6.5 Sociaal gedrag bij dieren & 6.6 Gedrag bij mensen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Sociaal gedrag

Havo 4

Thema 6

Basisstof 5

Vandaag

Leerdoelen

• Je kunt de functie van verschillende vormen van sociaal gedrag uitleggen en het verband aangeven met overlevingskansen.

Programma

1. Bespreken opdr. 49, 52 en 53
2. Uitleg met filmpjes: sociaal gedag
3. 4 vragen
4. Zelf werken

Sociaal gedrag

= gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar. 

De handelingen (gedragselementen) van sociaal gedrag = signalen 

--> het roept een bepaalde gedragshandeling op bij de ander. 

Wat is het signaal voor de zwart-witte kat? En wat is zijn reactie?

Vormen van sociaal gedrag

Er zijn verschillende vormen van sociaal gedrag, bijvoorbeeld:

• Voortplantingsgedrag
• Verzorgingsgedrag
• Territoriumgedrag
• Imponeergedrag 
• Conflictgedrag
• Rangorde
• Broedzorggedrag

Signalen

Signalen kunnen worden afgegeven via:

1. Geuren
2. Kleuren
3. Geluiden
4. Houdingen
5. Gebaren

Balts = gedrag voor het paren 

bronst = periode van paringsbereidheid

Functie Balts:

- opvallend en trekt daardoor partners aan

- vergroot de bereidheid 

tot paren

- verlaagt motivatie tot agressief gedrag

- paarband versterken

- soortspecifiek: voorkomt dat verschillende soorten met elkaar gaan proberen voortplanten

Territoriumgedrag en conflictgedrag.

• Territorium --> voedsel en ruimte om nakomelingen groot te
    brengen. --> Dreiggedrag

• Conflictgedrag = Gedrag als de motivatie voor twee verschillende gedragssystemen even groot is 
• Voorbeeld van conflictgedrag: Oversprong gedrag

OVERSPRONGGEDRAG

Ook mensen hebben overspronggedrag!

Bijvoorbeeld op je hoofd krabben als je niet weet wat je moet doen...

Overspronggedrag

Wanneer dreiggedrag lang duurt kan overspronggedrag optreden. 

Ze kunnen niet kiezen tussen aanvallen en vluchten. 

Laten gedrag zien dat 'niet passend' is bij de situatie. 

Rangorde 

• Conflicten voorkomen  
• --> Dreig- en imponeergedrag (giraffe)
• --> Verzoeningsgedrag (baviaan)
  
  

Zelf werken

Lezen

Thema 6 BS 5 (blz. 122 t/m 126)

Maken

Thema 6 BS 5 opdr. 57, 59, 61 t/m 66

Kun je

de functie van verschillende vormen van sociaal gedrag uitleggen en het verband aangeven met overlevingskansen?

Gedrag bij mensen

Havo 4

Thema 6

Basisstof 6

Vandaag

Leerdoelen

• Je kunt aan de hand van een context toelichten van de overeenkomsten en verschillen zijn tussen gedrag bij mensen een dieren.

Programma

1. Vragen en filmpjes: Menselijk gedag
2. Zelf werken

Dit is een voorbeeld van..

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. omgericht gedrag

Territorium - Territoriumgedrag
Wat is NIET waar?

1. Een territorium is een eigen leefgebied
2. De grenzen van een territorium worden afgebakend
3. Vooral vrouwtjes bewaken het territorium
4. Het territorium wordt verdedigd door te dreigen en evt. te vechten is territoriumgedrag

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. omgericht gedrag
4. ambivalent gedrag

Rolgedrag en rolpatroon

Gedrag dat bij een bepaalde rol hoort = rolpatroon

Rolpatronen

Hoe iemand zich volgens 

anderen moet gedragen.

Deze rolpatronen kunnen ook veranderen

Ik zou graag teruggaan naar vroeger: vrouwen doen het huishouden en zorgen voor de kinderen, mannen verdienen de kost.

Helemaal mee eens

Beetje mee eens

Neutraal

Beetje mee oneens

Helemaal mee oneens

Rolpatronen en gedrag:
Je ziet iemand in een rolstoel bij een stoepje staan. Hij lijkt de stoep niet op te kunnen. Wat doe je?

Niks, ik loop erlangs

Ik blijf staan kijken of hij zelf de stoep op komt en hoop dat iemand anders hem helpt.

ik vraag hem of ik hem kan helpen

Ik pak gelijk de handvaten van de rolstoel en duw hem de stoep op.

