10.3 Europa: van verdeeld naar één

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De Europese eenwording 

• Streven naar Europese integratie door:
• - voorkomen Europese oorlog / einde rivaliteit Dld-Fr
• - einde nationalisme in Europa > economische groei
• - angst voor uitbreiding communisme (zie ook Marshallpan)
• Europese Gemeenschap voor kolen en staal (EGKS, 1950):
• - Robert Shuman belangrijk 
• - Frankrijk/BRD/Italië/Benelux
• - kolen en staalproduktie onder één bestuur > begin integratie

Uitbreiding Europese integratie:

• EEG en Euratom (1957)
• Europese Gemeenschap (1967):
• - EGKS/EEG/Euratom samen
• - Europese Commissie (Brussel)
• - landbouwbeleid belangrijk
• Uitbreidingen lidstaten:
• - 1973: GB lid (nu geen veto Frankrijk) +
• - Denemarken / Ierland en later:
• - Spanje / Portugal / Griekenland:
• - politieke redenen (einde dictaturen)

verdere ontwikkelingen:

verzet en uitbreiding

• GB voor gemeenschappelijke markt,
• tegen: politieke en monetaire unie
• Thatcher: 'splendid isolation' >
• jaren 80: 'Eurosclerose' >
• eenwording nieuwe leven inblazen:
• - Akkoord van Schengen (1985)
• - Verdrag  an Maastricht (1992) > 
• - Afschaffen douanerechten (1994)
• - Europese Unie (officieel in 2009)
• - i n 2004 vele Oostbloklanden erbij

Europese Eenwording

Bijdrage 'Jort geschiedenis'

Gevolgen integratie:

• Stijging welvaart in Europa
• Verzet vanuit bevolking:
• - geen democratische controle
• - geen inspraak op wetten 'Brussel'
• - verlies aan nationale identiteit 
• - schuldencrisis Euro >
• - winst nationalisten / populisten
• Referenda >
  
• Brexit >            Farage 

Volksopstanden in het Oostblok

de dood van Stalin

Beeldbank, 2 minuten

Volksopstanden in het Oostblok:

• Opstanden na de dood van Stalin (1953)

• Hongaarse Opstand na Destalinisatierede van Chroesjtsjov (1956)


• 'Praagse Lente', onlusten in Tsjechoslowakije (1968)

Hongaarse Opstand (1956):

• na destalinisatierede en 'vreedzame coëxistentie'
• bevolking in Hongarije hoopt op democratische hervormingen
• demonstraties in Boedapest / beeld van Stalin omvergetrokken
• pro-Russische regering gedwongen af te treden
• nieuwe regering wil uit het Warschaupact treden
• gevolg: Rusland zet het leger in

Volksopstanden in het Oostblok

Hongaarse Opstand

2 minuten

0

Praagse Lente (1968)

• Dubcek, nieuwe communistische leider, wil hervormingen: 'communisme met een menselijker gezicht':
• censuur afgeschaft, meer economische vrijheid
• Brezjnev (leider SU 1964 -1982) komt met 'Brezjnevdoctrine' 
• Augustus: Warschaupactlanden vallen Praag binnen
• Dubcek afgezet en hervormingen teruggedraaid.

Volksopstanden in het Oostblok

Praagse Lente

10 minuten,

'Andere Tijden'

Conclusie:

Rusland grijpt (ook) onder Chroesjtsjov (1956 -1964) en Breznjev (1964 - 1982) met het leger in als het volk in de Oostbloklanden democratische hervormingen eist.

Belangrijk: Gorbatsjov (1985-1991) zou met deze politiek breken door militair niet in te grijpen in de Oostbloklanden toen daar hervormingen geëist werden!!

Gorbatsjov

• 1985 - 1991
  
• Perestroika en Glasnost
• ontwapening, o.a door:
• plan Reagan: SDI project >
• nieuwe investeringen nodig in SU 
• maar:
• geen geld

0

Val van het communisme:

voortgekomen uit:

• 1. Ontevredenheid bevolking Oosblok +
• 2. Beleid Gorbatsjov > geen ingrijpen bij:
• acties tegen eigen bevolking
• Ontwikkelingen al begonnen in Polen:
• - 1979: bezoek Paus Joh. P II (Pool) > geloof populairder dan communisme en:
• - steun voor vakbond 'Solidarnosc' > ondermijning gezag regering
• Dec. 1980: Noodtoestand uitgeroepen
• 1989: vrije verkiezingen: verlies winst >
• president: leider van Solidariteit (Lech Walesa)
• Moskou greep niet in!!!

Situatie in Polen slaat over naar:

• Hongarije:
• - hervormingsgezinde leiders staan gaten in Ijzeren Gordijn toe >
• - velen vluchten o.a. DDR burgers
• Ook via BRD ambassade in Praag (Tsjechosl) vele vluchtelingen >
• onhoudbare situatie >>>>>>>
• Ook in DDR protesten:
• 
  

 documentaire: 

Val van de Muur en een terugblik

(7 minuten)

0

Gorbatsjov

• 1985 - 1991
  
• Perestroika en Glasnost
• ontwapening 
• geen militair ingrijpen meer als  volk hervormingen wil >
• einde Brezjnev-doctrine
• Gevolg: demonstraties in DDR leidden tot val van de Muur (1989)

Beweging sloeg over naar andere Oostbloklanden:

• Hongarije: de eerste gaten in het IJzeren Gordijn 
• Tsjechoslowakije: velen vluchtten via ambassade
• DDR: Val van de Muur (9 november 1989) >
• Impressie (7 minuten, NOS journaal)
  

0

Beweging sloeg over naar andere Oostbloklanden:

• DDR: Val van de Muur (9 november 1989) 
• van 'Wir sind das Volk' naar:
• 'Wir sind ein Volk' >
• Duitse Eenwording 3 oktober 1990 !!!!!!!
• Tsjechoslowakije: 'fluwelen revolutie' >
• Havel (dissident) nieuwe president
• Roemenië: Ceaucescu afgezet  en gedood na 'proces'. (1989)

documentaire over de val van Ceaucescu

'In Europa', Geert Mak

10 mnuten

Na de Val van de Muur:

• Onder druk van de DDR burgers:
• herenigingsgesprekken:
• Kohl en Gorbatsjov (irv compensatie)
• Scepsis bij Eng/Fr ..........
• 3 oktober 1990: Hereniging 
• bijzonder kostbaar en
• grote verschillen 'Wessies' en 'Ossies'
• Ook:
• - Gorbatsjov afgezet ('91)
• - communisme in de SU
•   ten val gebracht 

USSR en Oost-Europa na 1991:

• Jeltsin leider van Rusland
• Voormalige republieken onafhankelijk
• markteconomie > enkele superrijken
• Baltische staten en Polen bij EU.
• Elders autoritaire staten (o.a. Hongarije)
• Nationalistische en ethnische gevoelens >
• nationalisme > afscheidingen (Tsjechië) en
• ethnische conflicten (Balkanoorlogen)

Gevolgen val communisme voor het Westen:

• - VS 'politiagent van de wereld'
• - Navo: beheersing militaire conflicten ipv 
•                 bestrijden communisme
• - Duitsland economische motor Europa
• - Poetin (2008): herstel positie > 
• - nieuwe spanningen met het Westen o.a,
• - Oekraïne (Krim)