezetting van het 

Ruhrgebied 1923-1924

E2

• Duitsland kan de herstelbetalingen niet meer opbrengen 
• Franse troepen bezetten het Ruhrgebied om Duitsland te dwingen
• De Duitse arbeiders leggen er hun werk neer, maar de overheid betaalt door.

Hitlers mislukte staatsgreep

Dolkstootlegende

In Duitsland ontstaat de dolkstootlegende:

Het Duitse leger had de oorlog kunnen winnen maar werd verraden door zijn eigen regering. Die regering sloot, tegen een hoge prijs, vrede met de Geallieerden.

• Dit is een legende. Het Duitse leger was uitgeput en er heerste hongersnood.
• Wantrouwen tegenover democratische regering.
• Hitler gelooft heel sterk in deze legende.
  

Hitlers mislukte staatsgreep

Bierkellerputsch (1923)

Wat?

• NSDAP pleegt in München een staatsgreep onder leiding van Hitler.
  
• Leger steunt de staatsgreep niet en neemt Hitler gevangen.
  
• Hitler wordt veroordeeld voor 5 jaar... maar komt na 1 jaar vrij.
  

Gevolgen?

• Het proces geeft Hitler nationale bekendheid.
  
• Hitler schrijft Mein Kampf (mijn strijd).
  

Dawesplan

Problemen

Problemen voor Duitsland

• Duitsland kent economische crisis
• Duitsland kan zijn herstelbetalingen niet doen wegens te lage belastingopbrengsten.

Problemen voor VS

• Frankrijk en Groot-Brittannië hebben oorlogsschulden bij de VS.
• Weinig handel (export) tussen Europa en VS.

Dawesplan

Schema

DUITSLAND

FRANKRIJK

VS

herstelbetalingen uit belastingsgeld

oorlogsschulden

+ handel met VS

leningen voor opbouw economie

Dawesplan

Oplossing problemen

Oplossing

• De VS leent geld aan Duitsland om de economie opnieuw op te bouwen.
• Duitsland heeft meer belastinginkomsten (betere economie) en kan herstelbetalingen doen.
• Frankrijk kan oorlogsschulden in VS aflossen en Amerikaanse producten kopen.

Hierdoor herleeft de Duitse economie en komt er politieke rust in de Weimarrepubliek.

Erfüllungspolitik en Dawesplan

• Gustav Stresemann werd nieuwe bondskanselier en wilde de inflatie stoppen door compromissen te sluiten met Fra. en België=>Dui. gaat afspaken vrede Versailles uitvoeren en westgrenzen met België en Frankrijk erkennen=> Erfüllungspolitik.
• Als beloning voert de VS het Dawesplan in om met leningen de economie te herstellen en de herstelbetalingen te betalen.  

Erfüllungspolitik

• Regering besluit om eisen van Versailles te vervullen
• Amerika verstrekt Duitsland leningen met het Dawesplan
• In Verdrag van Locarno erkent Duitsland gebiedsverlies (1925)
• Duitsland mag lid worden van de Volkenbond (1926)

Gustav Stresemann

Crisis in de Verenigde Staten

Beurskrach van Wallstreet

• Overproductie in landbouw.
• Overwaardering aandelen:
    1. Mensen kopen met geleend geld aandelen, waardoor de prijs van aandelen stijgt.
   2. Mensen kopen nog meer aandelen, waardoor de prijs van aandelen verder stijgt.
   3. Bedrijven zijn op papier meer waard dan in werkelijkheid
   4. Mensen dumpen massaal hun aandelen, waardoor de prijs van aandelen keldert.
   5. Mensen kunnen leningen niet langer terugbetalen en banken gaan failliet.

Crisis in de Verenigde Staten

Gevolgen crisis

hogere belasting

minder winst

arbeiders ontslagen

stijging

werklozen

minder koopkracht

daling verkoop

Een sterke leider

Onvrede bevolking

In Duitsland verlengt men opnieuw naar een sterke leider in plaats van naar democratie:

• Economische crisis VS (1929) treft ook de rest van de wereld.
• Gekrenkte trots door Vrede van Versailles.

Fascisme

Benito Mussolini

In 1922 grijpt Benito Mussolini de macht in Italië. Het land wordt een totalitaire dictatuur:

• Einde democratie met Mussolini als leider.
• Censuur en propaganda zorgen voor indoctrinatie.
• Tegenstanders worden met geweld aangepakt.

Fascisme

Kenmerken

• Leider (Il Duce) is alleenheerser (leiderbeginsel).
• Nationalisme.
• Geweld wordt verheerlijkt.

In tegenstelling tot het nationaal-socialisme kent het fascisme in oorsprong geen rassenleer of anti-semitisme.