Rolpatronen en gedrag:
Je ziet dat iemand anderen staat te filmen in de aula die dat duidelijk niet willen. Wat doe je?

Niet mee bemoeien en ergens anders op focussen

Toekijken, maar stil blijven zitten

Roepen dat ze moeten stoppen

Erheen lopen om de confrontatie met de filmers aan te gaan.

Erheen lopen om te genieten van de show. Echt grappig dit!

Weglopen om er niet bij betrokken te worden.

Weglopen om een docent of conciërge te halen.

Cultuur

• Rolpatronen worden bepaald door de cultuur.
• Cultuur wordt bepaald door normen en waarden.
• Verandert door de tijd heen.
• Cultuur verschilt per land, regio en groep en religie.

Welke waarde is voor jou het belangrijkst?

Vriendelijkheid

Gelijkheid

Eerlijkheid

Vrijheid

Respect

Normen en waarden en politiek

Je normen en waarden bepalen ook wat je politieke voorkeur is.

Sleep de kernwaardes naar de juiste politieke partij.

Vrijheid

Zorgzaamheid

Naastenliefde

Naoberschap

Gelijkheid

Hebben dieren ook normen en waarden?

Ja

Nee

Aangeleerd gedrag 

• Aangeleerd gedrag: wij leren door dezelfde leerprocessen als andere diersoorten
  

Zelf werken

Lezen

Thema 6 BS 6 (blz. 130 t/m 134)

Maken

Thema 6 BS 6 opdr. 70 t/m 77

Kun je

aan de hand van een context toelichten van de overeenkomsten en verschillen zijn tussen gedrag bij mensen een dieren?

Sleutelprikkels bij mensen

Kenmerken van baby's (en jonge dieren) zijn een sleutelprikkel bij mensen voor verzorgingsdedrag.

Reclame

Ook de reclamewereld maakt gebruik van deze sleutelprikkels om bij ons koopgedrag uit te lokken.

Reclame van Axe: Hoe meer sprayed hoe aantrekkelijker voor vrouwen je wordt

Fa douchegel: Je wordt een aantrekkelijke vrouw als je douched met Fa

Page: De puppy met een hoog schattigheidsgehalte inclusief aaibaarheidsfactor moet aangeven dat dit wcpapier heel zacht is. De puppy moet dit gedrag uitlokken.

Wat is een voorbeeld van aangeboren gedrag?

1. Een kind strikt de schoenveters nadat zijn ouders hem dat opdragen
2. Een konijn duikt zijn holletje in bij het zien van een vos
3. Een pasgeboren vogeltje opent zijn bek om aan te geven honger te hebben
4. Een man zwaait naar de buurvrouw die langsloopt

Is dit aangeleerd of aangeboren gedrag?

1. Aangeleerd
2. Aangeboren

Wat is een voorbeeld van aangeboren gedrag

1. Een hond komt terug wanneer je hem roept
2. Kunnen schrijven
3. Een baby huilt wanneer hij honger heeft
4. Als de bel gaat pakken jullie je spullen in

Welke is aangeleerd gedrag?

1. Alleen plaatje 1
2. Alleen plaatje 2
3. Geen van beide plaatjes
4. Allebei de plaatjes

gapen in de baarmoeder

1. aangeleerd
2. aangeboren

Hoe heet het gedrag wat je vertoont (naar een organisme in een hogere orde) om een conflict te vermijden

1. overgeefgedrag
2. imponeergesdrag
3. statengedrag
4. verzoeningsgedrag

Bij veel dieren die in groepen leven is er sprake van een rangorde. Wat is een rangorde?

1. De volgorde van dieren van oud naar jong
2. De volgorde waarin dieren mogen eten
3. Het oudste dier is de baas
4. Ieder dier kent zijn plaats

Bas heeft zijn 4 kippen geobserveerd om te kijken wie elkaar pikt. Zijn resultaten:
*kip 1 pikt kip 4
*kip 2 pikt kippen 1, 3 en 4
*kip 3 pikt kip 1 en 4
Wat is de rangorde in de ze groep?

1. kip 2 staat boven aan de rangorde, kip 4 onderaan
2. kip 4 staat boven aan de rangorde, kip 2 onderaan
3. de volgorde in rangorde is kip 3, 4, 2 en als laatste 1
4. de volgorde in rangorde is kip 2, 4,3 en als laatste 1

Huiswerk

Leren en maken 6.5 en 6.6