Woordvorming

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

graaiflatie

vreugdebier

nepobaby

woordvanhetjaar.vandale.nl

Welkom

Taalbewustzijn

Woordvorming

Nederlands

Lesprogramma

• Uitleg samenstelling en afleiding
  

• Oefeningen maken in LessonUp
• Zelfstandig werken

Galgje...

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat samenstellingen en afleidingen zijn.

• kun je herkennen en uitleggen wat het verschil is tussen een afleiding en een samenstelling.

• kun je met gegeven grondwoorden samenstellingen en afleidingen maken.

• kun je bij het schrijven van een tekst op de juiste manier samenstellingen en afleidingen schrijven.

Samenstelling

• Alle delen (twee of meer) kunnen zelfstandig voorkomen.

• Vaak twee zelfstandignaamwoorden.

• Soms ook een combinatie van zelfstandignaamwoord met een bijvoeglijknaamwoord, telwoord, werkwoord of afkorting.

Verbind de grondwoorden met het passende voor- of achtervoegsel

a

her

vol

on

aller

liefde

kennen

beste

eerlijk

sociaal

Afleiding

• Woord waarvan niet alle delen zelfstandig kunnen voorkomen.
  
  
• Verkleinwoorden, meervouden en werkwoordsvervoegingen zijn voorbeelden van afleidingen.

• Een grondwoord vormt de basis en daaraan zijn voor- en/of achtervoegsels toegevoegd.

Voorvoegsels

• Er bestaan veel woorden met be-, ge-, her-, on(t)-, ver-, wan-, en aarts- ervoor.
  
  
• Deze korte stukjes zijn voorvoegsels, je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

Voorvoegsels zet je altijd voor een woord, zoals het woord  zelf al aangeeft: voorvoegsel. Het gaat dus om het eerste deel van een woord.

Voorbeelden 

• gezang
• beantwoorden
• herzien
• ontcijferen
• vergeven
• wangedrag
• aartsrivaal 

Achtervoegsels

• Er zijn veel woorden met -heid, -lijk, -ing, -ig, -er, -erd, -aar, -aard, -baar, -rik of -isch erachter. 
  
  
• Deze korte stukjes zijn achtervoegsels.
  
  
• je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

achtervoegsels zet je altijd achter een woord, zoals het woord zelf al aangeeft: achtervoegsels. Het gaat dus om het laatste deel van een woord.

Voorbeelden 

• blijheid
• duidelijk
• afdeling
• aardig
• aansteker
• eigenaar
• aaibaar
• fantastisch

-(i)teit biodiversiteit

-kundig vakkundig

-(e)lijk wetenschappelijk

-rijk waterrijk

-vaardig slagvaardig

-wekkend angstwekkend

-achtig kinderachtig

-baar onoplosbaar

-eus nerveus, matineus

-heid werkloosheid

-ief subjectief

-ig gelukkig

-isme socialisme

Veelvoorkomende achtervoegsels

Waarom?

• Door voor- en achtervoegsel verandert de betekenis van een woord.
  
  
• Kijk dus altijd goed in de zin wat er precies bedoeld wordt.
  
  
• Het einde van de film is prachtig.
• De docent kan eindeloos doorzeuren over mijn punt.

Oefening

woorden maken

In de volgende dia's moet je zoveel mogelijk woorden opschrijven door een voor- of achtervoegsel toe te voegen.

Bijvoorbeeld: beleefd

- onbeleefd -  onbeleefdheid - beleefdheid  -

besmetten

vinden

einde

liefde

werken

Wat is de betekenis van het voorvoegsel anti-?

1. zonder
2. opnieuw
3. tegen
4. verkeerd

Wat is de betekenis van het voorvoegsel mis-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. verkeerd

Wat is de betekenis van het voorvoegsel ex-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. slecht

Wat is de betekenis van het voorvoegsel wan-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. slecht

Wat is de betekenis van het voorvoegsel her-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. niet

Oefening

woorden met achtervoegsels

In de volgende dia's moet je een woord opschrijven dat past bij de omschrijving. Dit is een woord met een achtervoegsel.

Bijvoorbeeld: te drinken - drinkbaar

uit te klappen

iemand die lui is

te betalen

het verminderen

dat wat overblijft

dat wat je gebakken hebt

kunnen werken

als van een dier

met heel veel begrip

Maak de juiste combinaties van de
volgende voorvoegsels en woorden:
her, wan, hoop, kansen

Maak de juiste combinaties van de
volgende voorvoegsels en woorden:
ont, ge, ploffen, zaag

Maak de juiste combinaties van de
volgende voorvoegsels en woorden:
be, ver, kijken, branden

Leg in eigen woorden uit wat het verschil is tussen een samenstelling en een voor- & achtervoegsels

Aan de slag!

• Hoofdstuk 9.4
  opdracht 23-30

- opdracht 25 hoeft niet

taaluilen.nl