1.3 De eerste steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H1.3 De eerste steden

4 Havo

Vandaag

Huiswerk nakijken

Herhalen

Leerdoelen

Uitleg 1.3

Examenvraag oefenen

Leerdoelen controleren

Huiswerk

2

a Boeren produceerden op de vruchtbare grond langs de rivieren meer voedsel dan ze nodig hadden. Dankzij de overschotten konden boeren anderen voeden die niet meer van de landbouw leefden.

b Een minderheid van de bevolking leeft in steden.

c Bijvoorbeeld: Bij het organiseren van dijken, dammen en kanalen ontstond een elite van mensen die leidinggaven.

d ambachten en handel

3

Bijvoorbeeld:

a - In Mesopotamië waren stadstaten met vorsten die meestal wel rekening hielden met een adviesraad van aanzienlijke mannen. De rest van de bevolking bestond uit onderdanen die de regering moesten gehoorzamen.

- In Egypte ontstond één staat met een koning aan het hoofd, de farao.

b Door de belasting kon de overheid voedsel verstrekken aan bijvoorbeeld ambtenaren, militairen en priesters.

5

Bijvoorbeeld:

a Het ontwikkelde zich van een beeldschrift (met afbeeldingen) naar een schrift met abstracte tekens.

b - Het kleitablet komt uit de beginfase want de tekst bestaat uit afbeeldingen, zoals een hand.

- Het beeld komt uit een late fase want de tekst bestaat uit abstracte tekens.

8

Bijvoorbeeld:

a - gebeurtenis: Gudea werd omstreeks 2150 v.C. heerser van Lagash, een van de eerste stedelijke gemeenschappen.

- ontwikkeling: In het Midden-Oosten groeiden dorpen waardoor de eerste stedelijke gemeenschappen ontstonden.

- verschijnsel: Steden krijgen een elite, wat kenmerkend was voor stedelijke gemeenschappen.

- handeling van een persoon: Boeren betaalden belasting aan de heersers van steden, wat kenmerkend was voor stedelijke gemeenschappen.

- gedachtegang van een persoon: Goden bepalen alles wat gebeurt. Dit ontstond in de eerste stedelijke gemeenschappen.

b Ik begrijp nu beter dat we tegenwoordig leven in een fase van een langdurige historische ontwikkeling, waarin de samenleving steeds complexer werd.

13

Bijvoorbeeld:

Deze past erbij omdat Uruk een grote stad was met onder meer een tempelgebouw, waarin veel mensen afgescheiden van het platteland leefden.

15 Bijvoorbeeld:

Toen de eerste steden ontstonden, groeide de handel met omliggende gebieden. De ambachtslieden hadden steeds meer vraag naar verschillende grondstoffen om in hun producten te verwerken.

Noem twee grote verschillen tussen de levensstijl van de jagers/verzamelaars en de eerste boeren

Hoe vergrootte de landbouwrevolutie sociale ongelijkheid?

Noem twee oorzaken van de landbouwrevolutie

Hunebedbouwers vereerden hun voorouders. Ze geloofden in een hiernamaals. Leg uit waaraan we dat kunnen zien.

Leerdoelen

In deze paragraaf leer je:

1. Hoe de eerste stedelijke gemeenschappen ontstonden, en 
2. welke groepen ontstonden in landbouwstedelijke samenlevingen en
3. welke politieke en culturele ontwikkeling plaatsvond

De eerste steden

+/- 4000-2000 v Chr in Mesopotamië

Van dorp naar stad met bestuursgebouwen, pakhuizen en tempels  --> centralisatie

Stad: van het platteland afgescheiden plaats met veel bewoners, waarvan de meesten niet leven van de landbouw

Mogelijk door landbouwoverschotten

1.3 De eerste steden

Het ontstaan van een elite

Niet iedereen hoefde meer boer te zijn --> gespecialiseerde beroepen zoals

• Ambachtslieden (mensen die met de hand iets maken)
• Militairen
• Priesters
• Handelaren

Stelsel van dijken, dammen en kanalen (irrigatie) --> een elite ontstond die hieraan leiding gaf

Hiërarchie (rangorde)

Egypte: één staat met aan het hoofd de koning (farao) 

Mesopotamië: groot aantal kleine stadstaten (stad met omringend landbouwgebied) met koning-opperpriesters

Hiërarchie (rangorde)

Egypte: één staat met aan het hoofd de koning (farao) 

Mesopotamië: groot aantal kleine stadstaten (stad met omringend landbouwgebied) met koning-opperpriesters

Belasting?

Vanaf het ontstaan van steden met een elite moesten boeren belasting gaan betalen aan de vorst. Waarom denk je?

En vervolgens leidde dit tot de ontwikkeling van het schrift. 

Belasting --> schrift

Belasting was voedsel voor ambtenaren, militairen en priesters

Om problemen te voorkomen moest worden bijgehouden welke regels er waren en hoeveel voedsel er was geproduceerd --> het schrift werd uitgevonden. 

)

Schrift

Uit het schrift met afbeeldingen ontstond geleidelijk een abstract schrift met honderden tekens.

Leek op spijkers: spijkerschrift

Egypte: hiërogliefenschrift

Oudste wetboek: Hammoerabi

Codex Hammoerabi

Rond 1754 v.Chr.

229. Als een bouwer voor iemand een huis bouwt en het niet goed bouwt, en het huis dat hij bouwde erin valt en de eigenaar ervan doodt, dan zal die bouwer ter dood worden gebracht.

230. Als het de zoon van de eigenaar doodt, wordt de zoon van die bouwer ter dood gebracht.

196. Als een man het oog van een andere man uitdooft, zal zijn oog worden uitgezet.

197. Als hij het bot van iemand anders breekt, zal zijn bot worden gebroken.

1.3 De eerste steden

Cultureel: gaat over het denken en doen van mensen, de manier waarop ze hun leven vorm geven

Politiek: gaat over de macht van een land, gebied, stad of institutie

Economisch: gaat over hoe mensen met middelen en geld omgaan

Sociaal: gaat over de verhoudingen van mensen onderling

1.3 De eerste steden

• Cultureel: geloof in meerdere goden (polytheïstisme)
• Politiek: de steden werden geregeerd door een vorst (ontstaan godkoningschap)
• Economisch: specialisatie beroepen en uitwisseling van goederen (handel)
• Sociaal: grotere bevolkingsaantallen / sociale gelaagdheid

Huiswerk

Lees H1 Jagers en boeren

Maak: Examentraining Opdr. 1 t/m 4 (blz.14)