Paragraaf 4.3: Wereldwijd produceren en consumeren

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Paragraaf 4: Wereldwijd produceren en consumeren

Leerdoelen

1. Je weet hoe een productieketen in elkaar zit.
   
2. Je begrijpt waardoor een mondiale productieketen leidt tot uitputting van grondstoffen en milieuvervuiling.
   
3. Je kunt voorbeelden bedenken van cradle-to-cradle gemaakte producten
   

Productieketen

Een product bestaat uit heel veel verschillende onderdelen. Neem je schoen bijvoorbeeld. Die bestaat uit de rubberen zool, de leren buitenkant van de schoen, de katoenen binnenkant, de katoenen binnenzool, de schoenveters, de metalen ringen rondom de gaten waar de veters doorheen gaan etc.

Al deze losse onderdelen moeten worden gemaakt en vervolgens in elkaar worden gezet tot de schoen. Dit product dat je wil maken noemen we het eindproduct.

Het maken van een product, van grondstof tot het eindproduct (bijvoorbeeld je schoenen), heet de productieketen. Dit is dus elke stap om het uiteindelijke product te kunnen maken.

Milieuvervuiling - grondstoffen

Een product en de hele productie bestaat niet alleen uit heel veel verschillende stappen, een product bestaat vaak ook uit heel veel verschillende onderdelen en dus veel verschillende grondstoffen. Deze verschillende grondstoffen komen van over de hele wereld. 

Bij de winning van deze grondstoffen komen vaak veel schadelijke stoffen vrij en kan het milieu worden aangetast. Dit noemen wij milieuvervuiling.

Zo komen er bij de winning van baxiet (waar aluminium van wordt gemaakt)  veel giftige stoffen vrij en ook bij de winning van aardolie gaat het regelmatig mis waardoor de natuur bedolven raakt onder een dikke laag vervuilende aardolie.

Oftewel: onze producten zijn lang niet zo onschuldig als we zouden denken...

Milieuvervuiling - productie

Niet alleen bij de winning van grondstoffen komt er veel milieuvervuiling voor. Ook bij de productie van veel producten komen er schadelijke stoffen in het milieu. Denk maar bijvoorbeeld aan de schoorstenen van een fabriek waar veel CO2 uit vrijkomt en de atmosfeer ingaat.

Maar ook worden er door fabrieken soms schadelijke stoffen in het water geloosd. Dit kan gaan van giftige stoffen die al het leven in een rivier kunnen aantasten tot heet koelwater dat er voor zorgt dat vissen en waterdieren onvoldoende zuurstof krijgen en zullen stikken.

Transport

Tenslotte komt een deel van de milieuvervuiling in de productieketen van het transport van alle grondstoffen en onderdelen. Zoals gezegd komen grondstoffen van over de hele wereld. Dit betekent dat ze een lange afstand per schip of trein moeten afleggen om aan te komen bij de fabriek in een ander land. Dit betekent opnieuw veel uitstoot van broeikasgassen.

En is het product dan eindelijk gemaakt in de fabriek, dan moet het opnieuw richting de consument worden getransporteerd. Bijvoorbeeld vanuit China naar de haven van Rotterdam en erna nog eens per trein naar Tsjechië om als laatste met een vrachtwagen bij de winkel in Praag te worden bezorgd. Milieuvervuiling komt dus op verschillende momenten voor in de productieketen.

Economische ontwikkeling

Op dit moment is er enorm veel productie van goederen. Maar deze hoeveelheid zal in de toekomst alleen maar verder toenemen. Veel landen zijn zich economisch sterk aan het ontwikkelen en een deel van deze bevolking wordt rijker. Dit betekent dat ze luxer gaan leven en meer producten zullen kopen. Met andere woorden: de milieuvervuiling en uitputting van de natuurlijke hulpbronnen zal ik de toekomst alleen maar toenemen.

Tenzij we anders gaan produceren...

Duurzame productie

Duurzaam produceren betekent dat je rekening houdt met de milieuvervuiling die er nu plaats vindt in de productieketen en dat je dit omlaag brengt. Ook moet je ervoor zorgen dat je zo min mogelijk (het liefste geen) natuurlijke hulpbronnen gebruikt die op kunnen raken. Hierdoor is er bijvoorbeeld genoeg aardolie, gouderts of kopererts over voor toekomstige generaties.

Dit is niet zo gemakkelijk, want je hebt nu eenmaal grondstoffen nodig om een product te kunnen maken. Dus hoe zorg je voor duurzame productie? Het antwoord is 

cradle-to-cradle en recyclen.

Cradle-to-cradle

Cradle-to-cradle betekent letterlijk: wieg-tot-wieg. Hierbij moet je aan een baby denken. Wat ze ermee bedoelen is: als een product wordt "geboren"/gemaakt, dan moet het ook weer tot de "geboorte" van een nieuw product kunnen leiden.

Cradle-to-cradle wil dus zeggen dat je bij de ontwikkeling van een product al rekening houdt met de grondstoffen en dat je kiest voor grondstoffen die:

-Natuurlijk kunnen afbreken (hout of karton)

-Opnieuw gebruikt kunnen worden (glas of sommige typen plastics).

Als je ervoor zorgt dat je grondstoffen opnieuw kunt gebruiken (bijvoorbeeld door het om te smelten), dan ben je aan het recyclen. Je hebt dan dus geen nieuwe grondstoffen nodig, maar gebruikt de "oude" grondstoffen.

Recyclen

Bij recyclen hergebruik je dus de grondstoffen van het product. Hierdoor is er veel minder winning van nieuwe grondstoffen en transport nodig en dus is er minder milieuvervuiling. Helaas is recyclen niet bij alle grondstoffen mogelijk. Sommige grondstoffen kun je niet recyclen of ze verliezen na meerdere keren recyclen kun kwaliteit en worden onbruikbaar. Om die reden wordt er bij cradle-to-cradle (wat gaat over de productie) rekening gehouden met de grondstoffen die worden gekozen.

Maar recyclen betekent niet alleen dat producenten ervoor zorgen dat producten worden hergebruikt. Het betekent ook dat wij als consument oude en kapotte producten niet weg gooien, maar naar een inzamelpunt brengen zodat het kan worden gerecycled. 

Productielocatie

Tenslotte moeten we gaan nadenken over de plek waar we producten willen laten maken. Nu komen veel spullen uit landen aan de andere kant van de wereld. Waarom? Omdat het daar goedkoper gemaakt kan worden. 

Maar dit betekent ook dat de eindproducten een lange afstand moeten afleggen qua transport. Het zou dus eigenlijk veel beter zijn om producten in de buurt te laten maken. In het eigen land of in het buurland bijvoorbeeld. Dat betekent dat de prijs van het product wel hoger zal zijn (vanwege hogere loonkosten), maar misschien is dat de prijs die wij moeten leren betalen voor een duurzamere toekomst.

Dus: blijf jij kleding kopen van H&M, Shein, New Yorker, Zara?